Belçika: lər arasındakı fərq

|orijinal_adı = {{Dil-nl|Koninkrijk België}}<br />{{Dil-fr|Royaume de Belgique}}<br />{{Dil-de|Königreich Belgien}}

|himni = La Brabançonne/De Brabançonne<br /><center>[[Şəkil:The Brabanconne.ogg]]</center>

|rəsmi_dilləri = [[Niderland dili]] (Flandriya və Brüssel)<br />[[Fransız dili]] (Valloniya və Brüssel)<br /> [[Alman dili]]

|etnik_qrupları = Belçikalılar 78%<br />Digər 22% (2008)

Şimalda [[Niderland]], şərqdə [[Almaniya]], cənub-şərqdə [[Lüksemburq]] və cənub-qərbdə [[Fransa]] ilə həmsərhəddir. Şimal-qərbdə [[Şimal dənizi]]nə çıxışı var. Sahəsi 30 528&nbsp; km², əhalisi 10,8 milyon nəfərdir. Ölkə kelt tayfalarından olan bölgələrin etnoniminə görə adlandırılmışdır.

Belçikaya ilk yerləşənlər [[Belgelər]] olub, 5. əsrə qədər [[Roma İmperiyası]] idarəsi altında idilər. Beşinci əsrdə isə [[Franklar]] ın zəbtinə məruz qaldılar. Daha sonra ölkə Charles (Şarlken)in Qərb imperatorluğuna daxil oldu. [[1477]]-ci ildən sonra, Şarlkenin qardaş oğlu Maximilianın əlinə keçdi. Bundan sonra 300 il qədər Belçika xaricilər tərəfindən idarə edildi. [[1713]]-cu ildə Avstriya İmperatorluğunun əlinə keçdi və "Avstriya Hollandiyası" deyə xatırlandı. Fransa [[1813]]-cü ildə Belçikanı işğal etdi. [[1815]] də [[Napoleon]] məğlub olunca, Belçika Hollandiyalıların idarəsinə girdi. 1830-cu ildə Belçikalılar birləşərək Fransa və İngiltərənin zəmanəti altında müstəqil bir dövlət qurdular. [[4 iyun]] [[1831]] tarixində bir krallıq halına gələn Belçika, Afrikada müstəmləkəçilik arzularınıda realaşdıra bilmişdir. Müstəmləkələrindən ən son [[Konqo]], [[3 iyun]] [[1960]] da müstəqilliyini qazandı. Belçika, Birinci və İkinci Dünya Müharibələrinə qatılmış və hər iki döyüşdə də Almaniya tərəfindən işğal edilmiş, Almaniyanın məğlub olması üzərinə işğaldan xilas olmuşdur. [[BMT]] və [[NATO]] üzvüdür.

Belçika coğrafi baxımdan üç bölgəyə ayrılır. Qərbdə "Aşağı Belçika", "Orta Vadi" və cənub-şərqdə "Arden platosu"dur. Aşağı Belçika, düz bir ərazi olub, Hollandiya və Şimal dənizi tərəfindən təxminən 64&nbsp; km əhatələnmişdir. Aşağı Belçikadakı Qərbi Flandriya əyalətinin 500&nbsp; km-lik sahil bölgəsi [[polder]] adlı quru əraziləri ilə əhatələnmişdir ki, bu da sahil ərazilərin okean səviyyəsinin yüksəlməsinə qarşı qorunmasına yardımçı olur. Şimaldakı Kampenland və şərq hissələri qumlu və əkinçiliyə əlverişli olmayan torpaqlara malikdir. Ancaq əhəmiyyətli kömür yataqları burada yerləşir. Antrasit kömürü Belçikanın başlıca gəlir qaynağıdır. Kaolin, dəmir və əhəng daşı da çıxarılır.

[[ŞəkilFayl:Be-map.png|left|429x429px|Belçika xəritəsi|alt=|thumb]]

** [[Antverpen]]: 2.867&nbsp; km² (paytaxt [[Antverpen (şəhər)]])

** [[Limburq]]: 2.422&nbsp; km² (paytaxt [[Hasselt]])

** [[Şərqi Flandriya]]: 2.982&nbsp; km² (paytaxt [[Gent]])

** [[Flamand Brabantı]]: 2.106&nbsp; km² (paytaxt [[Löven]])

** [[Qərbi Flandriya]]: 3.144&nbsp; km² (paytaxt [[Brügge]])

** [[Vallon Brabantı]]: 1.091&nbsp; km² (paytaxt [[Vavr]])

** [[Eno]]: 3.786&nbsp; km² (paytaxt [[Mons]])

** [[Lyej (əyalət)|Lyej]]: 3.862&nbsp; km² (paytaxt [[Lyej (şəhər)]])

** [[Lüksemburq (əyalət)|Lüksemburq]]: 4.440&nbsp; km² (paytaxt [[Arlon]])

** [[Namur (əyalət)|Namur]]: 3.666&nbsp; km² (paytaxt [[Namur (şəhər)]])

* [[Brüssel (şəhər)|Brüssel]] ([[Brüssel bölgəsi]])(1 006 749)

* [[Antverpen (şəhər)|Antverpen]] ([[Antverpen (əyalət)|Antverpen]] əyalətinin paytaxtı) (457 749)

* [[Gent]] ([[Şərqi Flandriya]] əyalətinin paytaxtı) (230 951)

Belçikada təhsil çox inkişaf etmişdir. Gənclərin təhsilində [[kilsə]]nin böyük bir yeri vardır. [[14]] yaşına qədər təhsil məcburudur. Kilsənin və [[Yəhudilər]]in idarəsində olan məktəblər məşhurdur. Məktəblərdə ümumiyyətlə [[Flamand dili|Flamandca]] və [[Fransız dili|Fransızca]] birlikdə öyrədilər. Müxtəlif sahələrdə və bir çox şəhərdə universitetlər qurulmuşdur.

Belçikada ali təhsilin Boloniya prosesinin prinsiplərinə uyğunlaşdırılması məqsədilə aparılan islahatlar bu sahədə ciddi dəyişikliklərə səbəb olub. Ölkənin 2003-cü ildə qəbul olunmuş Ali Təhsil Aktına əsasən ali təhsilin dərəcələri müəyyənləşdirilib. 2004-20052004–2005-ci tədris ilindən etibarən ali təhsildə bakalavriat, magistratura və doktorantura pillələri tətbiq edilməyə başlayıb.

Belçikada universitetlərlə yanaşı, universitet kolleci də fəaliyyət göstərir. Universitet və universitet kollecində eyni ixtisaslar üzrə tədris proqramları fərqlidir. Yalnız universitetlərdə doktorluq dərəcəsi verilir. Universitet kollecində isə müəyyən peşə istiqaməti üzrə bakalavr proqramı təklif edilir.

Universitetlər və universitet kollecləri bir-biri ilə yaxından əməkdaşlıq edirlər. Bu əməkdaşlıq elmi tədqiqat sahəsində daha çox özünü büruzə verir.

Ölkənin ali təhsil müəssisələrinin fəaliyyəti əsasən hökumət tərəfindən tənzimlənir və onların inkişafı üçün lazım olan tədbirlər həyata keçirilir. Odur ki, ali təhsil müəssisələri daha çox təşkilati müstəqilliyə malikdirlər. Bu müstəqillik maliyyə məsələlərində də özünü göstərir.

[[Avropa]]nın güclü dövlətləri tərəfindən, [[1830]]-cu ildə, "tampon bölgə" olaraq qurulan, [[İngiltərə]]də yaşayan bir Alman şahzadənin krallığına verilən və [[Konqo]] müstəmləkəsiylə zənginləşərək, ehtiyaclarının böyük qisimini aradan qaldıran Belçika, [[Hollandiya]] tərəfindən danışan Flamanlar və Fransızca danışan Valonlardan meydana gəlir. Əhalinin 58%-ni flamanlar, 31%-ni vallonlar, 11%-ni [[fransız]]lar və [[alman]]lar təşkil edir.

Belçikalılar, [[1980]]-ci illərin başında, "model olmaq" iddiasıyla yönəldikləri federal sistemlə yerli parlament və rəhbərliklərin səlahiyyətlərini genişlətdilər. Valonya, Flandr və Brüssel bölgələrində fərqli hökumətlər qurularkən, "ayrılıqçılıq" (seperatisme) ölkə konstitusiyasının "təməl qanunları" arasında iştirak etdi. Bu vəziyyət, Valonlar, Flamanlar və Brüssellilər arasındakı qopuqluğu artırarkən, mənfəət qarşıdurmalarını da sürətləndirdi.

* Dünyada ilk pivə akademiyası Belçikanın Limburq əyalətinin Xerk-de-Stad şəhərində [[1999]]-cu ildə açılıb.

* Belçika hər km²-a düşən avtomobil sayısına görə dünyada 3-cü (Birinci Hollandiya, ikinci Yaponiya), dəmiryollarının sıxlığına görə isə dünyada 1-cidir.

* Dünyada ilk qəzet çapı 1605-ci ildə Belçikanın [[Antverpen]] şəhərində reallaşıb.

* Belçikanın Eno əyalətinin Tyo şəhərində hündürlüyü 73,15 metr olan gəmiqaldırma lifti var.