| ||||||
| Ümumi | ||||||
|---|---|---|---|---|---|---|
| Ad, İşarə, Nömrə | titan, Ti, 22 | |||||
| Qrup, Dövr, Blok | 4, 4, d | |||||
| Xarici görünüşü | Bozumtul metal
|
|||||
| Atom kütləsi | 47.867 q/mol | |||||
| Elektron formulu | [Ar] 3d2 4s2 | |||||
| Fiziki xassələr | ||||||
| Halı | ||||||
| Sıxlığı | (0 °C, 101.325 kPa) q/L |
|||||
| Ərimə temperaturu | 1668 °C (1941 K, 3034 °F) |
|||||
| Qaynama temperaturu | 3287 °C (3560 K, 5949 °F) |
|||||
| Elektromənfiliyi | ||||||
| Oksidləşmə dərəcəsi | ||||||
| Spektr = | ||||||
| İonlaşma enerjisi | kCmol-1 | |||||
Titan (Ti) – D. İ. Mendeleyevin elementlərin dövri sistemində 22-ci element.
Yüngül, güclü, parlaq, korroziyaya qarşı müqavimətli bozumtul bir keçid metalıdır. Titan dəmir, alüminium, vanadium, molibden kimi elementlər ilə aşqarlanmış edə bilər. Bu güclü, yüngül ərintilər havaçılıq (reaktiv mühərrikləri, mərmilər və kosmos vasitələri) hərbi sənaye əməliyyatlar (kimyəvilər və neft məhsulları çıxarılması, təmizlənməsi stansiyaları, kağız xəmiri və kağız) avtomobil, yemək, tibb (protezler, implantlar, dental endodontik vəsaitlər, dental implantlar), idman əşyaları, zərgərlik, mobil telefonu, və digər proqramlarda istifadə edilir. Titan 1791 tarixində William Gregor tərəfindən İngiltərədə kəşf edildi və Martin Heinrich Klaproth tərəfindən, Yunan mifologiyasındakı Titana istinadən bu şəkildə adlandırıldı.
Element bir neçə mineral depozit tapılar. Bunlardan prioritetli olanlar yer qabığında və litosferdə geniş dağılmış olan rutil və ilmenittir. Titan az qala bütün canlı varlıqlarda, qayalarda, sularda və torpaqda tapılar. Metal başlıca mineral cevherlerinden Kroll əməliyyatı və Hunter əməliyyatı üsulları ilə çıxarılır. Ən məşhur qarışığı olan titan dioksid ağ piqment emalatında istifadə edilir. Digər birləşmələrindən titan tetraxlorid (TiCl4) sis pərdələrində / havaya yazı yazımında istifadə, katalizator kimi istifadə olunur və titan trixlorid polipropilen emalatında katalizator kimi istifadə edilir.
Metal formanın ən faydalı xüsusiyyətləri korroziya qarşı müqavimətli olması və bütün metallar içində ən yüksək dayanıqlılıq-ağırlıq nisbətinə sahib olmasıdır. Alaşımsız halıyla % 45 daha yüngül olmasına baxmayaraq bəzi poladlar qədər dayanıqlıdır. element iki allotropik növü və 46Ti 'den 50Ti'ye beş dənə təbii izotopu tapılar. Bunlardan 48Ti təbii olaraq ən bol olan izotoptur (73.8%). Titanyumun kimyəvi və fiziki xüsusiyyətləri sirkonyumunkular ilə bənzərlik göstərir.
Titanın fosforlu kompleksləri bitkilərin böyüməsini və inkişafını təmin edir.
Heyvanların orqanizmində titanın miqdarı 0.0001–0.00001% (kütlə ilə) miqdarındandır. Heyvanlar onu bitki qidalarından alır. Heyvanlarda titan bitkilərdə olduğundan çoxdur.
Məməli heyvanlarda və quşlarda titan daha çox buynuzlarda, saçlarda, lələklərdə olur. Titan at südündə daha çox olur.
Titan orqanizmə əsasən aşağıdakı mənbələr vasitəsilə daxil olur.
Titanın daha geniş məlum olan və insan tərəfindən daha geniş istifadə olunan birləşmələri aşağıdakılardır:
TiO2 — titan (IV) oksid
BaTiO3 — barium titanat
Titan ingilis mineroloqu U. Qreqorov tərəfindən 1791-ci ildə kəşf olunub.
İnsan orqanizmində titan atomların sayı 1.3 1020, bir insan hüceyrəsində 1.3 106 ədəddir.
Qida məhsulları ilə sutkada insan orqanizminə 0.85 mq titan daxil olur.
Titan oksid dermatoloji praktikada istifadə olunur, müxtəlif dərman preparatlarının tərkibinə daxildir.
Tibbdə titan biouyğunlaşan metal kimi müxtəlif alətlərin — ortapediyada, çənə-üz cərrahiyəsində, neyrocərrahiyədə implantların hazırlanmasında istifadə olunur.
Bitki mənşəli məhsullar: dəniz yosunları, mərci. Heyvan mənşəli məhsullar: süd məhsulları, heyvanların ağ ciyərləri, böyrəklər.
Tibbdə titan biouyğunlaşan metal kimi müxtəlif alətlərin — ortopediyada, çənə üz cərrahiyəsində, neyrocərrahiyədə implantların hazırlanmasında istifadə olunur.