Teyfuq Abdul
Teyfuq Abdul (11 (24) dekabr 1915, Partenit – 18 mart 1945) — Krım tatarı əsilli Sovet İttifaqı Qəhrəmanı. İkinci Dünya müharibəsi zamanı 175-ci diviziyanın 2-ci batalyon komandiri olaraq xidmət edib.[1]
| Teyfuq Abdul | |
|---|---|
| Teyfuq Amit oğlu Abdul | |
 | |
| Doğum tarixi | |
| Doğum yeri | Ukrayna |
| Vəfat tarixi | (29 yaşında) |
| Vəfat yeri | Yuxarı Sileziya, Üçüncü Reyx |
| Milliyyəti | Krım tatarı |
| Təhsili |
|
| Fəaliyyəti | zabit, müəllim |
| Fəaliyyət illəri | 1939–1945 |
| Partiyası | |
| Mükafatları |
     |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
24 dekabr 1915-ci ildə Ukraynanın Partenit kəndində dünyaya gəlib. Ailəsindəki bir çox insan Rus-yapon müharibəsi veteranları idi. Doğulduğu kənddə səkkiz illik məktəbi bitirdikdən sonra 1935-ci ildə Yalta Pedaqoji Kollecində, daha sonra isə M.V. Frunze Krım Pedaqoji İnstitutunda oxuyub. 1935-ci ildə pedaqoji institutda oxuyarkən müəllim, sonra isə direktor kimi işə başladı. 1939-cu ildə universiteti bitirdikdən sonra noyabr ayında hərbi xidmətə aparıldı.[2]
Qırmızı Orduya qoşulduqdan sonra 412-ci diviziyanın tərkibində leytenant rütbəsi aldıqdan sonra Almaniyanın Sovet İttifaqına hücumuna görə ön cəbhəyə göndərilmədən Orel Piyada məktəbinə qoşuldu. 1942-ci ildə snayper kursunu bitirdikdən sonra dekabr ayında yenidən yaralanana qədər batalyon komandiri kimi xidmətini davam etdirdi. Elə həmin il də Kommunist partiyasına üzv oldu.[3]
Xəstəxanada olarkən xəsarətlərdən qurtulduqdan sonra müharibəyə qayıtdı və 57-ci Ordunun 58-ci Qvardiya tüfəng diviziyasında 175-ci Qvardiya tüfəng alayının 2-ci silahlı batalyon komandiri olaraq Step Cəbhəsində Dnepr döyüşünənə qatıldı. 26 sentyabr 1943-cü ildə Abdul Dneperdən keçərək batalyonunu idarə etdi və Verhnedneprovsk kəndi yaxınlığındakı zolaqdan kiçik Puşkarevski adasına etdiyi ilk körpü başlarından birini ələ keçirdi. Körpü başlığını bir neçə gün saxladılar, alayın əsas qüvvələrinin çay boyunca köçürülməsinə icazə verdilər, bu müddətdə çox sayda düşmən silah-sursatını və işçi qüvvəsini məhv etdilər. Sentyabr ayında qovşağı istiqamətləndirdikdən sonra yenidən müharibədə yaralanaraq xəstəxanaya yerləşdirildi. Xəstəxanada olarkən leytenant Mariya Stepanova Koçina ilə görüşdü, sonradan evləndi.
Keçid dövründəki uğurlarına görə 20 dekabr 1943-cü ildə Sovet İttifaqı Qəhrəmanı elan edildi. Cəbhəyə qayıtdıqdan sonra Lvov-Sandomierz Vistula-Oder və Sileziya hücumlarına qarşı vuruşdu və 1944-cü ildə 178-ci Qvardiya Tüfəng alayının komandir müavini təyin edildi. Qırmızı Ordunun Krımı nəzarət altına almasından sonra ailəsi Krım tatarlarına görə Orta Asiyaya sürgün edildi. Müharibə qəhrəmanı statusu anasını və bacılarını etnik mənsubiyyətlərinə görə dərnək tərəfindən satqın kimi görməkdən xilas etmədi və məktubla Qırmızı Ordu tərəfindən onlara qarşı pis münasibət göstərildiyini eşitdi, amma yenə də Sovet davasına inanırdı. 18 mart 1945-ci ildə Yuxarı Sileziya hücumu zamanı öldürüldü və Lvovdakı Qələbə təpəsində dəfn edildi. Cənazəsi ilə vidalaşmaq üçün müraciət marşal Konstantin Rokossovski tərəfindən edildi. Həyat yoldaşı Mariya, mart ayından bəri ondan bir məktub almadı və ölüm hadisəsi edildiyi deyilənə qədər aprel ayına qədər Ali Sovet prezidentindən ölüm xəbərdarlığı almadı. Şərəfinə Simferopolda bir küçə adı verildi və 2014-cü ildə Krımda bir obelisk quruldu.[4]
- Sovet İttifaqı Qəhrəmanı (20 dekabr 1943)
- Lenin ordeni ( 20 dekabr 1943)
- "Qırmızı Bayraq" ordeni (24 mart 1945)
- "Vətən müharibəsi" ordeni — I dərəcəli (6 avqust 1943)
- "Vətən müharibəsi" ordeni — II dərəcəli (4 noyabr 1943)
- ↑ Shadov, Ivan. Герои Советского Союза: краткий биографический словарь I, Абаев - Любичев [Heroes of the Soviet Union: A Brief Biographical Dictionary] (rus). Moscow: Voenizdat. 1987.
- ↑ "Yefuq Abdul / Тейфук Абдуль". krymr.com. 20 iyun 2020 tarixində arxivləşdirilib.
- ↑ "Абдуль Тейфук Амитович". warheroes.ru. 20 iyun 2020. 15 mart 2008 tarixində arxivləşdirilib.
- ↑ "Бесстрашный Тейфук: 10 малоизвестных фактов из жизни крымскотатарского героя". 20 iyun 2020 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 17 avqust 2018.