Taşlıcalı Yəhya Bəy
Taşlıcalı Yəhya Bəy — XVI əsrdə Osmanlı İmperiyası yaşamış divan ədəbiyyatı şairi. Yaşadığı dövrdə Füzulidən sonra ən böyük məsnəvi şairi olaraq tanınmışdır. Qanuninin əmri ilə boğdurulan Şahzadə Mustafa üçün yazdığı "Şahzadə Mərsiyəsi", ən məşhur əsəridir.
| Taşlıcalı Yəhya Bəy | |
|---|---|
| türk. Taşlıcalı Yahya Bey | |
.jpg) | |
| Təxəllüsü | Ташлыджалы |
| Doğum tarixi | 1498 |
| Doğum yeri | |
| Vəfat tarixi | 1582 |
| Vəfat yeri | |
| Fəaliyyəti | yazıçı, şair |
| Əsərlərinin dili | Osmanlı dili, fars dili |
Doğum tarixi qəti olaraq naməlum. 1488-1489 illərindən birində doğulduğu iddia edilər. Doğum yerinin Albaniya olduğu və soyunun oranın əhəmiyyətli soylu ailələrindən biri olan "Dukagin" sülaləsinə söykəndiyi sanılmaqdadır.
Kiçik yaşda yığma olaraq Yeniçəri Ocağına əsgər olaraq alındı və Osmanlı İmperiyası tabeçiliyində əsgər olaraq yetişdirildi. Yeniçəri Ocağına bağlı Əcəmioğlanlar Ocağında ikən əsgərilik qabiliyyəti ilə birlikdə ədəbiyyata uyğunluğu və yazdığı şeirlər fərqinə varıldı və özünə Kamal Paşazadədən, Qədri Əfəndidən, Fənarizədə Muhyiddin Çələbidən dərslər aldırtıldı.Onun bu uyğunluğu və aldığı dərslər əhəmiyyətli dövlət adamları ilə tanış olmasını və kömək görməsini yüksəlməsini təmin etdi. Yavuz Sultan Səlim dövründə Misir və Çaldıran ilçəsi səfərləri ilə Sultan Süleyman Qanuni dövründəki bir çox döyüşə də əsgər olaraq qatıldı. Gərək gördüyü kömək və maraq, gərəksə əsgərlik sahəsindəki cəsarəti əldə etdiyi dostlar qədər qısqanclıqlara və düşmən qazanmasına səbəb oldu.
1553-də Şahzadə Mustafanın öldürülməsi üzərinə Qanuniyə və onun yaxınlarındakı kəslərə qarşı yazdığı mərsiyə, şahzadənin ölümündə rol oynadığı bilinən himayə gördüyü köhnə dostu sədrəzəm Rüstəm Paşa ilə qarşılaşmasına gətirib çıxardı. Qələmə aldığı bu əsər səbəbiylə Kürəkən Rüstəm Paşanın əmriylə tutulduğu ancaq Qanuninin şeirə olan düşkünlüyü və oğulunun öldürülməsi səbəbiylə yaşadığı vicdan əzabı səbəbiylə sultan tərəfindən bağışlanılaraq cəza verilmədiyi iddia edilər.
Mersiyesinin əsgər, yeniçəri və xalq arasında böyük təsirə səbəb olmasının Qanuni tərəfindən sədrəzəm Rüstəm Paşa azad edilmə səbəblərindən biri olduğu ayrıca bu mərsiyənin ardından şair Sami kimi bir çox divan şairinin Şahzadə Mustafanın ölümü ilə əlaqədar Qanuni və yanındakıları tənqid mahiyyətindən mərsiyələr yazdığı bilinməkdədir.