Urdu hərəkatı
Urdu hərəkatı — Urdu hərəkatı Britaniya Hindistanı dövründə Hindistan yarımadasının müsəlman icmalarının mədəni və siyasi şəxsiyyətinin ümumdünya dili və mədəni simvolu halına gətirməyə yönəlmiş bir ictimai-siyasi hərəkat idi. Hərəkat 19-cu əsrin ortalarında Əhməd Xanın Aliqarx hərəkatından qaynaqlanan Moğol İmperiyasının süqutu ilə başladı. Bütün Hindistan Müsəlman Liqası, Pakistan hərəkatına güclü təsir göstərdi. Pakistan müsəlmanları üçün Urdu statusu ilə bağlı mübahisə 1952-ci ildə Şərqi Benqalda Benqal Dili Hərəkatına da səbəb olmuşdı.
"Urdu" adının ilk dəfə 1780-ci illərdə şair Qulam Həmdani Müşrəfi tərəfindən təsbit edildiyi güman edilir.[1] Laşkari və ya orijinal Ləşkari ləhcəsi kimi də tanınır.[2]
Hind-Urdu mübahisəsi 1867-ci ildə İngiltərə hökuməti Birləşmiş əyalətlərin (indiki Uttar Pradeş) və Biharın hindu icmalarının rəsmi dilin fars-ərəb yazısını Devanaqari olaraq dəyişdirib hindi olaraq qəbul etməsini tələb etməyə hazırlaşdıqda ortaya çıxdı. hindu fəallarının tələbi ilə ikinci rəsmi dil kimi qəbul edildi.Müsəlman siyasətçi Əhməd Khan bu dəyişikliyin ən səsli rəqibi oldu.[3][4][5][6] Urdu dilinə müsəlmanların" dil franki" kimi baxdı. Urdu kimi tanınan hakim Moğol İmperiyası tərəfindən hazırlanaraq Moğol məhkəməsinin rəsmi dili olan fars dilinə ikinci dil kimi istifadə edilmişdir.[3] Moğol sülaləsinin süqutundan bəri, Əhməd Xan öz yazıları ilə Urdu dilindən istifadəni təşviq etdi. Əhmədin nəzdində Aliqarx Elmi Cəmiyyəti Qərb əsərlərini yalnız urdu dilinə tərcümə etdi.[3] Sir Syed Urdu'u "Hind və Müsəlmanların ortaq mirası" hesab etdi.[7] Xan tərəfindən qurulan məktəblər Urdu dilində təhsil verirdi. Əsasən hindlilərin hind dilinə olan tələbi Xqnın Hindistanın əsrlər boyu davam edən müsəlman mədəni hökmranlığının aşınması idi.[4]
- ↑ NAQVI, Syeda Sughra. "'URDU IMPERIALISM'IN PAKISTAN: REALITY OR MYTH." International E-Journal of Advances in Social Sciences 3.8 (2017): 387-390.
- ↑ Aijazuddin Ahmad. Geography of the South Asian Subcontinent: A Critical Approach. Concept Publishing Company. 2009. 120–. ISBN 978-81-8069-568-1. 2019-10-28 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2020-04-25.
- ↑ 1 2 3 R. Upadhyay. "Urdu Controversy – is dividing the nation further" (PHP). South Asia Analysis Group. 11 March 2007 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 15 October 2006.
- ↑ 1 2 Muslim Politics and Leadership in the South Asian Sub-continent, Yusuf Abbasi, 1981, page 65-66
- ↑ R. Upadhyay. "Indian Muslims – under siege?" (PHP). South Asia Analysis Group. 2 October 2006 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 19 October 2006.
- ↑ R. C. Majumdar. Struggle for Freedom. Bharatiya Vidya Bhavan. 1969. səh. 127. ASIN: B000HXEOUM.
- ↑ Muslim Politics and Leadership in the South Asian Sub-continent, Yusuf Abbasi, 1981, page 90