E.ə. II minillikdə tunc dövrünün özünəməxsus parlaq mədəniyyəti Mərkəzi və Cənubi Qafqazda meydana gəlmişdi. Onun ən önəmli abidələri Gürcüstan ərazisindəki Trialeti vadisində yerləşir. Əhəmiyyətli abidələrin yerinə uyğun olaraq o, Trialeti mədəniyyəti adlandırılır. Qəbir abidəsinin əksəriyyətini sadə inventarlı toplu qəbirlər təşkil edir. Buradakı ölülər gil meydançaların üzərində dəfn edib, üzərində ağır daşlardan kurqanlar ucaldılmışdır. Kurqanların bəzilərində 8 metr dərinliyi və sahəsi 8x14 metr olan qəbir kameraları vardır. Kameranın döşəməsi qamışla döşənib, divarlarına daş piltələr quraşdırılmışdı. Kameraya aparan yolda xüsusi dəhlizlər inşa edilirdi ki, bu dəhlizlə meyidi daşıyan araba və onunla birlikdə dəfndə istifadə olunacaq əşyalar aparılırdı. Dəfn mərasimləri təntənəli surətdə qeyd olunurdu.

Kurqanların birindən tamamilə ağacdan hazırlanmış dörd təkərli araba aşkar olunmuşdu. Dövrünə görə kameraya ölü ilə bərabər öldürülmüş heyvanlar (öküz, donuz), metal əşyalar, tunc silah, mis qazan, gümüş və qızıl bəzək əşyaları da qoyurdular. Həmçinin abidədən əldə olunan qiymətli daşlarla bəzədilmiş fiqurlu kubok tipli qablar da maraqlıdır. Kuboklar bütöv gümüş parçasından yonulmuş və üzərində iki haşiyə ilə bəzədilmiş müxtəlif təsvirlər həkk olunmuşdur. Birinci üst haşiyə zolağında əllərində fincan tutmuş, uzun əba geyinmiş (xiton) və iki canavar quyruqlu məxluqun bir-birinin ardınca getməsi ayini təsvir olunmuşdur. Ayin icraçıları ağaca doğru yönəlmişlər. Ağacın altında qurbangah qarşısında qurulmuş taxtda eyni görünüşlü antrozoomorf məxluq əyləşmişlər. Təsvirin aşağı haşiyə zolağında bir-birini təkrarlayan iki ceyran təsviri də vardır. Bu mədəniyyətə aid gümüş düymələrin qızılı başlıqları, iri qızıl muncuqlar, boyunbağılar, heyvanların qızıldan tökmə fiqurları nəfis tərtibata malikdirlər. Kurqanda ehtimal ki, varlı şəxs dəfn olunmuşdur. Ümumilikdə, bu mədəniyyət tuncdan hazırlanmış əyri uclu xəncərlər, üçkünc başlıqlı nizələrlə səciyyələnir. Dövrə aid silahların hazırlanması zərgər dəqiqliyi ilə yerinə yetirilmişdir. Gil qablar arasında qara rəngli boya ilə işlənmiş parlaq ornamentə malik boyalı küplər qırmızımtıl rəngi ilə seçilir.

Onların üzərini bəzəyən qara naxışlar, aşağıya yönəlmiş üçbucaqlarla ziq-zaq formasında həkk olunmuşdur. Küplərin üzərində, həmçinin quş təsvirləri, spiralvari xətlər və naxış ünsürlərinə də təsadüf olunur.

• Куфтин Б.А. Археологические раскопки в Триалети. Тбилиси: АГССР, 1941.
• Археология СССР. I-IV том. М.: Наука, 1981-1986 гг.
• Бжания В.В. Древнейшая культура Грузии (эпоха энеолита и ранней бронзы). М.Наука, 1966
• Ивановский А.А. По Закавказью. (Материалы по Археологии Кавказа). Вып. VI, М.1911.