Zəncəfil - Haqqinda Melumat

Zəncəfil
Zəncəfil
Elmi təsnifat
	Domen: Eukariotlar Klad: Diaphoretickes Ranqsız: Arxeplastidlər Aləm: Bitkilər Klad: Streptofitlər Klad: Ali bitkilər Klad: Çoxsporlu bitkilər Klad: Borulu bitkilər Klad: Toxumlu bitkilər Klad: Çiçəkli bitkilər Klad: Birləpəlilər Klad: Dəstə: Zəncəfilçiçəklilər Fəsilə: Zəncəfilkimilər Yarımfəsilə: Triba: Cins: Zəncəfil
Beynəlxalq elmi adı
	Zingiber Mill., 1754;
ITIS
NCBI
EOL

Zəncəfil (lat. Zingiber) — zəncəfilkimilər fəsiləsinə aid bitki cinsi.

Zəncəfil tərkibində efirli yağ olan bitkidir. Ümumiyyətlə, bu fəsildən olan üç növ bitkinin köklərindən zəncəfil alınır. Bunlar: aptek zəncəfili (Zingiber officinale), alpiniya zəncəfili və .

Göstərilən bu bitkilərin üçü də cənubi Asiyanın rütubətli tropik meşələrində bitir. Bunlardan: aptek zəncəfili Amerikanın münasib iqlimli rayonlarında çoxdan becərilir.

Zəncəfil bitkiləri çoxillik, orta boylu ot bitkiləridir. Hər üçünü də xoşagələn ətirli efirli yağı vardır. Kökümsov gövdələrində efirli yağın miqdarı daha çox olduğu üçün o, xammal kimi işlədilir. Bu bitkilərin efirli yağına xoş ətirli iy verən tərkibindəki seskviterpenlərdir [sineol, zinkiberol, kingerol və s.].

Zəncəfil yeyinti sənayesində ətirli ədviyyə kimi geniş istifadə edilir. Zəncəfilin eyni zamanda müalicəvi əhəmiyyəti də vardır. O, mədənin həzmetmə üzvlərinin fəaliyyətini artırır, mədə - bağırsağın iltihabının və çürüməsinin qarşısını alır. Odur ki, zəncəfilli xörəklərin və zəncəfil çayının xroniki mədə - bağırsaq xəstəliyinə tutulanlar üçün çox xeyri vardır.

Çin və Hind təbabətində zəncəfil

Çində miladdan 500 il əvvəl bitkilər haqqında yazılan bir təbabət kitabında zəncəfildən bəhs edilməsi bu bitkinin çinlilər tərəfindən əsrlərdən bəri istifadə olunduğunu göstərir. Adət ənənələrinə bağlı olan Çin təbabətində çox istifadə olunan zəncəfil, müasir Çin təbabətində də öz yerini mühafizə etməkdədir. Çində dərc olunan gündəlik dərman istifadəsi bələdçisində zəncəfilin müalicədəki istifadəsi bildirilir. Çinlilər zəncəfili mədə və qarın ağrılarında, ishalda, soyuqlamada və revmatizm xəstəliklərində istifadə edirlər.

Hindistanda zəncəfilin istifadə tarixi 2000 il əvvələ gedib çıxır. Xüsusilə günəş işığında qurudulmamış zəncəfil soyuqdəymə, astma, öskürmə, bağırsaq xəstəlikləri, iştahsızlıq, həzmsizlik və revmatizm xəstəliklərində müalicə məqsədilə istifadə olunur. Bal ilə dadlandırılmış zəncəfil çayı hindlilər tərəfindən öskürüyə və soyuqdəyməyə qarşı içilir.

Növləri

Valeton
R.M.Sm.
Sujanapal & Sasidh.
Elmer
Mood & Theilade
Gagnep.
(Holttum) Theilade
Mood & Theilade
Wall.
D.Fang
Craib
N.E.Br.
Elmer
Roxb.
Dalzell
Mood & Theilade
Roscoe
Ridl.
Theilade & Mood
King ex Baker
D.Fang
Mood & Theilade
N.E.Br.
Hance
Holttum
Thwaites
S.Q.Tong & Y.M.Xia
R.Kr.Singh
Gagnep.
Mood & Theilade
(Ridl.) Theilade
Roxb.
(S.Q.Tong & Y.M.Xia) Q.G.Wu & T.L.Wu
Mood & Theilade
Theilade & Mood
S.Q.Tong
Theilade
S.Q.Tong
Theilade
Mood & Theilade
Jack
Noronha ex Blume
Baker
D.Fang
Y.M.Xia
Triboun & K.Larsen
B.L.Burtt & R.M.Sm.
Blume
Hance
S.Q.Tong
Baker
Gagnep.
Hayata
Theilade & H.Chr.
Craib
King ex Ridl.
Mood & Theilade
Gagnep.
Theilade
Theilade & Mood
D.Fang
Valeton
Roxb.
D.Fang
Valeton
Theilade
D.Fang & D.H.Qin
S.Q.Tong
Ridl.
Z.Y.Zhu
K.Schum.
(Zoll.) K.Schum.
Valeton
K.Schum.
C.K.Lim
Roxb.
R.M.Sm.
Mood & Theilade
Gagnep.
S.Q.Tong
Zingiber mioga (Thunb.) Roscoe
Ridl.
S.J.Chen & Z.Y.Chen
Gagnep.
(J.Koenig) Link ex A.Dietr.
Holttum
Lin Chen, A.Q.Dong & F.W.Xing
(J.Graham) Ramamoorthy
Valeton
Elmer
T.L.Wu, K.Larsen & Turland
Theilade & Mood
S.Q.Tong
(J.Graham) Dalzell
Mood & Theilade
D.Fang
Blume
Zingiber officinale Roscoe
K.Schum.
Mood & Theilade
S.Q.Tong
Valeton
B.L.Burtt & R.M.Sm.
Roxb.
Valeton
Wall. ex Baker
Hook.f.
D.Fang
Gagnep.
Mood & Theilade
Theilade
(Holttum) Theilade
Mood & Theilade
Chaveer. & Mokkamul
K.Schum.
K.Schum.
R.M.Sm.
Ridl.
- (Ridl.) Holttum
Ridl.
C.K.Lim & Kharuk.
S.Q.Tong & Y.M.Xia
(Roxb.) Roscoe
Roxb.
Gagnep.
Y.Y.Qian
Craib
Griff.
Roxb.
K.Schum.
S.Q.Tong
Diels
Burkill ex Theilade
Gagnep.
Z.Y.Zhu
Koord.
Mood & Theilade
Mood & Theilade
Mood & Theilade
S.Q.Tong
Thwaites
Prain ex Ridl.
S.Q.Tong
S.Q.Tong & X.Z.Liu
Zingiber zerumbet (L.) Roscoe ex Sm.
- (Gagnep.) Triboun & K.Larsen

Dində

"Quran"da zəncəfil haqqında belə bir ifadə var:

"Orada qarışığı zəncəfil olan bir kasadan içirərlər."

— İnsan surəsi, 17

İstinadlar

Nurəddin Əliyev. Azərbaycanın dərman bitkiləri və fitoterapiya. Bakı, Elm, 1998.
Elşad Qurbanov. Ali bitkilərin sistematikası, Bakı, 2009.
2013-07-29 at the Wayback Machine (az.)

:The Plant List saytında takson barədə məlumat. (ing.)

Xarici keçidlər

^{[ölü keçid]}

[1] Nurəddin Əliyev. Azərbaycanın dərman bitkiləri və fitoterapiya. Bakı, Elm, 1998.

[2] Elşad Qurbanov. Ali bitkilərin sistematikası, Bakı, 2009.

[3] 2013-07-29 at the Wayback Machine (az.)