Tovuz
Bu adın digər istifadə formaları üçün bax: Tovuz (dəqiqləşdirmə).


Tovuz — Azərbaycan Respublikasının Tovuz rayonunun Tovuz şəhər inzibati ərazi dairəsində şəhər, Tovuz rayonunun inzibati mərkəzi. 1947-ci ildə rayon tabeli şəhər statusu almışdır. Azərbaycan Respublikası Milli Məclisinin 7 mart 2012-ci il tarixli, 310-IVQ saylı Qərarı ilə Tovuz rayonunun Tovuz şəhər inzibati ərazi dairəsi tərkibindəki Tovuz şəhəri ilə həmsərhəd olan Abulbəyli kənd inzibati ərazi dairəsi tərkibindəki Abulbəyli kəndinin ərazisindən 276,19 ha (bundan dövlət mülkiyyətində olan 55,92 ha, bələdiyyə mülkiyyətində olan 79,43 ha və xüsusi mülkiyyətdə olan 140,84 ha), Aşağı Öysüzlü kənd inzibati ərazi dairəsi tərkibindəki Aşağı Öysüzlü kəndinin ərazisindən 213,68 ha (bundan dövlət mülkiyyətində olan 34,01 ha, bələdiyyə mülkiyyətində olan 56,70 ha və xüsusi mülkiyyətdə olan 122,97 ha) və Qazıqulu kəndinin ərazisindən 62,49 ha (bundan dövlət mülkiyyətində olan 5,52 ha, bələdiyyə mülkiyyətində olan 48,43 ha və xüsusi mülkiyyətdə olan 8,54 ha), Bozalqanlı kənd inzibati ərazi dairəsi tərkibindəki Bozalqanlı kəndinin ərazisindən 36,73 ha (bundan dövlət mülkiyyətində olan 4,18 ha, bələdiyyə mülkiyyətində olan 19,85 ha və xüsusi mülkiyyətdə olan 12,70 ha), Dondar Quşçu kənd inzibati ərazi dairəsi tərkibindəki Dondar Quşçu kəndinin ərazisindən 182,74 ha (bundan dövlət mülkiyyətində olan 167,75 ha, bələdiyyə mülkiyyətində olan 11,09 ha və xüsusi mülkiyyətdə olan 3,90 ha) və Düz Cırdaxan kənd inzibati ərazi dairəsi tərkibindəki Düz Cırdaxan kəndinin ərazisindən 28,5 ha (bundan dövlət mülkiyyətində olan 0,53 ha, bələdiyyə mülkiyyətində olan 5,94 ha və xüsusi mülkiyyətdə olan 22,03 ha) torpaq sahələri Tovuz şəhərinin inzibati ərazisinə verilmişdir.

Şəhər
Tovuz
40°59′32″ şm. e. 45°37′00″ ş. u.
Ölkə
Tarixi və coğrafiyası
Saat qurşağı
Əhalisi
Əhalisi
  • 13.520 nəf. (2009)
Rəqəmsal identifikatorlar
Poçt indeksi AZ6000, AZ6001, AZ6002
Tovuz xəritədə
Tovuz
Tovuz
Vikianbarın loqosu Vikianbarda əlaqəli mediafayllar

Toponimikası

Şəhərin adı yazılı mənbələrdə ilk dəfə 827-ci il hadisələri ilə əlaqədar çəkilib. Erkən orta əsrlərdə alban qalalarından biri də Tavuş qalası idi. XII-XIV əsr mənbələrində Tavuş, Tavus, Tavuz, Taus, Tauz, Tus kimi qeyd olunmuşdur. Tovuş çayının (Tovuz çayının qolu) sağ sahilində hündür dağın başında Tovusqala adlı qədim abidə mövcuddur. Həmin qalanın xarabalığı indiki Ermənistan ərazisindədir. Qala öz adını çayın adından almışdır. İndiki yaşayış məntəqəsi XIX əsrdə salınmış dəmir yolu stansiyası əsasında formalaşmışdır. Stansiya isə sahilində yerləşdiyi çayın adı ilə adlanmışdır.

Tovuz toponiminin yayılma arealı olduqca genişdir. Başqırdıstanda Tovuş adlı çay və kənd, Qazaxıstanda Toüs, Perm vilayətində Tauş, Cənubi Azərbaycanda Taus yaşayış məntəqələri mövcuddur. Bəzi tədqiqatçılara görə, toponim qədim türk dillərində "səsli-küylü" mənasında işlədilən taus sözü ilə bağlıdır. Digər tədqiqatçılar isə onun tov/tav/toy/tau (dağ) və uz/us (zirvə, yüksəklik və s.) sözlərindən ibarət olduğunu göstərirlər. Toponimi həmçinin tayfa adı, "zəif, ensiz su" mənasında işlənən qovuş xalq coğrafi termini və s. ilə bağlayanlar da var. Ermənistanın Şəmsəddin rayonunda eyniadlı çay mövcuddur.

Tarixi

Tovuz yaşayış məntəqəsi kimi 1912-ci ildə alman köçkünləri (kolonistləri) tərəfindən salınmış və Traubenfeld adlandırılmışdır (alm. Traubendfeld — "Üzüm sahəsi"). 1941-ci ildə almanlar deportasiya olunmuş, qəsəbənin adı dəyişdirilmişdir. Tovuz 1935-ci ildən şəhər tipli qəsəbə, 1947-ci ildən şəhər statusunu alıb.

Tarixi abidələri

Tovuz şəhərində aşağıdakı daşınmaz tarix və mədəniyyət abidələri qeydə alınmışdır:

İnventar № Abidənin adı Tarixi Yerləşdiyi ünvan Növü Əhəmiyyət dərəcəsi
1790 Şiş Quzey düşərgəsi Paleolit Tovuz şəhərindən
qərbdə 		Arxeoloji Ölkə
1791 Kurqan Tunc dövrü Tovuz şəhərindən
2 km. cənub-şərqdə 		Arxeoloji Ölkə
1792 Birtağlı körpü X əsr Tovuz şəhəri,
Tovuz çayının üzərində 		Arxeoloji Ölkə
1793 Karvansaray qalıqları XIV əsr Tovuz şəhəri Arxeoloji Ölkə
1794 Torpaqqala yaşayış yeri III-VII əsrlər Tovuz şəhərindən 12 km. aralı,
Kür çayının sağ sahilində 		Arxeoloji Ölkə
1805 Kəhriz XIX əsr Tovuz şəhəri Arxeoloji Ölkə
5178 2 mərtəbəli yaşayış evi 1880-ci il Tovuz şəhəri Memarlıq Yerli
5179 Suvarma qülləsi XIX əsr Tovuz şəhəri Memarlıq Yerli
5180 Yaşayış evi XIX əsr Tovuz şəhəri,
Kəhriz küçəsi, 40 		Memarlıq Yerli
5181 Sement zavodunun binası 1912-ci il Tovuz şəhəri Memarlıq Yerli
5700 Böyük Vətən müharibəsində həlak olmuş həmvətənlərimizin xatirə abidəsi Qeyd olunmayıb Tovuz şəhəri,
Sabir küçəsi 		Monumental və xatirə Yerli
6044 Əvəztəpə qalası Orta əsrlər Tovuz şəhərindən 1 km şərqdə,
dəmiryolunun yanında 		Arxeoloji Yerli
6045 Şəhərgah Orta əsrlər Tovuz şəhərindən
4 km cənubda 		Arxeoloji Yerli
6046 Qala düzü Orta əsrlər Tovuz-Yevlax dəmir yolunun
sağ tərəfində 		Arxeoloji Yerli
6047 Nekropol XVI-XVIII əsrlər Tovuz şəhəri Arxeoloji Yerli

Coğrafiyası və iqlimi

Şəhər Tovuz çayının sahilində, Gəncə-Qazax düzənliyində yerləşir. Bakı ilə arasında məsafə 439 km-dir.

Əhalisi

İl Daimi əhali Kişilər Qadınlar
1999 12824 6053 6771
2009 ↗13520 ↗6431 ↗7089

Tanınmış sakinləri

  • Orxan Cabbarov (1995-2020) — İkinci Qarabağ müharibəsi şəhidi, Vətən müharibəsi qəhrəmanı.
  • Cəlilov Elcan Famil oğlu (1996-2020) — İkinci Qarabağ müharibəsi şəhidi.
  • — İkinci Qarabağ müharibəsi şəhidi.
  • — İkinci Qarabağ müharibəsi şəhidi.
  • — İkinci Qarabağ müharibəsi şəhidi.
  • — İkinci Qarabağ müharibəsi şəhidi.

İqtisadiyyatı

Şəhərdə sement, asfalt, konserv, şərab zavodları, yağ-pendir kombinatı yerləşmişdir.

Mədəniyyəti

Şəhərdə Tovuz Tarix-Diyarşünaslıq Muzeyi, Tovuz rayon Heydər Əliyev Mərkəzi, Mərkəzi Kitabxana, 1 №-li, 2 №-li və 3 №-li şəhər kitabxana filialları, Rayon Mədəniyyət Evi, 2 №-li və 3 №-li şəhər klubları, Tovuz Dövlət Rəsm Qalereyası, "Şəfəq" kinoteatrı, Tovuz rayon Mədəniyyət və istirahət parkı, Müştəri Xidmətləri Poçt Şöbəsi (AZ6000), Şəhər-1 poçt şöbəsi (AZ6001) və Şəhər-2 poçt şöbəsi (AZ6002) fəaliyyət göstərir.

İdman

"Turan" İK və futbol akademiyası Tovuz şəhərini təmsil edir. "Turan" PFK ev oyunlarını Tovuz şəhər stadionunda keçirir.

Təhsil

Şəhərdə A.S.Puşkin adına Tovuz şəhər tam orta məktəbi, Adil Qasımov adına Tovuz şəhər tam orta məktəbi, M.Ələkbərov adına Tovuz şəhər tam orta məktəbi, Elxan Məmmədov adına Tovuz şəhər tam orta məktəbi, Nəsrəddin Tusi adına Tovuz şəhər tam orta məktəb-liseyi, eləcə də Uşaq Gənclər İnkişaf Mərkəzi, Uşaq Gənclər İdman — Şahmat məktəbi, Tovuz Dövlət Peşə Təhsil Mərkəzi və Tovuz şəhər Aşıq Ə. Rzayev adına Uşaq Musiqi məktəbi fəaliyyət göstərir.

Bundan başqa şəhərdə Tovuz şəhər 1 №-li körpələr evi-uşaq bağçası, Tovuz şəhər 2 №-li körpələr evi-uşaq bağçası, Tovuz şəhər 3 №-li körpələr evi-uşaq bağçası, "Qərənfil" şəhər körpələr evi-uşaq bağçası, Tovuz şəhər 5 №-li körpələr evi-uşaq bağçası, Tovuz şəhər 6 №-li körpələr evi-uşaq bağçası, Tovuz şəhər 7 №-li körpələr evi-uşaq bağçası, "Bənövşə" şəhər körpələr evi-uşaq bağçası və "Lalə" şəhər uşaq bağçası fəaliyyətdədir.

Din

Şəhərdə Tovuz rayon məscidi yerləşir.

Səhiyyə

Şəhərdə Tovuz Rayon Mərkəzi Xəstəxanası və Tovuz MRX-nın TTTY şöbəsi yerləşir.

Şəkillər

  •  
    Tovuz dövlət rəmzləri muzeyi
  •  
    Tovuz rayon tarix diyarşünaslıq muzeyi
  •  
    Tovuz Asan xidmət mərkəzinin gecə görünüşü
  •  
    Asan xidmət mərkəzinin içərisi
  •  
    Uşaq bağçası
  •  
    Heydər Əliyev Parkı

İstinadlar

  1. .
  2. ↑ .
  3. (PDF). 2022-01-28 tarixində (PDF). İstifadə tarixi: 2022-05-01.
  4. Президиум Верховного Совета Азербайджанского ССР. "Азербайджанская ССР, Административно-территориальное деление на 1 января 1961-го года". Азербайджанское государственное издательство, Баку, 1961, стр. 9
  5. . 2022-08-26 tarixində . İstifadə tarixi: 2022-08-26.
  6. // Azərbaycan toponimlərinin ensiklopedik lüğəti. II cild. Bakı: Şərq-Qərb. 2007. səh. 246. ISBN 978-9952-34-156-0.
  7. (PDF). 2021-07-07 tarixində (PDF). İstifadə tarixi: 2022-05-06.
  8. (PDF). 2021-07-07 tarixində (PDF). İstifadə tarixi: 2022-05-06.
  9. (PDF). 2021-07-07 tarixində (PDF). İstifadə tarixi: 2022-05-06.
  10. (PDF). 2021-07-07 tarixində (PDF). İstifadə tarixi: 2022-05-06.
  11. (PDF). 2021-07-07 tarixində (PDF). İstifadə tarixi: 2022-05-06.
  12. (PDF). 2021-07-07 tarixində (PDF). İstifadə tarixi: 2022-05-06.
  13. (PDF). 2021-07-07 tarixində (PDF). İstifadə tarixi: 2022-05-06.
  14. (PDF). 2021-07-07 tarixində (PDF). İstifadə tarixi: 2022-05-06.
  15. (PDF). 2021-07-07 tarixində (PDF). İstifadə tarixi: 2022-05-06.
  16. (PDF). 2021-07-07 tarixində (PDF). İstifadə tarixi: 2022-05-06.
  17. (PDF). 2021-07-07 tarixində (PDF). İstifadə tarixi: 2022-05-06.
  18. (PDF). 2021-07-07 tarixində (PDF). İstifadə tarixi: 2022-05-06.
  19. (PDF). 2021-07-07 tarixində (PDF). İstifadə tarixi: 2022-05-06.
  20. (PDF). 2021-07-07 tarixində (PDF). İstifadə tarixi: 2022-05-06.
  21. (PDF). 2021-07-07 tarixində (PDF). İstifadə tarixi: 2022-05-06.
  23. . 2022-04-11 tarixində . İstifadə tarixi: 2022-05-27.
  24. (PDF). 2022-05-27 tarixində (PDF). İstifadə tarixi: 2022-05-27.
  25. (PDF). 2022-05-27 tarixində (PDF). İstifadə tarixi: 2022-05-27.
  26. (PDF). 2022-01-24 tarixində (PDF). İstifadə tarixi: 2022-06-08.
  27. (PDF). 2022-06-08 tarixində (PDF). İstifadə tarixi: 2022-06-08.
  28. (PDF). 2022-06-08 tarixində (PDF). İstifadə tarixi: 2022-06-08.
  29. (PDF). 2022-06-08 tarixində (PDF). İstifadə tarixi: 2022-06-08.
  30. (PDF). 2021-11-10 tarixində (PDF). İstifadə tarixi: 2022-04-22.
  31. (PDF). 2021-11-10 tarixində (PDF). İstifadə tarixi: 2022-04-22.
  32. (PDF). 2021-11-10 tarixində (PDF). İstifadə tarixi: 2022-04-22.
  33. (PDF). 2021-11-10 tarixində (PDF). İstifadə tarixi: 2022-04-22.
  34. (PDF). 2021-11-10 tarixində (PDF). İstifadə tarixi: 2022-04-22.
  35. (PDF). 2021-11-10 tarixində (PDF). İstifadə tarixi: 2022-04-22.
  36. (PDF). 2021-11-10 tarixində (PDF). İstifadə tarixi: 2022-04-22.
  37. (PDF). 2021-11-10 tarixində (PDF). İstifadə tarixi: 2022-04-22.
  38. . 2022-06-18 tarixində . İstifadə tarixi: 2022-04-24.
  39. . 2022-06-27 tarixində . İstifadə tarixi: 2022-04-22.
  40. . 2015-12-19 tarixində . İstifadə tarixi: 2022-04-23.
  41. (PDF). 2021-11-10 tarixində (PDF). İstifadə tarixi: 2022-04-22.
  42. . 2015-12-19 tarixində . İstifadə tarixi: 2022-04-23.
  43. (PDF). 2019-08-01 tarixində (PDF). İstifadə tarixi: 2022-05-27.
  44. . 2022-06-18 tarixində . İstifadə tarixi: 2022-04-23.
  45. . 2022-06-18 tarixində . İstifadə tarixi: 2022-04-23.

Xarici keçidlər

Həmçinin bax

Mənbə — ""

Informasiya Melumat Axtar

Anarim.Az

Sayt Rehberliyi ile Elaqe

Saytdan Istifade Qaydalari

Anarim.Az 2004-2023