Vacib əməlin növləri aşağıdakılardan ibarətdir:

Nəfsi vacib ayrı bir əmələ çatmaq üçün deyil, məhz özlüyündə vacib sayılan əmələ deyilir ki, buna misal olaraq namaz və orucu qeyd etmək olar.

Qeyri-vacib isə ayrı bir vacib əmələ çatmaq üçün vacib sayılan əmələ deyilir ki, buna misal olaraq, dəstəmaz, cənabət qüslü, paltarı paketmək və s. bu kimi işləri qeyd etmək olar. Bu növ vacib əməllərə «müqqəddəmi» vacib də deyilir.

Təəbüdi vacib elə bir əmələ deyilir ki, yalnız qürbət və ibadət niyyəti ilə əncam verilməli, əks təqdirdə isə batil hesab olunacaqdır. Məsələn, həcc və namaz və s. Təvəssüli vacib isə qürbət niyyəti olmasa belə, əməlin özünün əncam verilməsi kifayətedici sayılan vacib işə deyilir. Buna misal olaraq namaz qılmaq üçün murdar şeyi yumaq və ya bədəni pak etmək kimi əməlləri qeyd etmək olar.

Eyni vacib hər bir mükəlləfin xüsusi tərzdə tələb edilən vacib əmələ deyilir. Məsələn, namaz, oruc, dəstəmaz və s. Kifayi vacib isə bir meyyitin dəfn edilməsi kimi bu işdən xəbərdar olan bir dəstə camaatdan tələb edilən vacibə deyilir.

Təyini vacib mükəlləfdən tələb edilən müəyyən bir əmələ deyilir. Məsələn, sübh namazı və s. Təxyiri vacib isə iki, üç və ya bir çox əməllər arasında ixtiyarla bir əməlin həyata keçirilməsinin vacib olmasından ibarətdir ki, buna misal olaraq, zöhr və ya cümə namazları, həmçinin Ramazan ayında orucun açılması kəffarəsini qeyd etmək olar.

Mütləq vacib, salamın cavabının vacibliyi kimi, vacib olmasında heç bir şərtə malik olmayan işə deyilir. Məşrut vacib isə vacibliyinin müəyyən şərtə bağlı olan işlərə deyilir. Məsələn, vacibliyi üçün istitaət (imkan) şərti sayılan həcc əməli və s.

Münəccəz vacib, hal-hazırda tələb edilən əmələ deyilir. Məsələn, vaxtı çatmış borcun ödənilməsi kimi və s. Müəlləq vacib isə gələcəkdən və müəyyən müddətdən sonra tələb edilən əməldən ibarətdir ki, buna misal olaraq, iki aydan və ya həcc mövsümündən Məkkəyə getdikdən sonra ödəniləsi borcu qeyd etmək olar.

Şəri vacib, Quran və ya sünnətdə (Peyğəmbər və onun Əhli-beytinin davranışında) vacib sayılan əməldən ibarətdir. Əqli vacib isə insan ağlının lazım bildiyi əmələ deyilir. Məsələn, islam şəriətində həcc və ömrə əməllərini yerinə yetirmək vacib olarsa, insan ağılı bu səfərin vasitəsini hazırlamağı vacib bilir. Belə bir halda həcc və ömrə əməlləri, şəri vacib, bu səfərin vasitəsini (məsələn təyyarə biletini almaq və s.) hazırlmaq isə əqli vacib sayılır. Həmçinin Allahı tanımaq, yaxşılıq qarşısında yaxşılıq, nemət qarşısında təşəkkür, zülm, yalan və bu kimi ağıl hökmünə əsasən işlər də bu qəbildəndir. Hərçənd şəriətin də ağıl hökmünə uyğun göstəriş verməsi də mümkündür.

Peyğəmbər (s), İmam (ə) və ya onların canişinləri kimi itaəti vacib olanlar tərəfindən verilən göstərişi onların özü tərəfindən olarsa, yəni məsləhət üzündən vacib edilərsə, belə bir göstərişi mövləvi və ya vilai göstərişi, o vacib isə mövləvi vacib sayılacaqdır. Lakin ayrı bir vacib işə tərəf hidayət və yönəltmə hədəfi ilə həyata keçərsə, belə bir göstəriş irşadi vacib sayılır. Məsələn, ümmətin vəlliyyi-əmri tərəfindən verilən ordunun yaranması, atəşkəs və ya həmlə kimi fərmanlar mövləvi vacib, onun namaz və oruc kimi əməllərə verdiyi göstərişi isə irşadi vacib adlanır.

Müvəssə vacib əncam verilməsi üçün geniş vaxta malik olan əmələ deyilir. Belə ki, mükəlləf bu əməli günün əvvəli, ortası və ya sonunda yerinə yetirə bilər. Buna misal olaraq zöhr azanından məğribədək (günəş batanadək) vaxtı olan günorta namazını qeyd etmək olar.

Müzəyyəq əməli isə vaxtı dar (az) olan əməllərə deyilir. Məsələn, Ramazan ayının orucunun vaxtı yalnız sübh azanından axşam azanınadəkdir. Belə ki bu əməli nə qabağa, nə də arxaya atmaq mümkün deyil. Həmçinin buna misal olaraq cümə namazını da qeyd etmək olar ki, bu namaz cümə gününün günorta çağının əvvəlində və adi namaz vaxtı müddətində yerinə yetirilməlidir.

Fövri vacib dərhal və heç bir təxir olmadan yerinə yetiriləsi vacib əmələ deyilir. Məsələn, salamın cavabı, Ayət namazı və ya vaxtı çatmış və sahibinin tələb etdiyi borcun ödənilməsi kimi əməllər. Qeyri-fövri vacib üçün isə qəzaya getmiş gündəlik namazlar və ya sahibi tərəfindən tələb olunmayan borcu qeyd etmək olar.

İslam şəriətinin vacib etdiyi hər bir əməlin tərk edilməsi də istər-istəməz qadağan olunmuşdur. Beləliklə şəriətin göstəriş verdiyi əməl «əsli vacib», onu tərk etmək isə «təbii» haram sayılır. Həmçinin şəriətin haram etdiyi hər bir əməlin tərk edilməsi də istər-istəməz zəruridir. Beləliklə də o əməlin özü «əsli haram», onu tərk etmək isə «təbii» vacib sayılır. Demək hər əsli vacib bir təbii haram və hər əsli haram isə bir təbii vacib ilə birgədir. Elə buna görə də bu kitabda təbii vacib və haram əməllərə də işarə olunmuş və məsələn deyilmişdir: Şərab haramdır, onu tərk etmək isə vacibdir. Zəkat vermək vacibdir, onu tərk etmək isə haramdır. Təbii vacib və haram sözləri başqa yerlərdə də işlədilir.