Türkiyədə femisid

Türkiyədə femisid, yəni qadın qətlləri qadınların ictimai rolları ilə bağlı səbəblərdən, məsələn, namusun təmizlənməsi səbəbiylə öldürüldüyü cinayətlərdir.

Azra Güləndam Haytaoğlunun öldürülməsinə qadınların etirazından, 2 avqust 2021, Kadıköy Meydanı, İstanbul

Türkiyədə bu hal qadınlara qarşı zorakılıqlardan biridir. 2000-ci illərdə Türkiyədə femisid sayı əvvəlki illərlə müqayisədə xeyli artmışdır. Təkcə 2019-cu ildə 474 qadın öldürülüb. Həmin ilə qədər son 10 ildə ölkədə ən çox qadının öldürüldüyü il olub. "Qadın Qətlini Durduracağıq Platforması"nın illik hesabatına görə, 2020-ci ildə 300 qadın kişilər tərəfindən qətlə yetirilib, 171 qadın isə şübhəli şəkildə ölü tapılıb. 2010–2019-cu illər arasında qadın qətllərinin sayı yalnız İstanbul Konvensiyasının imzalandığı 2011-ci ildə nisbətən az olub.

Cinayətkarlar cinayətlərinə haqq qazandırmaları üçün irəli sürdükləri əsas arqumentlər arasında; qadınların ayrılıq, namus, aldatma, qısqanclıq və s. səbəbləri qeyd edirlər.

Statistika

 
"Qadın Qətlini Durduracağıq Platforması"nın hesabatlarına görə, Türkiyədə 2010–2020-ci illər arasında ümumi 2996 qadın qətli hadisəsi baş verib.

Türkiyədə qadın qətli ilə bağlı rəsmi qurumlar və qadın təşkilatları tərəfindən açıqlanan müxtəlif məlumatlar var.Türkiyədə partnyorları və ya ailə üzvləri tərəfindən öldürülən qadınların sayı ilə bağlı müvafiq dövlət qurumları tərəfindən statistika paylaşılmadığından, rəsmi məlumatlar qadın qətli probleminin miqyasını göstərmək üçün kifayət etmir.

Türkiyədə femisid ilə bağlı məlumat toplamağa başlayan vətəndaş təşkilatları Anıt Sayaç, Bianet və Qadın Qətlini Durduracağıq Platformasıdır (QQDP).

İllər üzrə femisid statistikası

il Ölənlərin sayı
(Anıt Sayaç) 		Ölənlərin sayı
(QQDP)
2008 66 80
2009 125 109
2010 203 180
2011 130 121
2012 145 210
2013 231 237
2014 290 294
2015 293 303
2016 289 316
2017 351 409
2018 404 440
2019 422 474
2020 410 300
2021 247

Öldürmə üsulları

2008–2018-ci illər arasında baş vermiş 2000-dən çox qadın qətlindən 1260 qətl hadisəsini araşdıran araşdırma, qadın qətllərinin daha çox odlu silahla (679), sonrakı yerdə kəsici alətlərlə (404), boğma (84), döymə (64) və digər işgəncələrlə öldürüldüyünü ortaya qoydu(15).

2019-cu ildə öldürülən 474 qadından 185-i odlu silahla, 101-i kəsici alətlə, 29-u suda boğdurularaq, 27-si döyülərək, 19-u hündürlükdən atılaraq, 6-sı kimyəvi dərman vasitəsilə, 6-sı isə yandırılaraq öldürülüb. Onlardan 101-nin necə öldürüldüyünü müəyyən etmək mümkün olmayıb.

İntihar adı altında qadınların öldürülməsi

1999-cu ildə dünyada ümumi tendensiyanın əksinə olaraq Türkiyədə qadın intiharları kişi intiharlarından daha yüksək idi ; intihar fenomeninin daha çox Türkiyə gündəmində yer almasına səbəb bəlli deyildi. 1999-cu ildə Batman və onun mərkəzi rayonlarında 2000-ci ilin ilk səkkiz ayında Türkiyədə orta intihar nisbəti iki dəfə artmış və intihar edənlərin 80,8%-ni qadınlar təşkil etmişdir. Bunun nəticəsidir ki, bir çox dövlət qurumları və qeyri-hökumət təşkilatları bölgədə qadınların intiharları ilə bağlı araşdırma aparmağa ehtiyac duydular. Qadın intiharlarının çoxu namus təzyiqindən qaynaqlanır. İntihar kimi mediada əksini tapan hadisələrin bəziləri intihara oxşayan namus cinayətləri idi. Onların bəzilərinin adət-ənənə təzyiqi nəticəsində intihar etdiyi iddia edilib.

Türkiyədə namus cinayətlərinin ən çox törədildiyi Şərqi Anadolu regionu, [[Cənub-şərqi Anadolu regionu] və Qara dəniz bölgələri namus təzyiqi səbəbiylə intiharların baş verdiyi amma əslində cinayət olmasına baxmayaraq intihar kimi göstərilən hadisələrin cəmləşdiyi bölgələrdir.

Məşhur femisidlər

Bir çox femisidlərdən bəziləri:

  • Elza Nieqo işi, 1927
  • Serpil Yeşilyurt qətli, 1998.
  • Şehriban Coşkunfırat qətli, 1999
  • Güldünya Tören qətli, 2004
  • Pippa Bacca qətli, 2008
  • Münəvvər Qarabuludun qətli, 2009
  • Ayşe Paşalı qətli, 2010
  • Esin Günəş ' qətli, 2010
  • Ferdane Çöl qətli, 2011
  • Serpil Erfındık cinayəti, 2013
  • Özgəcan Aslanın qətli, 2015
  • Dilek Doğanın qətli, 2015
  • Şule Çetin qətli, 2018
  • Fatma Şengül qətli, 2019
  • Əminə Bulutun öldürülməsi, 2019
  • Ceren Özdemirin qətli, 2019
  • Pınar Gültəkinin qətli, 2020
  • İpək Ərin qətli, 2020
  • Deniz Poyrazın qətli, 2021
  • Azra Güləndam Haytaoğlunun qətli, 2021
  • Yasemin Ulutaşın qətli, 2022
 
Türkiyənin İstanbul Konvensiyasından çıxmasına etiraz, 5 avqust 2020, Kadıköy, İstanbul

Türkiyədə qadın qətlinin artması problemi ədəbiyyatın müxtəlif janrlarında da öz əksini tapıb. 1950-ci illərin önəmli qadın hekayəçilərindən biri olan Tomris Uyar hekayələrində tez-tez qadınlara qarşı zorakılıqdan bəhs edən yazılar yazırdı. İkbal adlı fahişənin öldürülməsindən bəhs edən "Derin Kazın" adlı hekayə qadın qətlindən ibarət olan hekayələrə nümunədir. Post-modern hekayə üsullarından istifadə edən müəllif İkbalın qətlini qəzet xəbərlərinə daxil edərək qətl xəbərlərinin mediada cinsə görə olduğuna diqqət çəkməyə çalışmışdı.

1950-ci ildən sonra şairlər şeirlərində qadın qətli və qadına qarşı zorakılığa diqqət yetirərək yeni poeziya anlayışı yaratdılar. Onlar şeirlərində qadına məhəl qoymamağın, onu bədbəxt etməyin də ölümə bərabər olduğunu önə çəkiblər.

2019-cu ildə Xədicə Məryəmin yazdığı "Qadını Öldürməyə Hardan Başlamalı?" tənqidi kitabı Türkiyə ədəbiyyatında femisid ilə bağlı yaxşı düşünülmüş, bəlkə də ilk əsər hesab edilə bilər.

Zeynəb Qaçarın 2021-ci ildə işıq üzü görən "Yalnız" romanının baş qəhrəmanı məzhəb şeyxinin əmri ilə intihar etmiş kimi davranaraq öldürülən qadınların intiqamını alan bir obraz olaraq göstərilir və 2021-ci ildə femisid qadınların adlarını qeyd edir.

İstinadlar

  1. . Sosyal Politika Çalışmaları Yıl: 13 Cilt: 7 Sayı: 30 Ocak-Haziran 2013. 21 April 2020 tarixində . İstifadə tarixi: 20 November 2020.
  2. . Cumhuriyet gazetesi, 2 September 2019. 28 November 2020 tarixində . İstifadə tarixi: 20 November 2020.
  3. (türk). Sözcü. 1 January 2020. 1 January 2020 tarixində . İstifadə tarixi: 30 June 2020.
  4. (türk). BBC. 31 December 2019. 6 January 2020 tarixində . İstifadə tarixi: 30 June 2020.
  5. . Kadincinayetlerinidurduracagiz.net/ sitesi 2 January 2021. 2 January 2021 tarixində . İstifadə tarixi: 5 January 2021.
  6. . BAİBÜ Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Cilt: 19, Sayı: 1/Bahar, Yıl: 2019. 11 February 2020 tarixində . İstifadə tarixi: 29 November 2020.
  7. . Evrensel.net, 16 November 2019. 15 November 2019 tarixində . İstifadə tarixi: 17 March 2021.
  8. . Dogrulukpayi.com, 8 March 2021. 10 March 2021 tarixində . İstifadə tarixi: 17 March 2021.
  9. . anitsayac.com. 30 April 2013 tarixində . İstifadə tarixi: 5 September 2021.
  10. . anitsayac.com. 8 March 2014 tarixində . İstifadə tarixi: 5 September 2021.
  11. . anitsayac.com. 8 March 2014 tarixində . İstifadə tarixi: 5 September 2021.
  12. . anitsayac.com. 28 April 2013 tarixində . İstifadə tarixi: 5 September 2021.
  13. . anitsayac.com. 22 April 2013 tarixində . İstifadə tarixi: 5 September 2021.
  14. . anitsayac.com. 17 April 2013 tarixində . İstifadə tarixi: 5 September 2021.
  15. . anitsayac.com. 1 February 2014 tarixində . İstifadə tarixi: 5 September 2021.
  16. . anitsayac.com. 3 February 2015 tarixində . İstifadə tarixi: 5 September 2021.
  17. . anitsayac.com. 14 February 2016 tarixində . İstifadə tarixi: 5 September 2021.
  18. . anitsayac.com. 18 February 2017 tarixində . İstifadə tarixi: 5 September 2021.
  19. . anitsayac.com. 9 March 2018 tarixində . İstifadə tarixi: 5 September 2021.
  20. . anitsayac.com. 4 November 2019 tarixində . İstifadə tarixi: 5 September 2021.
  21. . anitsayac.com. 25 May 2020 tarixində . İstifadə tarixi: 5 September 2021.
  22. . kadincinayetlerinidurduracagiz.net. 2 January 2021 tarixində . İstifadə tarixi: 5 September 2021.
  23. . anitsayac.com. 2 January 2021 tarixində . İstifadə tarixi: 5 September 2021.
  24. . Uluslararası Sosyal Bilimler Dergisi, Güz 2018, Yıl 3. 13 March 2020 tarixində . İstifadə tarixi: 29 November 2020.
  25. . Kadıncinayetlerinidurduracagiz.net. 3 February 2020 tarixində . İstifadə tarixi: 17 March 2021.
  26. . Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Cilt:1, Yıl:9, Sayı:16, 2008. 13 March 2020 tarixində . İstifadə tarixi: 29 November 2020.
  27. . NTV (Turkish TV channel) (türk). 10 July 2019. 10 July 2019 tarixində . İstifadə tarixi: 5 September 2021.
  28. . Cumhuriyet (gazete) (türk). 10 July 2019. 5 September 2021 tarixində . İstifadə tarixi: 5 September 2021.
  29. . Hürriyet. 21 September 1999. 15 February 2019 tarixində . İstifadə tarixi: 19 September 2019.
  30. . CNN Türk. 30 January 2017. 1 February 2017 tarixində . İstifadə tarixi: 19 September 2019.
  31. . Milliyet. 21 March 2017. 25 September 2019 tarixində . İstifadə tarixi: 19 September 2019.
  32. . Posta. 4 April 2018. 18 June 2018 tarixində . İstifadə tarixi: 19 September 2019.
  33. . Takvim. 4 April 2018. 25 September 2019 tarixində . İstifadə tarixi: 19 September 2019.
  34. . Bianet. 1 December 2021 tarixində . İstifadə tarixi: 2 April 2023.
  35. Çiçek Tahaoğlu. . Bianet. 14 March 2013. İstifadə tarixi: 2 April 2023.
  36. . 2018-06-10 tarixində . İstifadə tarixi: 2024-04-13.
  37. . t24.com.tr. 26 March 2017 tarixində . İstifadə tarixi: 26 March 2017.
  38. . Dw.cm.tr, 4 December 2019. 5 December 2019 tarixində . İstifadə tarixi: 17 March 2021.
  39. . Doğan Haber Ajansı web sitesi. 8 September 2021 tarixində . İstifadə tarixi: 8 September 2021.
  40. . Gazete Duvar (türk). 22 February 2021. 22 February 2021 tarixində . İstifadə tarixi: 8 September 2021.
  41. . Hars Akademi Uluslararası Hakemli KültürSanat-Mimarlık Dergisi. June 2021. 2021-09-07 tarixində . İstifadə tarixi: 2024-04-13.
  42. . Birikim. 18 September 2020 tarixində . İstifadə tarixi: 19 November 2020.
  43. . L i t e r a (türk). 23 July 2021. 28 July 2021 tarixində . İstifadə tarixi: 7 September 2021.
Mənbə — ""

Informasiya Melumat Axtar

Anarim.Az

Sayt Rehberliyi ile Elaqe

Saytdan Istifade Qaydalari

Anarim.Az 2004-2023