Tatyana Yesenina
Tatyana Sergeyevna Yesenina (rus. Татьяна Сергеевна Есенина; 11 iyun 1918, Moskva – 5 may 1992, Daşkənd) — rus şairi Sergey Yeseninin və aktrisa Zinaida Rayxın qızı, jurnalist və yazıçı.
| Tatyana Yesenina | |
|---|---|
| Doğum tarixi | 11 iyun 1918 |
| Doğum yeri | |
| Vəfat tarixi | 5 may 1992 (73 yaşında) |
| Vəfat yeri | |
| Atası | Sergey Yesenin |
| Anası | Zinaida Rayx |
| Fəaliyyəti | yazıçı, jurnalist |
Valideynləri boşandıqdan və atasının ölümündən sonra o, qardaşı Konstantinlə birlikdə Vsevolod Meyerhold və Zinaida Rayxın ailəsində böyüyüb.
Tatyana Yesenina Sergey Yeseninlə Zinaida Rayxın ailəsində dünyaya gəlib. Tatyananın anası ilə atası Petroqradda Rayx Sosialist İnqilabi qəzeti "Delo Naroda" redaksiyasında katib-makinaçı kimi çalışanda tanış olublar. Zinaida Rayx iyirmi iki yaşında qəzetə yazılarını gətirən gələcək əri Sergey Yesenini ilk dəfə burda görüb. Sergey Yesenin Zinaidaya öz şəklini verərək, onun arxasına "Çünki sən yolumda mənə yöndəmsiz bir qız kimi göründün, Sergey — yazmışdı".
30 iyul 1917-ci ildə Sergey və Zinaida Rayx Yeseninin yaxın dostu Aleksey Qaninin yanına Voloqdaya səfərləri zamanı evlənirlər. Toy Voloqda vilayəti Tolstikovo kəndində qədim Kirik və İulitta daş kilsəsində baş tutub. Bəyin şahidləri Spasskaya rayonu, İvanovskaya kəndi, kəndli Pavel Pavloviç Xitrov və Ustyanskaya rayonu, Ustya kəndi, kəndli Sergey Mixayloviç Barayev olub. Gəlin tərəfindən isə şahidlər Arxangelsk vilayəti, Konşino kəndi, kəndli Aleksey Alekseeviç Qanin və Voloqda şəhəri, tacir oğlu Dmitri Dmitrieviç Devyatkov idi.[1] Toy mərasimini keşiş Viktor Pevqov və məzmur oxuyan Aleksey Kratirov ifa edirdi.
1918-ci ilin aprelində Zinaida Yesenina doğum ərəfəsində valideynlərini ziyarət etmək üçün Oryol şəhərinə gedib. Tatyana 1918-ci il iyun ayının 11-də orada dünyaya gəlib. Anası qızının qayğısına qalmaq üçün Oryolda qalmağa məcbur olub. Avqust ayında Zinaida Rayx Xalq Maarif Komissarlığının inspektoru vəzifəsində işləməyə başlayıb. Bir ay sonra Oryol Rayon Hərbi Komissarlığının teatr və kinematoqrafiya şöbəsinin müdiri, 1 iyun — 1 oktyabr 1919-cu il tarixlərində isə rəhbəri olub. Həmçinin Zinaida burda vilayət xalq maarif idarəsində incəsənət şöbəsinin müdiri vəzifəsini də icra edib.
Oryol Anton Denikinin Ağ ordusu tərəfindən tutulması ərəfəsində Zinaida Rayx və qızı on bir aylıq Tatyana Moskvaya ərinin yanına gediblər. Onlar paytaxtda şair Vadim Şerşeneviçin Krestovozdvijenski döngəsindəki mənzilində məskunlaşıb və üç həftəyə yaxın orada yaşayıblar. Sonra onlar Sergey Yeseninin tutduğu evə köçüblər. Üçü təxminən bir il birlikdə yaşayıblar. Lakin bir müddət sonra ailədə ər-arvad arasında soyuqluq yaranıb və Zinaida Tatyananı götürərək valideynlərinin yanına gedib. Bir müddət sonra qızını valideynləri ilə Oryolda qoyub ərinin yanına qayıdıb. Lakin bu qovuşma uzun sürməyib, tezliklə onlar yenidən ayrılıblar. 1920-ci il fevralın 3-də Zinaida Rayx Moskvada Ana və Uşaq Evində Tatyananın qardaşı Konstantini dünyaya gətirib.
19 fevral 1921-ci ildə Oryol şəhər məhkəməsinə belə bir ərizə daxil olub: "Sizdən xahiş edirəm ki, həyat yoldaşım Zinaida Nikolayevna Yesenina-Rayxdən boşanmaq üçün müraciətimi rədd etməyəsiniz. Uşaqlarımızı, üç yaşlı Tatyana və bir yaşlı oğlumuz Konstantini keçmiş həyat yoldaşım Zinaida Nikolayevna Rayx tərəfindən böyütməyə qoyuram, onların maddi dəstəyini öz üzərimə götürürəm və buna imza atıram. İmza: Sergey Yesenin".
Beləliklə, 5 oktyabr 1921-ci ildə Tatyananın valideynləri rəsmən boşanıblar. Boşanmadan sonra Tatyana babası və nənəsi ilə Oryolda qalıb.
1922-ci ildə Zinaida Rayx Vsevolod Meyerholdla evlənib. Zinaida 1922-ci ilin yayında Tatyana və Konstantini Oryoldan Moskvaya — Novinski bulvarındakı yeni evinə gətirib. Meyerhold Tatyana və Konstantini övladlığa götürüb. Meyerhold onlara ata kimi qayğı göstərib. Sergey Yesenin də uşaqlarını görmək üçün tez-tez onların mənzilinə gəlib-gedirdi. Tezliklə Zinaidanın valideynləri Oryoldan Moskvadakı qızlarının yanına köçüblər.
Böyük Vətən müharibəsindən əvvəl Zinaida Rayx və Vsevolod Meyerholdun ölümündən sonra Tatyana Sergeyevna kiçik qardaşı Konstantin (1920–1986) və kiçik oğlu Vladimirlə tək qalıb. Anasının qətli ilə bağlı Tatyana Yesenina öz hisslərini belə əifadə etmişdi:
|
Anamı iyulun 15-nə keçən gecə qətlə yetirdilər. O, artıq Yeseninin məzarının yaxınlığındakı Vaqankovo qəbiristanlığında dəfn edilib. Demək olar ki, dəfnə heç kim gəlmədi, qohumlar və bir neçə yad adam var idi; həmişə gələnlərdən, heç kim gəlmədi... Heç nə götürməmişdilər, oğurlamamışdılar, 7 dəfə ürək nahiyəsindən, boyun nahiyəsindən bıçaqlamışdılar. Öldürməyə gəlmişdilər və yaralamışdılar. 2 saatdan sonra o, öldü və Lidiya Anisimovnanı (evin qulluqçusu) isə başından vurmuşdular, o sağdır... Kim idi onlar, iki nəfər olublar, heç biri tapılmadı. — Zinaida Rayxın qızı Tatyana Yeseninanın Marietta Şaqinyana 20 iyul 1939-cu il tarixli məktubundan[2]
|
|
Valideynlərinin Moskvanın Bryusov prospektindəki mənzilindən qovulan Tatyana Yesenina Meyerholdun arxivini Balaşixadakı bağda gizlədərək xilas edib. Müharibənin əvvəlində onu saxlanmaq üçün Sergey Eyzenşteynə təhvil verib.[3]
Böyük Vətən müharibəsi illərində Tatyana Yesenina əri və oğlu ilə birlikdə Özbəkistana təxliyə olunub. Burada Aleksey Tolstoyun xahişi ilə o, və ailəsi kazarma tipli evdə kiçik bir otaq almağa müvəffəq ola biliblər. Tatyana yarım əsr Daşkənddə yaşayıb. O burda "Pravda Vostoka" qəzetində müxbir və Özbəkistan nəşriyyatlarda elmi redaktor kimi çalışıb.[4]
İosif Stalinin ölümündən sonra Tatyana Yesenina atalığı Vsevolod Meyerholdun reabilitasiyası prosesini başlatmağa nail olub. Tatyana Yeseninadan Meyerholdun yaradıcılığının tədqiqatçısı K.L.Rudnitskiyə məktubları repressiyaya məruz qalmış rejissorun yaradıcılığını öyrənmək üçün mühüm mənbələrə çevrilib.[3]
Tatyana Yesenina 1992-ci il mayın 5-də Daşkənddə vəfat edib.
Mayın 7-də Sergey Yesenin Muzeyində vətəndaş anım mərasimi keçirilib. Kilsədəki dəfn mərasimindən sonra Tatayana Botkin şəhərinin köhnə qəbiristanlığında dəfn edilib.[5]
Bir neçə il onun məzarının üzərində sadə xaç olub. Jurnalist Q.Dimovun rəhbərlik etdiyi təşəbbüs qrupu məzar üzərinə qəbirüstü abidənin qoyulması ideyası ilə çıxış edib. 1999-cu ildə Daşkənddə Tatyana Sergeyevna Yesenina abidəsinin təntənəli açılışında dahi rus şairinin qızı haqqında çoxlu təsirlli sözlər deyilib.
Onun ölümü ilə Sergey Yeseninin Özbəkistandakı Daşkənd şəcərisi başa çatıb. Tədricən oğlu Sergey, nəvələri və nəticələri Rusiyaya köçüblər.
Tatyana Yesenina aktiv yaradıcılıqla məşöul olub. Publisistik məqalələr ilə yanaşı o, bir neçə hekayə və xatirələr kitablarının da müəlifidir. O, “Jenya - XX əsrin möcüzəsi”, “Ay işığının çırağı” kitab və hekayələrini,[4] Sergey Yesenin, Zinaida Rayx və Vsevolod Meyerhold haqqında xatirələr kitablarını yazıb.[6].
- Həyat yoldaşı - Vladimir İvanoviç Kutuzov (İ.İ.Kutuzovun oğlu), mühəndis, mədəndə işləyib.
- Böyük oğlu - Vladimir Vladimiroviç Kutuzov (1938-ci il təvəllüdlü).
- Kiçik oğlu - Sergey Vladimiroviç Yesenin (1942-2016) - tikinti, alpinizm və geodeziya sahəsində çalışıb, mətbuatda və televiziyada şairin nəsil-şəcərəsi haqqında hekayələrlə çıxış edib.
- Nəvəsi - Zinaida, biologiya müəllimi.
- Nəvəsi - Anna, rəssam.
Tatyana Yeseninanın hər iki oğlu vasitəsilə nəticələri var.[6]
- Tatyana Yeseninanın ölümündən dərhal sonra “Narodnoe slovo”, “Pravda Vostoka”, “Daşkənd Axşamı” qəzetləri və “Eseninin dünyası” xəbər bülleteni (1992, № 3) xüsusi buraxılışında “Eseninin dünyası” jurnalının direktoru Tatyana Sergeyevna ilə görüşlərin xatirələrini dərc etdilər. Xatirələrdə S.Yesenin ev muzeyinin direktoru V. Nikolyuk, jurnalist Q.Dimov, şair R.Fərhadi, Respublika Ali Sovetinin deputatı S.Zinin “onun yaradıcılığının Özbəkistana yad olmadığını” vurğulamış, Tatyana Yeseninanın həyat və yaradıcılığı barədə qiymətli məlumatlar paylaşmışdılar.
- Sergey Yeseninin Daşkənddəki Muzeyində xüsusi olaraq Tatyana Sergeyevnaya həsr olunmuş stend var. Muzey işçiləri çoxsaylı turistlərə onun yaradıcılığı tərcümeyi-halı haqqında böyük hərarətlə danışırlar. Muzeydə Tatyana Sergeyeva Yeseninanın anadan olmasının 90 illiyi münasibətilə onun yaradıcılıq tərcümeyi-halından bəhs edən fotomateriallardan ibarət sərgi açılıb.
- Özbəkistanın Rus Mədəniyyət Mərkəzi bütövlükdə Tatyana Sergeyevna Yeseninanın həyat və yaradıcılığına həsr olunmuş “Yeseninin dünyası” bülleteninin xüsusi 8-ci nömrəsini nəşr edib.
- ↑ ГАВО. Ф. 496. Оп. 38. Д. 186. Л.163 об.- 164.
- ↑ автор. Письма Т. С. Есениной М. Я. Шагинян // Т. С. Есенина о В. Э. Мейерхольде и З. Н. Райх. М.: Новое изд-во. Сост. и коммент. Н. Н. Панфиловой и О. М. Фельдмана. 2003.
- ↑ 1 2 "Дети Есенина: в жерновах Советской власти | Дайджест Живого Журнала". 2013-03-15 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2013-03-14.
- ↑ 1 2 Kelly, Catriona. Anthology of Russian Women's Writing, 1777-1992. Oxford University Press. 1994. səh. 316. ISBN 0-19-871505-6.
- ↑ "Татьяна Сергеевна Есенина в Ташкенте". 2015-07-24 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2013-03-11.
- ↑ 1 2 "Поэт-загадка : Голос России". 2013-04-11 tarixində arxivləşdirilib.