Herold Belger
Herold Karloviç Belger (alm. Herold Belger, 28 oktyabr 1934, Engels, Volqa Alman Muxtar Sovet Respublikası, RSFSR, SSRİ — 7 fevral 2015, Almatı, Qazaxıstan[1]) — Qazaxıstan tərcüməçisi, nasir, publisist, ədəbiyyatşünas. Qazax ədəbiyyatı klassiklərinin (Mailin, Musrepova, Nurpeisova və s.) rus dilinə tərcüməçisi, çoxsaylı roman, hekayə və ədəbi tənqidi əsərlərin müəllifidir. O, həmçinin Qazaxıstanda və Rusiyada almanların mövcud durumu və mədəniyyəti barədə də çox saylı araşdırma müəllifidir. Sülh və Ruhani Razılaşma üçün Prezident Mükafatı laureatıdır (1992).
| Herold Karloviç Belger | |
|---|---|
| alm. Herold Belger | |
 | |
| Doğum tarixi | 28 oktyabr 1934 |
| Doğum yeri | Engels şəhəri, Volqa Alman Muxtar Sovet Respublikası, RSFSR, SSRİ |
| Vəfat tarixi | 7 fevral 2015 (80 yaşında) |
| Vəfat yeri | |
| Təhsili | |
| Fəaliyyəti | tərcüməçi, yazıçı, publisist, ədəbiyyatşünas, ədəbiyyatşünas[d], nasir |
| Mükafatları |
 Parasat ordeni,  Dostliq ordeni,  "Qazaxıstanın müstəliliyinin 10 illiyi" medalı,  "Qazaxıstanın parlamentinin 10 illiyi" medalı,  "Qazaxıstan Respublikasının konustitutsiyasının 10 illiyi" medalı,  "Xam torpaqların mənimsənilməsinin 50 illiyi" medalı,  "Astananın 10 illiyi" medalı,  "Qazaxıstanın müstəliliyinin 20 illiyi" medalı,  "Əmək veteranı" medalı,  "Vladimir İliç Leninin anadan olmasının 100 illiyi münasibətilə" yubiley medalı,  Almaniya Federativ Respublikası qarşısında xıdmətə görə medal |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Herold Karloviç Belger Volqa almanları ailəsində anadan olub. 1941-ci ildə Böyük Vətən müharibəsi başladıqdan az sonra İosif Stalinin əmri ilə, etnik alman olaraq, SSRİ-dəki bütün almanlar kimi Qazaxıstana sürgün edilmişdir. Gənc Heroldun ailəsi İşim çayının sahilindəki indiki Yskaka Ybırayeva (SKO) qəsəbəsi yaxınlığında qazax aulunda məskunlaşdı. Burada elə Herold qazax dilini mükəmməl mənimsəmişdir. Belger ilk təhsilini qazax orta məktəbində almış, sonradan Almatıdakı Qazaxıstan Pedaqoji İnstitutunun (indiki Abay Universiteti) filologiya fakültəsində oxumuşdur.
Pedaqoji Universiteti bitirdikdən sonra bir müddət rus dili müəllimi işləmişdir. Daha sonra "Ulduz" (qaz. Julduz) ədəbi jurnalında çalışmışdır. Burada o, 1964-cü ildən nasir, tərcüməçi və tənqidçi işləmişdir. 1971-ci ildən Qazaxıstan Yazıçılar Birliyinin üzvüdür. 1992-ci ildən başlayaraq almandilli "Feniks" almanaxının baş redaktor müavini olmuşdur. Kiçik yaşlarından Qazaxıstanda yaşayıb işləmişdir. Qazax dilini səlis bilirdi, üç mədəniyyət sahəsində — qazax, rus və alman işləyirdi. Herold Belgerin özünün müsahibələrindən birində qazax dilinin onu sözün əsl mənasında sehrlədiyini etiraf etmişdir.
Yazıçı yorulmadan çalışaraq ildə 7–8 kitab çap etdirirdi. 75 illik yubileyi şərəfinə yazıçının on cildlik nəşri Mədəniyyət və Təhsil Nazirliyi tərəfindən maliyyələşdirilmişdir. Herold Karloviç "Gəzən Evi", "Tuyuk Su", "Diskord" romanlarının və dövri mətbuatda yer alan 1600 nəşrin də daxil olduğu 40-dan çox kitabın müəllifidir.
1994–1995-ci illərdə Qazaxıstan Respublikası Ali Sovetinin deputatı olmuşdur.
Atası: Karl Fridrixoviç (1931-ci ildən sənədlərdə "Fyodoroviç" kimi göstərilir), həkim, feldşer-mamalıq stansiyasının müdiri. Daşkənddə həyat yoldaşı və qızı Rosa ilə dəfn edilmişdir.
Bacıları: Elma, Roza, Alma (Almaniyada yaşayır).
Həyat yoldaşı: Raisa Zakirovna Xismatullina, müəllim.
Qızı: İrina Kovaluova, aktrisa, kinorejissor.
Nəvəsi Vsevolod (1988-ci il təvəllüdlü).
Nəticəsi Yuliana (2005-ci il təvəllüdlü).
Herold Belger aktiv şahmat həvəskarı idi.
21 yanvar 2015-ci ildə altıncı infarktdan sonra komaya düşmüşdü. 7 fevral 2015-ci ildə vəfat edib. Alman və protestant olmasına baxmayaraq, öz vəsiyyəti ilə müsəlman adətlərinə görə müsəlman qəbiristanlığı olan Kensay qəbiristanlığında dəfn edilmişdir.[2]
- "Kəndin kənarında şam evi." A-A., 1973
- "Daladağı şağala." A., 1976
- "Altın Asu." A., 1977
- "Canlı qohumluq obyektləri." A-A., 1981 (Alman dilində)
- "Zamanla üz-üzə." A-A., 1985 (Alman dilində)
- "Üç simli motivlər." A-A., 1986
- "Tas ötkel." M., 1987
- "Höte və Abay." A-A., 1989
- "Sabah günəş olacaq." A., 1992
- "Dünyəvi olaraq seçildi." A., 1995
- "Səs-küylü kəsişmələrdə sakit söhbətlər." A., 2001
- "İlyas Jansuqurovun tərcümələri üzərində araşdırmalar." A., 2001
- "Qazax sözü." Astana, 2001
- "Gəzən Evi." Astana, 2003
- "Şəfəqdən əvvəl qaranlıq saatlarda." A., 2003
- "Karl Belger mənim atamdır." A., 2003, tb[3][4][5]
- Sülh və Mənəvi razılıq Prezident Mükafatı laureatı (1992)
- Parasat ordeni. (1994)
- Dostliq ordeni.[6]
- "Qazaxıstanın müstəliliyinin 10 illiyi" medalı.
- "Qazaxıstanın parlamentinin 10 illiyi" medalı.
- "Qazaxıstan Respublikasının konustitutsiyasının 10 illiyi" medalı.
- "Xam torpaqların mənimsənilməsinin 50 illiyi" medalı.
- "Astananın 10 illiyi" medalı.
- "Qazaxıstanın müstəliliyinin 20 illiyi" medalı.
- "Əmək veteranı" medalı.
- "Vladimir İliç Leninin anadan olmasının 100 illiyi münasibətilə" yubiley medalı.
- Almaniya Federativ Respublikası qarşısında xıdmətə görə medal. (2010)[7]
- ↑ "Ушел из жизни писатель и переводчик Герольд Бельгер" (rus). ИА Новости-Казахстан. 7 февраля 2015. 2015-02-07 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2015-02-07.
- ↑ "Мемориал над могилой Батырхана Шукенова на кладбище КенсайЗвездный некрополь: какие тайны хранит кладбище Кенсай в Алматы - фото". 2021-12-07 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2021-07-08.
- ↑ Абай. Энциклопедия. — Алматы: "Қазақ энциклопедиясының" Бас редакциясы, "Атамұра" баспасы, ISBN 5-7667-2949-9
- ↑ Мұхтар Әуезов энциклопедиясы — Алматы, "Атамұра" баспасы, 2011. ISBN 978-601-282-175-8
- ↑ Қазақстан жазушылары: Анықтамалық/Құрастырушы: Қамшыгер Саят, Жұмашева Қайырниса — Алматы: "Аң арыс" баспасы, 2009
- ↑ О награждении государственными наградами Республики Казахстан Arxiv surəti 15 dekabr 2014 tarixindən Wayback Machine saytında Arxivləşdirilib 2014-12-15 at the Wayback Machine
- ↑ "Казахстанскому литератору Герольду Бельгеру вручен орден". 2013-01-29 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2021-07-08.