Voytek
Voytek (1942 və ya 1941, Həmədan[1] – 2 dekabr 1963) — İranda tapılan və Polşanın Anders Ordusunun (İkinci Korpus) əsgərləri tərəfindən bəslənilən qonur ayı idi.[2] Rəvayətə görə, İtaliyadakı Monte Kassino döyüşündə o, polşalı topçulara döyüş sursatı qutularını boşaltmağa kömək edib və hətta döyüş zamanı mərmi daşıyıb, bununla da Polşa və Britaniya hərbçiləri arasında məşhurlaşıb.[3]
| Voytek | |
|---|---|
 |
(pol. "Wojtek") adı "Wojciech" adının kiçik bir formasıdır. Adı iki sözdən gəlir: "woj" (kök "wojownik", döyüşçü və "wojna", müharibə) və "ciech" (zövq). Adın iki mənası var: "müharibədən həzz alan" və ya "gülərüz döyüşçü".[4]
1942-ci ildə Yeni doğulmuş Voytek iranlı bir oğlan tərəfindən, tapılıb. Həmədanla Kəngəvar arasındakı dağ yolunda oğlan SSRİ-dən İrana gəlmiş Polşa əsgərlərinin yük maşını ilə qarşılaşıb, Polşa əsgərləri dayanıb ona yemək təklif etdiblər. Oğlan yemək yeyərkən ayı balası başını çantadan çıxarıb və buna təəccüblənən polşalı əsgərlərinin diqqətinə səbəb olub. Onlar uşağa bir neçə qutu yemək, şokolad, İsveçrə cib bıçağı və bir qədər pul verərək ayını almağı təklif ediblər. Oğlan razılaşdı və ayını onlara verdi. Ayı balası çox balaca idi, hətta özbaşına yeməyi çeynəyib udmaq da mümkün deyildi, nəticədə əsgərlər onu araq şüşəsindən su ilə qarışdırılmış qatılaşdırılmış süd ilə yedizdirirdilər. Bir müddət sonra ayı 22-ci artilleriya təchizatı şirkətinin qeyri-rəsmi maskotuna çevrildi və hətta rəsmi olaraq onun tərkibinə daxil edildi. Tezliklə İkinci Korpus İrandan Fələstinə, daha sonra Şimali Afrikaya və daha sonra İtaliyaya köçürüldü və Voytekdə Polşa əsgərləri ilə birlikdə idi .[5] Son aylar ərzində Voytek xeyli böyüdü, eyni zamanda çoxlu "insan" yeməklər ilə qidalanırdı — əsgərlər ona meyvələr, marmelad, bal və şərbət verdilər və xüsusilə yaxşı davranışlarına görə Voytekə pərəstiş etdiyi pivə verirdilər. (o, demək olar ki, insan kimi içməyi öyrəndi). Bəzi məlumatlara görə, ayı hətta siqaret çəkməyi də öyrənib (çox güman ki, yalnız yanan siqaretləri çeynəyirdi). Bundan əlavə, əsgərlər özləri də bilmədən unikal təlimçilər oldular: onların rəhbərliyi altında ayı böyükləri salamlamağı və insanlara (bəzən üç və ya dörd eyni vaxtda) heç bir zərər vermədən və bilmədən döyüşməyi öyrənib.
Tam olaraq nə vaxt dayanmalı (ancaq bu yarızarafat döyüşlərindən həmişə qalib gəlir) olduğunu da öyrənmişdi. Tezliklə ayı ətrafda yerləşən hər bir bölgədən hərbçilər və mülki şəxslər arasında geniş tanındı və bir növ qeyri-rəsmi talisman oldu. Polşa əsgərləri ilə birlikdə Voytek İrandan İraqa, daha sonra Suriya, Fələstinə və Misirə yola düşdü. Əsgərlər Voytek ilk növbədə ev heyvanı kimi deyil, silahdaş kimi qəbul etdilər. Böyüklüyünə və getdikcə artan gücünə baxmayaraq, Voytek olduqca dinc və itaətkar idi. Voytek, İtaliya kampında iştirak etmək üçün İngilislərin 8-ci Ordusunun əsgərləri ilə birlikdə Misirdən çıxan İngilis hərbi nəqliyyat gəmisinə minə bilməsi üçün rəsmi olaraq Polşa ordusuna çağırıldı və 22-ci artilleriya təchizatı şirkətinə cəlb edildi. II Korpus. Henrik Zaxareviç və Dimitar Şavluqo ayının qəyyumları təyin edildi. Voytek əsgərlərə yük maşınlarından mərmi qutularını boşaltma zamanı bir qutu belə yerə atmadan boşaltmağa kömək edirdi. İddialara görə, kömək etmək təşəbbüsü özündən çıxıb: Polşa əsgərləri bir gün o, yük maşınına yaxınlaşıb, arxa ayaqları üstə dayanıb və ön ayaqlarını irəli uzatdığını bildiriblər. Zabit Voytekə bir qutu verdi, götürdü və daşıdı, bundan sonra müstəqil olaraq yük maşınına yaxınlaşmağa, getdikcə daha çox qutu götürməyə və daşımağa başladı.[6]
Bir neçə gün ərzində kifayət qədər sərt relyefdə və hərəkət üçün o qədər də əlverişli olmayan dağlıq mənzərədə Voytek aramsız atışmalara və ətrafdakı ağır artilleriya tüfənglərinin gurultusuna baxmayaraq, dağda döyüşən əsgərlərə mərmi və yemək qutuları daşıyırdı; yüzlərlə insan bu qeyri-adi işin şahidi oldu, onların çoxu öz gözləri ilə görməyincə baş verənlərin inandırıcılığına inanmadı. Minnətdarlıq əlaməti olaraq, 22-ci rota (sonradan 22-ci nəqliyyat şirkəti oldu) yeni emblem kimi pəncələrində mərmi daşıyan ayının siluetini seçdi (əvvəlcə belə bir rəsm əsgərlərdən biri tərəfindən çəkildi) və bu simvolu bu günə qədər saxlayır — bütün şirkət avtomobillərində yerləşdirilir.
Medianın diqqəti Voytek-in populyarlığının artmasına kömək etdi. O, BBC-nin Blue Peter proqramında tez-tez "qonaq" olub. Voytekin şərəfinə bir neçə lövhə qoyulub — Edinburq zooparkında, İmperator Müharibə Muzeyində və Ottavadakı Kanada Müharibə Muzeyində. Devid Hardinqin ayı əsgərinin heykəli Londondakı Sikorski Muzeyində, oyma taxta heykəl Wilsby Woods-da, Greensby-də, Polşa əsgəri ilə bir ayının bürünc heykəli Edinburqda, "Princess Street Gardens"də.[7]
2008-ci ilin fevral ayında Harri Paulin Voytek haqqında "Wojtek the Bear Soldier" adlı kitab yazıb.
Şahzadə Çarlz və oğulları İmperator Döyüş Muzeyini ziyarət edərkən, Voytekin hekayəsini çox yaxşı bildiklərini söyləyərək danışmağa başlayan bələdçini dayandırıb.
- ↑ Çex Milli Hakimiyyət Məlumat bazası.
- ↑ "HƏMƏDAN AYISININ SAVAŞ HEKAYƏSİ". Butov.az. 2023-09-07 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2023-09-07.
- ↑ "Ayı Wojtek Kimdir?". drippingain (türk). 5 iyun 2023. 2023-09-07 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2023-09-07.
- ↑ "Как Британия чтит память четвероногих и пернатых героев войны". BBC News Русская служба (rus). 2018-10-25 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2023-09-07.
- ↑ "Mişka -Voytek - İNFONEWS" (az.). 2023-09-07 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2023-09-07.
- ↑ "Wojtek". Iron Harvest Wiki (ingilis). 2022-07-31 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2023-09-07.
- ↑ "Zoo Poznań: Kapral Wojtek - Niezwykły niedźwiedź ma swój pomnik. W ogrodzie zoologicznym odbyło się oficjalne odsłonięcie". Głos Wielkopolski (polyak). 30 sentyabr 2018. 2023-09-07 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2023-09-07.