Silinən məzmun Əlavə edilmiş məzmun
Sətir 33:
}}
'''Qazi Zahirəddin Məhəmməd Babur''' ({{Dil-fa|ﻇﻬﻴﺮﺍﻟﺪﻳﻦ محمد}} ; ''al-ṣultānu 'l-ʿazam wa 'l-ḫāqān al-mukkarram bādshāh-e ġāzī'') (14 fevral 1483<ref name="Babar">[http://www.sscnet.ucla.edu/southasia/History/Mughals/Babar.html "Babar"]. Manas. University of California Los Angeles.</ref> — 26 dekabr 1530) — [[Böyük Moğol İmperiyası]]nın qurucusu və ilk hökmdarıdır. Baburun [[Cığatay dili|Çağatay türkcəsi]]
== Soyu və ailəsi ==
Sətir 46:
Babur 14 fevral 1483-cü ildə hal hazırda [[Özbəkistan]]da yerləşən [[Əndican]] şəhərində anadan olub.<ref name="Babar"/> Bu müddətdə artıq [[Teymurilər dövləti]] özünün keçmiş qüdrətini itirmiş, yalnız [[Mərkəzi Asiya]]nın kiçik bir bölgəsində hakimiyyətini qoruya bilmişdi. Babur 1494-cü ildə atasının ölümündən sonra 12 yaşında olərkən [[Fərqanə]]yə hakim oldu.<ref>Khair, Tabish (6 January 2006). Other Routes: 1500 Years of African and Asian Travel Writing. Signal Books. p. 162. ISBN 1-904955-11-8.</ref> O, [[Fərqanə]] hakimi olduqdan sonra [[Səmərqənd]] hakimi olan əmisi Sultan Əhməd və [[Daşkənd]] hakimi olan dayısı Məhəmməd [[Fərqanə]]yə hücum etdilər.<ref>Lal, Ruby (25 September 2005). Domesticity and Power in the Early Mughal World. p. 69. ISBN 0-521-85022-3. "It was over these possessions, provinces controlled by uncles, or cousins of varying degrees, that Babur fought with close and distant relatives for much of his life."</ref> Babur atasının sərkərdələrinin köməyi ilə bu hücumları dəf edə bildi.
Babur 1497-ci ildə [[Səmərqənd]]i ələ keçirdi.<ref name="Ewans, Martin 2002">Ewans, Martin (September 2002). Afghanistan: A Short History of Its People and Politics. HarperCollins. ss. 26–7. ISBN 0-06-050508-7.</ref> Buna baxmayaraq [[Şeybani xan]]la mübarizədə uğur qazanmayaraq məğlub oldu.<ref>Ewans, Martin (September 2002). Afghanistan: A Short History of Its People and Politics. HarperCollins. pp. 26–7. ISBN 0-06-050508-7.</ref><ref>[http://depts.washington.edu/silkroad/texts/babur/babur1.html "The Memoirs of Babur"]. Silk Road Seattle. University of Washington. Retrieved
[[Şeybani xan]] 1510-cu ildə<ref>SAVORY, ROGER. [http://www.iranicaonline.org/articles/esmail-i-safawi ESMĀʿĪL I ṢAFAWĪ]</ref> baş vermiş [[Mərv döyüşü]]ndə [[Şah İsmayıl]]a məğlub oldu və öldürüldü. Babur yaranan fürsətdən istifadə edərək keçmiş torpaqlarını geri qaytarmaq üçün [[Səfəvilər]]lə yaxınlaşdı.<ref>Sicker, Martin (August 2000). The Islamic World in Ascendancy: From the Arab Conquests to the Siege in Vienna. p. 189. ISBN 0-275-96892-8. "Ismail was quite prepared to lend his support to the displaced Timurid prince, Zahir ad-Din Babur, who offered to accept Safavid suzerainty in return for help in regaining control of Transoxiana."</ref> Səfəvilərin də köməyi ilə 1512–1513-cü illərdə [[Buxara]] və [[Səmərqənd]] ələ keçirildi.<ref name="Mahajan, V.D. 2007 pp. 428">Mahajan, V.D. (2007). History of medieval India (10th ed.). New Delhi: S Chand. pp. 428–429. ISBN 8121903645.</ref> Baburun [[Səfəvilər]]lə yaxınlaşması uzun müddət davam etmədi. 1514-cü ildə baş vermiş [[Çaldıran döyüşü]]ndə [[Şah İsmayıl]]ın [[I Səlim|Sultan Səlim]]ə məğlub olmasından sonra [[özbəklər]]ə olan Səfəvi təzyiqi azaldı. Bundan sonra Babur [[özbəklər]]in hücumları qarşısında geri çəkilməyə məcbur olmuş və [[Səfəvilər]]in dəstəyini itirmişdi.
Sətir 74:
[[Fayl:Kabul Baghe Babur tomb.jpg|thumb|left|Baburun [[Kabil]]də yerləşən türbəsi.]]
[[Fayl:Babur Cruise Missle at Ideas 2008.jpg|thumb|Böyük Moğol İmperiyasının əsasını qoymuş Baburun şərəfinə adlandırılan [[Pakistan]] istehsalı qanadlı raket. <small>IDEAS beynəlxalq müdafiə sərgisi. (2008).</small>]]
Babur 26 dekabr 1530-cu ildə [[Aqra]]da 47 yaşında olarkən öldü. Yerinə oğlu [[Sultan Hümayun]] keçdi. Babur əvvəlcə öldüyü [[Aqra]] şəhərində dəfn olunmuşdu. 1539-cu ildə Baburun vəsiyyəti yerinə yetirildi və məzarı [[Kabil]] şəhərində yerləşən Babur bağlarına köçürüldü. 1646-
Babur öldükdən sonra ''Həzrəti Firdövsi Məkan'' və ''Həzrəti Giti-Sitani'' adları ilə xatırlanmışdır. Baburun əsasını qoyduğu dövlət 1857-ci ilə qədər varlığını davam etdirə bildi. Baburun irsinə sahib çıxan dövlətlər arasında [[Hindistan]], [[Pakistan]], [[Özbəkistan]] və [[Qırğızıstan]] kimi dövlətlər vardır.
[[Türkiyə]]də Baburun xatirəsinə büstlər qoyulmuşdur və yanında ona aid olduğu iddia olunan bayraq dalğalanmaqdadır. İlk sınaqları 2005-ci ildə həyata keçirilən [[Pakistan]]a aid qanadlı raket ''Babur'' adlanırdı.<ref>[http://lenta.ru/news/2007/12/11/babur/ Пакистан повторно испытал крылатую ракету]</ref> [[Özbəkistan]]da Babura heykəllər qoyulmuşdur. Hal hazırda [[Özbəkistan]]da yerləşən və Baburun anadan olduğu [[Əndican]] şəhəri ''Babur yurdu'' olaraq tanınır. Bu şəhərdə Babura həsr olunmuş xatirə parkında onun simvolik məzarı və muzeyi vardır.<ref>[http://www.uznews.net/news_single.php?lng=uz&cid=0&nid=3476 "Stamps in Honor of the Great Leader (in Uzbek)".] Uznews.
{{ Sələf-xələf (Böyük Moğol İmperiyası)
| |||