Tuzla adası (krımtat. Tuzla, Тузла, ukr. Тузла, türkcə. tuz "duz", türk., qıpçak. tuzlu "duzlu") — qumdan təşkil olunmuş, sahəsi 3,5 km² təşkil edən ada. Adanın uzunluğu 5 - 6,5 km, eni isə 0,5 km təşkil edir. Kerç boğazı, Azov dənizi, Kerç yarımadası ilə Taman yarımadası arasında yerləşir. 2003-cü ildə Rusiya ilə Ukrayna arasında ada ilə əlaqədar yaranan konfliktdən sonra məşhurlaşmışdır.

Tuzla adası
ukr. Тузла, krımtat. Тузла
Ümumi məlumatlar
Sahəsi 3,5 km²
Uzunluğu
  • 6,7 km
Eni 0,7 km
Əhalisi 0 nəfər (2012-ci il)
Yerləşməsi
45°16′06″ şm. e. 36°33′00″ ş. u.
Ölkə  Ukrayna
Akvatoriya
Tuzla adası xəritədə
Tuzla adası
Tuzla adası
Vikianbarın loqosu Vikianbarda əlaqəli mediafayllar

Tarixi

2,5 min il öncə adanın yerləşdiyi sahillərdə suyun səviyəsi 4 metr aşağı olmuşdur. Bu isə onu deməyə əsas verir ki, adanın sahəsi indikindən dəfələrlə böyük və Taman yarımadasına birləşik olmuşdur.

Tuzla dili Kerç boğazında olan axınların hesabına təqdicən formalaşırdı. XVII əsr xəritələrinə baxdıqda dilin dəfələrlə formasını dəyişdiyni müşahidə etmək olar. Hətta bir necə adaya ayrılması belə olmuşdur. Bəzi dövrlərdə isə Taman yarımadasına birləşmişdir. Buna bənzər proseslər XIX əsrdə də davam etmişdir.

20-ci əsrin əvvəlində adanın dağılmış hissəsi fırtınalarla doldurulmuşdur.

Müasir ada Tuzla dilindən formalaşmışdır. 29 noyabr1925-ci ildə güçlü fırtına zamanı ada ilə dil arasında keçid əmələ gəlmişdir. İlk əvvəllər bu keçid 300 metr, 1926-cı ildə isə dil istiqamətində genişlənərək 940 metr olmuşdur. 1993-cü il ölçmələrinə görə bu hissədə maksimal dərinlik 3.1 m, orta dərinlik 1,2 m, minimal isə 0,3 metr təşkil edir. Bu boğazın eni 4,1 km idi.

7 yanvar 1941-ci ildə RSFSR Ali Sovetinin qərarı ilə ada Krım MSSR ərazisinə qatılmışdır. 19 fevral 1954-cü ildə növbəti qərarla isə Krım vilayəti Ukrayna SSR ərazisinə verilir. 29 sentyabr 2003-cü ildə Krasnodar vilayətinin rəhbərliyi Taman yarımadasından Tuzla dili istiqamətdə bənd inşa etməyə başlayır. Bu isə iki ölkə arasında münasibətlərin gərginləşməsi ilə nəticələnir. Rusiyanın bu addımında hədəf Azov dənizində iki ölkə rasında dəniz sərhədlərinin təyinində divident əldə etməsi olur.

23 oktyabr 2003-cü ildə dövlət sərhəddinə 102 metr qalmış damba inşa işləri dayandırılır. həmin ilin dekabrında isə Vladimir Putin və Leonid Kuçma «azov dənizi və Kerç boağından itifadədə əməkdaşlıq anlaşmasını» imzalayırlar. Münaqişədən sonra Krım MR Ali soveti 2003-cü ilin oktyabrında adada yeni yaşayış məntəqəsi salmaq qərarına gəlir. Ancaq 6 sentyabr 2006-cı ildən isə bundan imtina edir.

 
Balıqçı qəsəbəsi

12 iyul 2012-ci ildə Yaltada Ukrayna və Rusiya prezidentləri Rusiya Federasiyası ilə Ukrayna arasındakı dəniz sərhədinin gələcək delimitasiyası haqqında birgə bəyanat imzalayıblar

Krımın Rusiya tərəfindən işğalından sonra 21 mart 2014-cü ildə Krım və Sevastopol Rusiyaya birləşdirilir. Bundan sonra Rusiya Xarici işlər naziri Sergey Lavrov Rusiya Ukrayna ilə Kerç məsələsində hansısa danışıq pridmetini görmədiyini bəyan etmişdir.

1 oktybr 2015-ci ildə ada materiklə işçi körpüsü vastəsi ilə birləşdirilmişdir

Ekologiya

 
Adanın lanşaftı.
 
Adanı qoruma qurğuları.

Güclü fırtınalar zamanı adanın böyük hissəsi suyun altında qalır. Adanın cənub hissəsi isə daha çox zərər görür. Son beş ildə burada yarım km ərazi itirilmişdir. Bu səbəbdən burada sahil bərkitmə işləri aparılır.

Tuzla hqqında filmlər

  • «Tuzla. Xəzinələr adası». Sənədli film, müəllifi Pavel Qriqoriyeviç Şeremet, 2003.

Ədəbiyyat

  • Травников А. И. Коса Тузла: перечисленная территория. Изд. Краснодарские Известия. Краснодар. 1997.
  • Травников А. И. Коса Тузла и стратегические интересы России. Изд. Феникс, Ростов на Дону, 2005.

İstinadlar

  1. . Керчь - это мой город. 2017-10-03 tarixində . İstifadə tarixi: 2017-10-03.
  2. . sites.google.com. 2020-10-13 tarixində . İstifadə tarixi: 2017-10-03.
  3. . 2019-02-18 tarixində . İstifadə tarixi: 2018-03-29.
  4. . 2018-06-19 tarixində . İstifadə tarixi: 2018-03-29.
  5. . Росбалт. 14.03.2005. 2018-02-08 tarixində . İstifadə tarixi: 2018-02-08.
  6. . 2006-06-23 tarixində . İstifadə tarixi: 2018-03-29.
  7. 2018-06-25 at the Wayback Machine — Регнум (07.09.2006)
  8. . 2016-03-14 tarixində . İstifadə tarixi: 2018-03-29.
  9. 2013-12-28 at the Wayback Machine — Рамблер (13.07.2012)
  10. (PDF). 2014-07-05 tarixində (PDF). İstifadə tarixi: 2018-03-29.
  11. . . 2022-09-30 tarixində . İstifadə tarixi: 2018-02-08.
  12. . 2020-01-28 tarixində . İstifadə tarixi: 2018-03-29.
  13. 2022-04-07 at the Wayback Machine — Регнум (26.06.2007)

Topoqrafik xəritələr

Mənbə — ""

Informasiya Melumat Axtar

Anarim.Az

Sayt Rehberliyi ile Elaqe

Saytdan Istifade Qaydalari

Anarim.Az 2004-2023