Sərgüzəşti-vəziri-xani-Lənkəran: lər arasındakı fərq

| Orijinal adı = {{langdil-az|Sərgüzəşti-vəziri-xani-Lənkəran}}

'''Sərgüzəşti-vəziri-xani-Lənkəran''' ''(Lənkəran xanının vəzirinin sərgüzəştləri)'' — Mirzə Fətəli Axundzadənin [[1850]]-ci ildə yazdığı [[komediya]]. Bu əsər müəllifin yazdığı 3-cü komediya sayılır və [[Azərbaycan teatrı]] səhnəsində qoyulmuş ilk dramatik əsərdir. Komediyada xanlıq idarə üsulu komik dillə ifşa olunur. Burda dramaturq lətifələrdən bacarıqla istifadə edir, xanın şikayətlərə baxarkən çıxardığı hökmlər [[Molla Nəsrəddin]] lətifələri qədər məna daşıyır. Ədib bu lətifələrdən istifadə etməklə səriştəsiz, boşbeyin və ağılsız xanı xalq gülüşü ilə öldürür.<ref name="Hekayənin məqsədi və s.">{{cite web|title=Hekayənin məqsədi|url=http://www.anl.az/down/meqale/medeniyyet/2012/aprel/245884.htm}}</ref>

Hekayənin sujeti [[1800]]-[[1801]] illərə təsdüf edir. [[Talış xanlığı|Talış xanlığının]]nın vəziri Mirzə Həbib müstəbid kimi göstərilir, ancaq o, xanın qabağında qul kimi alçalır. Həmdə o, öz arvadları tərəfindən yalana və həqarətlərə məruz qalır. Komediyada saray və ailə intriqaları fonunda vəzirin baldızı Nisə xanım və qardaşı oğlu xan Teymur ağanın arasında fədakar məhəbbət göstərilib.

[[1874]]-cü ildə Axundov bu komediyanı [[Farsfars dili|fars dilində]]ndə yazmış və "Lənkəran xanlığının vəzirinin macəraları haqqında povest" adında əsərlər toplumuna əlavə etmişdi. Buna istinad edərək, bir sıra qərbi avropa şərqşünasları hesab edirdilər ki, əsərin adını əsərin tərcüməçisi Mirzə Məhəmməd Cəfər Qaracadağa dəyişib. Azərbaycanlı axundçularda uzun zaman bu fikirdə idilər. Amma bəzi tədqiqatlardan sonra sübüt olunduki Mirzə Məhəmməd Cəfər Qaracadağa adı bilavasitə Axundovun məsləhəti ilə dəyişdirib. Adını dəyişilməsinə səbəb onda idi ki, əsər dənizkənarında olan şəhərdə başlayır və bitir, [[Sərab|Sərab şəhəri]] isə dənizdən uzaqdadı. Bu məlumatın mənbəsi isə Axundovun publisist Mirzə Yusif xana 17 dekabr 1873-cü ildə göndərdiyi məktubundadı «Əziz tərcüməçiyə deyinki, hər yerdə "Sərab xanlığının vəziri macəraları haqqında" adını "Lənkaran xanlığının vəzirinin macəraları haqqında" dəyişsin.. Sərab səhv yazılıb, Lənkaran yazmaq lazımdı, çünki Sərabda dəniz yoxdu.». Mirzə Yusif xan bu istəyi tərcüməçiyə çatdırdı, və o, adını dəyişdi. Bundan sonra hekayə "Lənkaran xanlığının vəzirinin macəraları haqqında" adı ilə çap olunmağa başlandı.

[[Şəkil:Vizir of Sarab khanate.png|thumbnail|[[Cahangir Zeynalov|Cahangir Zeynalovun]]un şərəfinə olan tamaşanın afişası ([[1910]]-cu il)]]

22 mart 1873 ildə bu komediya [[Bakı|Bakıda]]da Azərbaycanın ilk həvəskar tamaşası üçün seçilmişdir.<ref>[http://www.azerbaijan.az/portal/Culture/Theatre/theatre_01_a.html AZƏRBAYCANDA TEATR SƏNƏTİNİN YARANMASI VƏ İNKİŞAFI]</ref> [[Həsən bəy Zərdabi|Həsən bəy Zərdabinin]]nin rəhbərliyi altında və [[Nəcəf bəy Vəzirov|Nəcəf bəy Vəzirovun]]un aktiv işitraki saəsində komediyanın səhnəyə qoyulması mümkün olmuşdur. Bununla da [[Azərbaycan teatrı|Azərbaycan teatrının]]nın əsası qoyuldu<ref name="Məhz bu dramaturqun “Sərgüzəşti-vəziri-xani-Lənkəran” komediyasının 1873-cü il martın 20-də Realnı məktəbdə oynanılması günündən Azərbaycan peşəkar teatrının tarixi hesablanır">{{cite web|title=Azərbaycan teatrının əsası|url=http://news.day.az/culture/357183.html}}</ref>.Axundov bu xəbəri "Qafqaz" juranlından bildi və Həsən bəy Zərdabiyəyə göndərdiyi məktubunda bunu demişdi «Mən artıq qocalmışam və ölümümü gözlüyürdüm, amma bu xəbər mənim ömrümü 10 il daha uzatdı»

[[1897]]-ci ildə [[Cahangir Zeynalov]]un evində komediya səhnəyə qurulmasına hazırlananda, pyesanın bəzi epizodik rollarına aktyor çatışmamazlığı var idi. Onda [[Sultan Məcid Qənizadə|Sultan Məcid Hanizadə]] və [[Həbib bəy Mahmudbəyov]] öz şagirdləri [[Hüseyn Ərəblinski|Hüseyn Ərəblinskini]]ni və [[Mirmahmud Kazımovski|Mir Mahmud Kazımov]]<nowiki/>u tamaşada iştirak etmək üçün çağırmışdılar,<ref name="İlk rollar">{{cite web|title= 12 yaşlı Hüseynqulu ilk dəfə teatr tamaşasına baxır: bu həvəskarların ifasında "Xan Sarabi" adı ilə qoyulmuş Mirzə Fətəli Axundovun "Sərgüzəşti-vəziri-xani-Lənkəran" komediyası idi|url=http://www.musigi-dunya.az/new/added.asp?action=print&txt=475}}</ref> sonralar onlar Azərbaycan səhnəsinin böyük xadimləri olmuşdular.

[[2009]]-cu ildə [[Mərdan Feyzullayev]] bu pyesanı [[Moskva|Moskvada]]da "Jar Ptitsa" teatrının səhnsəində nümaiş etdirmişdir.<ref name=" M.Feyzullayev M.F.Axundzadənin “Sərgüzəşti-vəziri-xani-Lənkəran” və Xalq Yazıçısı Elçinin “Şekspir” əsərlərini rus dilində səhnəyə qoymuş, hər iki tamaşa Rusiya paytaxtında uğurla nümayiş etdirilmişdir.">{{cite web|title=Moskvada tamaşa |url=http://arxiv.az/az/azertag.az/2947404/Hemyerlimiz+Rusiyanin+ali+mukafatinalayiq+gorulmushdur}}</ref>