Uzun Həsənin Qanunnaməsi — XV yüzillikdə Azərbaycanın Ağqoyunlu dövlətinin başçısı Uzun Həsən tərəfindən tərtib (1470–1477-ci illərdə) edilmiş qanunvericilik aktı. Təkcə Azərbaycanda deyil, Uzun Həsənin hakimiyyəti altında olan bütün ərazilərdə qüvvədə olmuşdur. "Qanunnamə" dövrümüzədək gəlib çatmamışdır. Uzun Həsənin Qanunnaməsi əsasən aqrar və vergi məsələlərilə əlaqədar münasibətlərin tənzimlənməsinə yönəldilmişdi. "Qanunnamə" təqribən 85 il ərzində qüvvədə olmuşdur. Bu qanunvericilik aktını kənd təsərrüfatı və vergilər sahəsində aparılmış hüquqi islahat kimi də qiymətləndirmək olar. "Qanunnamə"də qismən mühakimə icratı, qazıların vəzifəyə təyinatı və mülki hüququn iddialar institutuna, həmçinin iddia müddətlərinin hesablanması məsələlərinə də toxunulmuşdur. Belə ki, qazılar bu vəzifəyə artıq bilik və bacarıqları yoxlanmaqla təyin edilir, bəzən isə seçilirdilər. Məhkəmədə iddia qaldırmaq müddəti xeyli qısaldılmışdır. Uzun Həsənin Qanunnaməsi Azərbaycanın dövlət və hüquq, o cümlədən siyasi və hüquqi fikir tarixinin öyrənilməsi baxımından qiymətli mənbə hesab oluna bilər. Azərbaycan tarixində Salari hökmdarı Mərziban ibn Məhəmmədin "Qanunnamə"sindən sonra ən möhtəşəm "Qanunnamə" Həsən Bayandurinin dövründə verilən qanunlar toplusudur.

Ağqoyunlu hökmdari Uzun Həsən dövlətin siyasi və isqtisadi qüdrətini artırmaq üçün , xüsüsi "Qanunnamə" tərtib etdirmişdir. Tarixçilərin qeyd ediyi kimi , Uzun Həsən uzaqgörən dövlət xadimi idi. O , yaxşı başa düşürdü ki , uğurlu hərbi qələbələr nəticəsində yaradılmış Ağqoyunlu impertorluğu ərazicə geniş olasda, daxilən heç də möhkəm deyildi. Hər hansı təhlükəni aradan qaldırmaq üçün , real gücə əsaslanan , güclü mərkəzləşdirilmiş dövlət yaratmaq lazımdir. Ölkənin iqtisadi həyatını dirçəltmək , ölkədə daxili nizam-intizamı möhkələndirmək üçün xüsusi "Qanunnamə"lər hazırlatdırdı. Bu "Qanunnamə"lər XV əsrin ikinci yarısında meydana gəlmişdir."Qanunnamə"lər vergi ödənilməsində qayada-qanun yaratmaqla özbaşına yığılan və həmin dövürdə "Şiltaqat" adlanan hər cür vergini ləğv etdi. Vilayət ərazisindən keçirilib başqa yerə satılmaq üçün aparılan maldan bac , həmin ərazidə satılan maldan isə tamğa vergisi alınmaq nəzərdə tutulmuşdu. Tamğa vergisinin dəyəri 5% idi, bac isə bundan qat-qat aşağı alınırdı. Uzun Həsənin hökmdarlığı dövründə köçəri maldarlar "Qopuçur" əvəzinə "Rəsmi yataq" adlanan vergi ödəyirdilər. Bu vergi "qopçur" və "çobanbəyi"yə nisbətən yüngül idi. Məsələn: Əvvəllər hər 100 baş qoyuna görə 1 qoyun ödənilirdisə , islahatdan sonra hər 300 baş qoyuna 1 qoyun vergi kimi ödənilirdi. Uzun Həsənin tərtib etdirdiyi "Qanunnamə" orijinal şəkildə bizim dövrə gəlib çatmayıb. Ancaq islahatlar haqqında, səlnaməçilərin "Həsən padşahın qanunları" və ya "Dəsturi-Həsən bəy" adlandırdıqları qanunlar bizim dövrə gəlib çatmışdır. Bu mənbələrdə islahatlar haqqında çox cüzi də olsa məlumatlar verilsə də, həmin dövrün feodal qaydaları haqqında mühakimə yürütmək olar. Bu sənədlər, əsasən keçmiş Ağqoyunlu şəhərləri olan (Diyarbəkir, Mardin, Urfa, Ərzincan, Xarput və s.) ancaq sonralar Osmanlı imperiyasının tərkibinə keçərək müasir Türkiyə arxivlərində saxlanılmışdır. Uzun Həsənin islahatının (Qanunnaməsinin) ümumi xarakteri "Tarix əl-Qiyasi" də belə deyilir:

“Uzun Həsən ədalətli və xeyirxah hökmdar idi. O, bütün dövlətin ərazisində tamğanı ləğv etmək istəsə də, lakin əmirləri onunla razılaşmadı. Sultan tamğanı yarıbayarı azaltmışdı (1/20 qədər). Çox güman ki, həmin dövrdə vergi toplayanlar məhsulun 1/10 qədər bac alırdılar. O, bütün ölkədə yığılan vergilərin həcmini dəqiqləşdirdi. Uzun Həsən əhali arasında mübahisə və şikayətlərə son qoymaq üçün Qanunnamə tərtib etdirmişdir. Qanunnamədə günahkarların sərt cəzalanması da göstərilirdi. Bu qanunların icrası üçün Qanunnamə dövlətin bütün vilayətlərinə göndərilmişdir.

Vergilərin miqdarını müəyyənləşdirmək, zorakılığın qarşısını almaq, vergi toplayan məmurların xəyanətinə son qoymaq məqsədilə vergi işlərini nizama salan "Qanunnamə" tərtib etdirdi. F. Sümer bu fikirləri müdafiə edərək yazır ki,"Uzun Həsənin Qanunnaməsi kəndlilərdən, sənətkarlardan və tacirlərdən alınan vegiləri qaydaya salmağı, karvan yollarındakı sabitliyi təmin etməyi nəzərdə tutmuşdur". O hətta bütün hərbi vergiləri ləğv etməyə çalışmış. Lakin mülki və hərbi idarəçilərin etirazları ilə qarşılaşmışdır.

Uzun Həsən "Qanunnamə"si barədə Əbu Bəkr Tehrani geniş məlumat verməsə də. İqtisadi məsələləri aydın izah etməsə də, bəzi nüanslara toxunmuşdur. O, Uzun Həsənin Təbrizdə vergi topladığı anları qeyd etmiş və əhali ilə davranışı haqqında məlumat vermişdir.

"Həsən Padşahın Qanunlar"ı sonralar Səfəvi dövründə də ləğv edilməmiş , uzun müddən istifadə edilmişdir. Həmçinin bu qanunlar Osmanlı imperiyası ərazisində də sitifadə olunmuşdur.

Salnaməçi Xandəmiri yazırdı ki, vergi islahatı nəticəsində əkinçlərin vəziyyəti xeyli yaxşılaşdı. Uzun Həsənin günbəgün artan ədalətindən Arran , Fras , Kirman , Əcəm və Ərəb İraqları abadlaşmağa başladı.

Bu " Qanunnamə" tək vergi sistemində yox , həmçinin daxili işləri qaydaya saldı. Hərbi – köçmə tayfaların , əyyan və feodalların mərkəzi hakimiyyətə tabe etdirilməsində "Qanunnamə"nin böyük rolu vardı. Bu qanunlar xvı əsr boyuda istifadə edilmişdir. Tarixçı Şərəfxan Bitlisi belə yazırdı:

"Onun“Qanunnamə”si vergilərin alınması barədə qaydalar, İraqda, Farsda və Azərbaycanda istifadə edilirdi “