Bu məqalədə yalnız ilkin və ya onunla əlaqəli mənbələrdən istifadə olunur.
|
Tonyukuk (çincə - Aşide Yuançjen 阿史德元珍) — Göytürk xaqanlığında fəaliyyətdə olmuş dövlət xadimi. Aşide sülaləsindəndir. İltəriş xaqan, İnel xaqan, Qapağan xaqan və Bilgə xaqanın vəziri olmuşdur.
Bilgə Tonyukuk Bağa Tarxan | |
---|---|
q.türk 𐱃𐰆𐰪𐰸𐰸 | |
Göytürk xaqanlığı tarxanı | |
681 – 726 | |
Monarx |
İlteriş xaqan Qapağan xaqan Bilgə xaqan |
Şəxsi məlumatlar | |
Doğum tarixi | |
Vəfat tarixi | |
Vəfat yeri | |
Vəfat səbəbi | döyüşdə ölüm |
Milliyyəti | Göytürk |
Fəaliyyəti | dövlət xadimi |
Uşağı | Po Beq |
Dini | Tenqriçilik |
Vikianbarda əlaqəli mediafayllar |
Həyatı
646-cı ildə, Çin hakimiyyətində, sahilində doğulmuşdur. 679-cu ildə Aşina Qutluğa qarşı üsyankar davransa da 681-ci ildə onun tərəfinə keçdi və Göytürk xaqanlığının yenidən qurulmasına başladı. 682-ci ildə Çin sərkərdəsi (薛仁贵) məğlub olsa da, dövləti yenidən qura bildi. 687-ci ildə yeni 3 illik Çin imperatoru Juyçzun (唐睿宗) hələ gənc idi, dövləti faktiki olaraq anası Vu Zetian idarə edirdi. Bundan istifadə edən Tonyukuk Çinə hücuma keçdi, lakin o Çin ordusunda xidmət edən Bekçeli sərkərdə Houçi Sanqçi (흑치상지) və çinli Li Duoçunun ordusuna Xuanqxuayduy yaxınlıqlarında məğlub oldu.
4 xaqana xidmət etmiş Tonyukuk həmçinin Tonyukuk abidəsinin müəllifidir. 726 və ya 731-ci ildə 85-86 yaşında vəfat etmişdir.
Ailəsi
Qızı İl Etmiş Bilgə xatun Bilgə xaqanla evlənmişdir. Bu baxımdan Yollıq xaqanın və Bilgə Qutluq xaqanın babasıdır.
İstinadlar
- Tan kitabı, cild 111.
- . 2022-06-16 tarixində . İstifadə tarixi: 2017-12-10.