Tofiq Məmmədov 10 fevral 1957-ci ildə Ordubad rayonunun Dırnıs kəndində anadan olmuşdur. 1964–1974-cü ildə Ordubad rayonu, Dırnıs kənd orta məktəbində təhsil almışdır. 1975–1977-ci illərdə hərbi xidmətdə olmuşdur.

1982-ci ildə Azərbaycan İnşaat Mühəndisləri İnstitutunu inşaatçı mühəndis diplomu ilə bitirmişdir. 1982–1986-cı illərdə müxtəlif təşkilatlarında elektrik, usta, iş icraçısı, şöbə rəisi, baş mühəndis, tikinti idarəsinin rəisi vəzifəsində çalışmışdır.

19 may 2022-ci ildə işlə bağlı Xızı rayonuna gedərkən yol-nəqliyyat qəzası zamanı faciəli şəkildə vəfat edib.

T. S. Məmmədov 1986-cı ildə Botanika İnstitutunda direktor müavini, 1996-cı ildən isə AMEA-nın direktor vəzifəsində çalışır. "Landşaft memarlığı" laboratoriyasının rəhbəridir. 2000-ci ildə namizədlik, 2004-cü ildə doktorluq dissertasiyasını müdafiə etmişdir. 2007-ci ildən AMEA-nın müxbir üzvü seçilmişdir. Onun elmi yaradıcılığı və qarşılıqlı əməkdaşlığı nəticəsində Mərdəkan Dendrarisi 2005-ci ildə Dünya Botanika Bağlarının, 2009-cu ildə Amerika Botanika Cəmiyyətinin üzvü seçilmişdir.

T. S. Məmmədov 24 kitabın ("Otaq bitkiləri ensiklopediyası", "Ekoloji amillərə görə Abşeronda yaşılaşdırma", "Abşeronun ağac və kol bitkiləri", "Azərbaycan dendroflorası"-nın I cildi, "Azərbaycanın nadir ağac və kol bitkiləri" və s.), yerli və xarici mətbuatda dərc edilən 135-ə qədər elmi məqalənin və 6 patentin müəllifidir. 5 məqaləsi "İmpact factor" jurnalında dərc edilmişdir. O cümlədən, "Ekologiya", "Gülçülük ensiklopediyası", "Bitkilərin anatomiyası və morfologiyası üzrə izahlı terminlər", "Ekoloji oyunlar", "Bitki ekologiyası", "Qazon və bəzək memarlığı" kitabları Azərbaycan Təhsil Nazirliyinin qrifi əsasında təsdiq edilmiş və ali məktəb tələbələri tərəfindən dərs vəsaiti kimi istifadə edilir. O, öz elmi araşdırmaları ilə təkcə Respublikada deyil, həmçinin bir çox xarici ölkələrdə də tanınır. 40-a yaxın nüfuslu Beynəlxalq Qurultay və – Avstriya (Vena, XVII Beynəlxalq Qurultay), Avstraliya (Melburn XVIII Beynəlxalq Qurultay), Yaponiya (Botanika Universiteti), İngiltərə (Oksford Universiteti), Amerika (Koliforniya Dövlət Universiteti), Fransa, İtaliya, Kipr, Çin, Türkiyə, İran, Russiya, Ukrayna və s. iştirak etmişdir.

T. S. Məmmədov Bolqarıstanın "Poleobotanika" jurnalının, MDB ölkələri üzrə Botanika Bağlarının Ekspert Şurasının, Türkiyə Kahramanmaraş Sütçü İman Universiteti Doğa Bölümləri dərgisinin ekspert kommisiyasının, Qafqaz üzrə Botanika Bağları Ekspert Şurasının, "Hortus Botanicus" jurnalının redaksiya heyətinin üzvüdür. AMEA Dendrologiya İnstitutu Elmi Şurasının sədridir.

T. S. Məmmədov Bakı Dövlət Universitetinin "Botanika" və Odlar Yurdu Universitetinin "Tibbi biologiya" kafedrasının professorudur. Həmin Universitetlərdə "Bəzək gülçülüyü" və "Bitki ekologiyası" proqramları T. S. Məmmədov tərəfindən tədris edilir. 2004-cü ildən ona Odlar Yurdu Universiteti tərəfindən "professor" elmi adı verilmişdir.

Dendrologiyada rəhbərlik etdiyi dövrdə abadlaşdırılma işləri aparılmış, yeni laboratoriyalar və yüksək səviyyəli konfrans zalı yaradılmışdır. 2011-ci ilin axırlarında 2 yeni müasir laboratoriya fəaliyyətə başlamışdır. Son illərdə T. S. Məmmədovun təşəbbüsü ilə kolleksiya sahələrində "Dendrari", "Mədəni bitkilər", "Dekorativ bitkilər", "Fond oranjereyası" ekspozisiyaları yaradılmışdır. T. S. Məmmədov Azərbaycanın bir çox rayonlarının, o cümlədən, Bakı şəhəri və onun ətraf qəsəbələrinin yaşıllaşdırılması və landşaft arxitekturasının qorunub saxlanılması üçün çox qiymətli tövsiyələr vermişdir.

T.Məmmədov yerli və xarici mətbuatda dərc edilən 250-yə yaxın əsərin, 11 patent, 30 kitab, AR Səhiyyə Nazirliyinin 2 gigiyenik sertifikatının müəllifidir. “Ekologiya” (2004), “Gülçülük ensiklopediyası” (2006), “Qazon və bəzək memarlığı” (2006), “Ekoloji oyunlar” (2007), “Bitkilərin anatomiyası və mor­fologiyası üzrə izahlı terminlər” (2013), “Bitki ekologiyası” (2013), kitabları ali məktəblərdə dərs vəsaiti kimi istifadə edilir. “Azərbaycan dendroflorası” (2011-2019) 5-cildliyində Böyük və Kiçik Qafqaz ərazilərində genefondun qorunması, biomüxtəlifliyin artırılması, ətrаf mühitin mühafizəsi, təbii еhtiyаt­lаrdаn səmərəli istifаdə еdilməsi və оnlаrın bərpаsı üzrə mühüm nəticələr öz əksini tapmışdır. Bu əsər Azərbaycan Respublikasının Elm, texnika, memarlıq, mədəniyyət və ədəbiyyat üzrə Dövlət Mükafatları Komissiyasının 2022-ci il üçün elan etdiyi müsabiqəyə təqdim edilmişdir.

Onun təşəbbüsü və səyləri ilə AMEA-nın Dendrologiya İnstitutunda Bey­nəlxalq Botanika Bağları konfransları (2006, 2010, 2013, 2015, 2017) keçiril­miş, institut 2005-ci ildə Dünya Botanika Bağlarının, 2009-cu ildə Amerika Botanika Cəmiyyə­tinin üzvü seçilmişdir.

İşğaldan azad olunmuş torpaqlarımıza bioloq alimlərin “Böyük Qayıdış”ının nümayəndəsi Tofiq Məmmədov olmuş, 2020-ci ilin dekabrında Zəngilana ilk ekspedisiyada iştirak etmişdir. 2021 və 2022-ci illərdə onun rəhbərliyi altında Dendrologiya İnstitutunda Böyük tarixi Zəfərə və “Şuşa ili”nə  həsr olunmuş ümumrespublika sərgiləri uğurla keçirilmişdir.

Alim Azərbaycan Respublikasının “Qırmızı Kitab”ının III nəşrinin hazırlanmasında yaxından iştirak etmişdir.

2005-ci ilin ekologiya sahəsində "İlin adamı" adına, Bakı Şəhər Icra Hakimiyyətinin fəxri fərmanına, eləcə də, Qafqaz Ictimai Birliyinin "Heydər Əliyev", Araz Maarifçilik cəmiyyətinin "Y. H. Məmmədəliyev", "H. Zərdabi", "Z. Tağıyev", "Ş. İ. Xətai" və s. mükafatlarına layiq görülmüşdür. 2 dəfə AMEA Rəyasət Heyətinin Fəxri Fərmanı ilə təltif edilmişdir. Onun rəhbərliyi ilə bir çox gənc alimlər hazırlanır.

T. S. Məmmədov fəlsəfə doktoru və elmlər doktoru alimlik dərəcəsi almaq üçün təqdim edilən 50-ə qədər dissertasiya işinin opponenti olmuşdur. 2014-cü ildən Azərbaycan Respublikasının Prezidenti yanında Dövlət qulluğu Məsələləri üzrə Komissiyanın Dövlət qulluğuna (Azərbaycan Respublikasının Ekologiya və Təbii Sərvətlər Nazirliyi tərəfindən) kadrların seçilməsi şöbəsinin ekspertidir. AMEA-nın müxbir üzvü T. S. Məmmədov 2013-cü ilin may ayında AMEA Biologiya və Tibb Elmləri Bölməsi nin sədr müavini vəzifəsinə seçilmişdir.

2015-ci ildə Azərbaycan Respublikasının Prezidenti İlham Əliyevin Sərəncamı ilə Azərbaycan Respublikasının Şöhrət Ordeni ilə təltif edilmişdir.

2019-cu ildə Bakı Dövlət Universitetinin 100 illiyi yubiley medalı ilə təltif edilmişdir.

2019-11-17 at the Wayback Machine

Ailəlidir, 2 övladı var.