Silinən məzmun Əlavə edilmiş məzmun
nin izahı yoxdur Teqlər: Mobil Mobil veb- |
|||
Sətir 64:
Bakının ən qədim qəsəbələrindən sayılır.
Qəsəbə [[Bakı]]nın
* Kəndin adının mənası [[Qılman İlkin]]in "Bakı və bakılılar" kitabında qeyd olunub: "bala"
Abşeronda neft istehsalından əvvəlki dövrdə (XIX əsrin ortalarınadək) kənd əhalisinin əsas məşğuliyyəti ənənəvi olaraq əkinçilik, bağçılıq, bostan bitkiləri əkini və maldarlıq olub. Kəndin kənarındakı Böyükşor gölünün yaxınlığında üzümlüklərdə məşhur üzüm növləri becərilirmiş.
Sətir 71:
Vaxtilə Böyükşordan bir az yuxarıda iki kiçik göl də olub ki, bunlara "Qoşanohur" deyirmişlər. Hazırda həmin ərazi quruyub. Kənddən təxminən 1 km [[şimal]]da 4 böyük bağ olub ki, onları suvarmaq üçün 15 quyu qazılıbmış. Həmin quyulardan kənd camaatı da istifadə edirmiş. İndi buralarda neft buruqları ucalır.
Həmçinin kəndin qərbində "Norazan dərə" adlanan yerdə də bərəkətli bağlar, dərənin cənubunda isə "
XIX əsrin 70-ci illərindən başlayaraq, Balaxanı Bakının əsas neft çıxarma mərkəzlərindən birinə çevrilməyə başlamışdır. 1869-cu ildə Balaxanıda ilk dəfə olaraq mexaniki vurma üsullu quyu qazılır. Quyudan neft çox sürətlə çıxmış və üç gün ərzində həmin quyu ətrafı neft gölünə döndərmişdir.
Balaxanıda ilk neft quyusunun şərəfinə abidə qoyulub. Lakin hazırda bu abidədən iz qalmayıb.
Sətir 88:
Giriş qapısının üstündə vaxtilə iki sətirlik kitabə olub ki, onun mətni belədir:
''Bu imarət Hacı Şəhla bin Şakir bin Mustafa Köşkinindir. Yeddi yüz səksən yeddinci il (
Bu kitabədən bir az solda, qapı çərçivəsindən bir az aralı ərəbcə bir kitabə də olub ki, bu da imarəti tikən ustaların adını bildirir. İki sətirlik bu kitabə belə oxunub:
Sətir 95:
=== [[Şakir ağa türbəsi]] ===
[[Şəkil:Shakiragha-Tomb.jpg|thumb|200px|[[Şakirağa türbəsi]]|left]]
Balaxanı qəbiristanlığında yerləşən Şakir ağa türbəsi
İmarətin tağlı giriş qapısının üstündə ərəbcə iki sətirlik kitabə var ki, mətni belə oxunur: ''Bu imarətin tikilməsinə millət və din böyüklərinin hamısı Miriraxur Şakir ağa ibn-mərhum Mürtəza əmr etmişdir. Səkkiz yüz otuz birinci il (
Başqa bir mənbədə deyilir ki, İbrahim Şirvanşahın vəziri 1427-ci ildə oğlunun şərəfinə ucaltdığı Şakir ağa türbəsi xalq arasında İmarət adlandırılır.
Sətir 109:
=== Şah Səfi karvansarası ===
[[Şəkil:Şah-Səfi-karvansarası.jpg|thumb|200px|[[Şah Səfi karvansarası]]|right]]
Şah Səfi karvansarayı
Abidənin çatma tağlı taxta qapısı üzərində vaxtilə kitabə olmuşdur. Hal-hazırda bu kitabə yerində olmasa da onun foto-neqativi AMEA-nın Tarix İnstitunun elmi arxivində «Şah Səfi karvansarası» adı altında
Bu dövrdə karvasaranın məhz Balaxanı ərazisində yerləşməsi Böyük İpək Yolu-nun məhz bu yerdən gəlib keçdiyinə bir sübutdur. Tacirlər məhz burada «mehmanxana»-da qalardılar.
Onun tarixi mədəniyyət abidəsi kimi qorunub saxlanılması üçün
'''AMEA-nın Tarix İnstitutunun elmi arxivində
# Bu binanı inşa etməyi əmr etdi. Əzəmətli sultanım, şöhrətli şahanşahımızın hakimiyyəti günlərində:
# Şah Səfi əd-Din-əl-Hüseyn, əl-Bahadır
# Mövlanə Hikmət Allah Badu-Kubeyi, Rəcəb ayı
=== Ovdan ===
Sətir 127:
Şirvanşah əmiri Xaçə Zeynəddinin göstərişi ilə XIV əsrdə tikilmiş ovdan. Balaxanıdakı 40 pilləkanlı su ovdanı insanların suya olan tələbatına görə inşa edilib. Su quyusunun ortasında olan çarxa sakinlər at bağlayaraq suyu çəkiblər. Su arxlara, eləcə də Qum hamamına da gedərdi. Uzun illər su övdanı zibilliklərin içərisində olub. Kənd sakinlərinin köməkliyi sayəsində su övdanı təmizlənib və ondan XIV əsrdən XIX əsrin sonuna qədər, eləcə də 1920-ci ilin [[aprel işğalı]]na qədər istifadə olunub. Yeddi metr dərinliyi olan bu ovdan Balaxanı sakinləri üçün təmiz sudan istifadə üçün nəzərdə tutulmuşdu.
* Balaxanıda vaxtilə 18 hamam olub, hər məhəllədə inşa edilən hamamlar sakinlərin tələbatını ödəyərmiş. Balaxanıda inşa edilən hamamlar həm adları, həm də arxitektura üslubuna görə
=== Qum hamamı ===
Sətir 134:
Kənddə camaata xidmət etmiş bir neçə hamamın adları: "Xan qızı", "Hacı Nəcəfqulu", "Hacı Həsən", "Bala Rza", "Şirəli", "Nurbala" hamamları və s.
* Kəndin cənubundakı "
Kəndin cənub hissəsindəki köhnə qəbiristanlıqda "Pirə Moulo" piri, kəndin ortasındakı böyük tut ağacının yanında olan "Sənqıran" piri olub.
== Mədəniyyəti ==
[[Şəkil:Mirzə_Ələkbər_Sabir_Balaxanı_müəllimləri_arasında.jpg|thumb|200px|Mirzə Ələkbər Sabir Balaxanı müəllimləri arasında,
Balaxanında ilk fəhlə özfəaliyyət dərnəyi hələ 1904-cü ildə qurulub. Bununla belə hazırda kəndin ayrıca Mədəniyyət evi və klub binası yoxdur. Mədəniyyət evi kənddəki şadlıq evində fəaliyyət göstərir. Əvvəllər Balaxanıda böyük mədəniyyət klubu olub və orada respublikanın bir çox görkəmli sənətkarları
=== Kino ===
[[Şəkil:Kaspi_Q%C9%99zeti,_6_avqust,_1898.jpg|thumb|200px|1898-ci il avqustun 6-ı Balaxanıda "Benkerdorf oil workers" klubunda nümayiş edilmiş "Balaxanı-Sabunçu Polis İdarəsi süvari qorodovoylarının at oynatmaları" sənədli filminin "Kaspi" qəzetində elanı.
|left]]Azərbaycanda ilk dəfə olaraq kino 2 avqust 1898-ci ildə Balaxanı kəndində "Balaxanıda yanğın" filmi çəkilmişdir. Həmin film qısa metrajlıdır. Moskva arxivində saxlanılır. Ilk dəfə bu məlumat 1898-ci ilin avqust ayında Bakıda çap olunan "Kaspi" qəzetində çap olunmuşdur. Hazırda həmin qəzetin nüsxələri Moskva dövlət arxivində saxlanılır.
Sətir 149:
==== Balaxanıda çəkilmiş filmlər ====
* [[
* [[1960]] — [[Səhər (film, 1960)|Səhər]]
* [[1997]] — [[Hər şey yaxşılığa doğru (film, 1997)|Hər şey yaxşılığa doğru]]
=== Teatr ===
Balaxanıda teatr ilk dəfə 1908-ci ildə yaradılmışdır.
Sətir 169:
2009-cu ildə Bərk məişət tullantılarının yandırılması zavodununun inşasına başlanılmışdır. Bərk məişət tullantılarının toplandığı ərazidə – Balaxanı poliqonunda zavodun inşası üçün 20 hektar torpaq sahəsi ayrılıb. Zavodu tenderdə qalib gəlmiş Fransanın CNİM şirkəti inşa edir. Müəssisədə hər il 500 min ton tullantının emal edilməsi nəzərdə tutulur. Tullantılar zavodda çeşidlənərək yandırılmaq və təkrar emal üçün ayrılacaq. Yandırılacaq tullantılardan ildə 231 min 500 meqavat elektrik enerjisinin alınması planlaşdırılır.
== Əhalisi ==
=== Balaxanıda doğulanlar və Balaxanılılar ===
{| class="wikitable"
Sətir 229:
| '''XIII əsr''' || Abşerona səfər edən ərəb tarixçisi Məhəmməd Bekran öz kitabında Balaxanıda neft çıxarma quyusu haqqında bəhs edir.
|-
| '''1594''' || Bakının Balaxanı qəsəbəsində dərinliyi 35 m olan neft quyusunda üzərində quyunun qazılma tarixi
|-
| '''1823''' || Balaxanıda “Xələfi” quyusunun yaxınlığında üzərində “quyu 200 il bundan qabaq yenidən qurulub” sözləri yazılmış daş tapılıb.
Sətir 244:
18 mayda əsas kapitalı 3 mln. Rubl olan ikinci “ Nobel qardaşları neft istehsalı ortaqlığı” səhmdar şirkəti (bundan sonra qısa olaraq – “Nobel qardaşları” firması) yaradılıb.
|-
| '''1888''' || 8
|-
| '''1900''' || Bakıda İ.S.Dembot və L.Y.Liliyenştern Balaxanıda A.M.Benkendorf ticarət evinə məxsus neft mədənlərinin istismarı üçün “Abşeron neft cəmiyyəti” (əsas kapitalı 2,7 mln. Rubl olmaqla) təsis edirlər.
| |||