Tahtakale hamamı
Tahtakale hamamı — Türkiyənin İstanbul şəhərində yerləşən tarixi Osmanlı hamamı. Hamam Qapalı Çarşı ilə Eminönü arasında, Tahtakale məhəlləsindəki Rüstem Paşa külliyəsinin yanında yerləşir. II Mehmedin dövründə tikilən Tahtakale hamamı şəhərin ən qədim hamamlarından biridir. Tikili 20-ci əsrdə anbar olaraq istifadə edildikdən sonra, 1988-ci ildən etibarən xeyli bərpa edilmişdir və hal-hazırda yerli ticarət mərkəzi olaraq xidmət edir.
| Tahtakale hamamı | |
|---|---|
 | |
 | |
| Ümumi məlumatlar | |
| Növü | Hamam |
| Memarlıq üslubu | Osmanlı memarlığı |
| Yerləşmə | İstanbul, Türkiyə |
| Koordinatlar | 41°01′03″ şm. e. 28°58′04″ ş. u.HGYO |
| Tikintisinin başlaması | 1454 |
| Tamamlanıb | 1471 |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Hamam Fatih məscidinin 1470–1471-ci illərə aid vəqf sənədində qeyd olunur. Sənədlərdə hamamın görə 1454–1471-ci illər arasında tikildiyi göstərilir.[1] Türk alim Doğan Kuban hamamın II Mehmedin fəthdən dərhal sonra bu bölgənin yaxınlığında inşa etdiyi Eski Sarayla eyni vaxtda inşa edildiyini, bu səbəbdən hamamın 1454-cü ildən sonraya aid olduğunu və şəhərdə sağ qalan ən qədim hamam olduğunu iddia edir.[1] Şəhərdə II Mehmedin dövründən qalan digər hamamlar 1466-cı ildə tikilmiş Mahmutpaşa hamamı (Mahmud Paşa məscidi kompleksinin bir hissəsi)[1][2] və 1475-ci illərdə tikilmiş Gedik Əhməd Paşa hamamıdır.[3]
Tikili 1900-cü illərin əvvəllərinə qədər hamam kimi xidmət etməyə davam etmişdir.[4] Tikili günümüzə qədər gəlib çatsa da, 1894-cü il zəlzələsi və 1911-ci ildə bölgədə baş vermiş böyük yanğın nəticəsində zərər görmüş ola bilər.[5] Tikili daha sonralar tarixi quruluşunun xarab olmasına səbəb olan soyuq anbar və pendir anbarı olaraq istifadə edilmişdir.[4][6] Binanın daxili hissəsinin böyük bir hissəsi dağıdılmış və beton döşəmələrdən ibarət müasir quruluşla əvəz edilmişdir. Köhnə kişi hamamının yalnız bir hissəsi, qadın hamamının isə yanlız soyuq otağı günümüzə qədər gəlib çıxmışdır.[1][4]
1988-ci ildə (və ya 1989-cu ildə[6]) 1992-ci ilə qədər davam edən böyük bir bərpa layihəsi başladı.[4] Müasir beton konstruksiyalar söküldü və hamamların orijinal döşəmə planı yenidən quruldu.[4] Gələcəkdə tikilnin iqtisadi səmərəliliyini qorumaq üçün binanın ticarət mərkəzinə çevrilməsinə qərar verildi.[6] Binanın orijinal görünüşünün çox hissəsi əhəmiyyətli spekulyasiyalar olmadan yenidən qurula bilmədiyi üçün binanın fərqli hissələri üçün fərqli bərpa üsulları və prinsiplərindən istifadə edilməsinə qərar verildi.[4]
Tikili bu gün də qapalı çarşıdan şimala uzanan daha böyük bir ticarət bölgəsi içərisində (Tahtakale hamamı çarşısı olaraq bilinir) yerli ticarət mərkəzi olaraq xidmət edir.[3]
Tikili böyük ikiqat hamam idi: kişilər və qadınlar üçün hər birinin öz soyunma otağı və buxar otaqları olan iki bölməsi mövcud idi.[3][4][1] Qadınlar hamamı cənub tərəfdə yerləşirdi və kişilərinkinə nisbətən bir qədər kiçik və dar idi.[1] Bu hissənin əsas küçədə (şərqdə) kişilər hamamının girişi ilə yanaşı öz girişi mövcud olsa da, bu hissə günümüzə gəlib çatmamışdır. Kişi bölməsinin girişi bu gün binanın əsas girişi kimi xidmət edir və bəzi müqarna bəzəkləri olan bərpa edilmiş portala malikdir.[4][1] Tikilinin cənub tərəfindəki əlavə kiçik giriş hamamın müasir ticarət mərkəzinə çevrilməsi zamanı əlavə edilmişdir.[4] İsti otaqlar çoxlu qübbəli sahələri olan kifayət qədər mürəkkəb planlara malikdir.
Kişi bölməsinin kvadrat planlı soyunma otağının (indiki binanın əsas girişi) üstündə diametri təxminən 17 metr olan günbəz var və bu, binanın ən böyük günbəzidir.[1][3] Orijinal tikili ehtimal ki, daha çox dekorasiya ehtiva edirdi. Lakin bunların çoxu sağ qalmamışdır və 1988-ci ildə bərpası zamanı yenidən bərpa edilə bilməzdi.[4]
- ↑ 1 2 3 4 5 6 7 8 Kuban, Doğan. Ottoman Architecture. Antique Collectors' Club. 2010. 190, 227–228.
- ↑ Goodwin, Godfrey. A History of Ottoman Architecture. New York: Thames & Hudson. 1971. 113. ISBN 0500274290.
- ↑ 1 2 3 4 Sumner-Boyd, Hilary; Freely, John. Strolling Through Istanbul: The Classic Guide to the City (Revised). Tauris Parke Paperbacks. 2010.
- ↑ 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 Büyükdigan, Ilter. "A critical look at the new functions of Ottoman baths". Building and Environment. 38 (4). 2003: 617–633. doi:10.1016/S0360-1323(02)00184-1.
- ↑ "Historic Hamams (Turkish Baths) in Istanbul | Frommer's". www.frommers.com. 2017-09-19 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2020-10-12.
- ↑ 1 2 3 "Tahtakale Baths Conversion". Archnet. 2020-10-13 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2020-10-12.