Gürcüstan–Türkiyə sərhədi - Haqqinda Melumat

Gürcüstan–Türkiyə sərhədi
Gürcüstan–Türkiyə sərhədi
Xüsusiyyətləri
Dövlətlər	Gürcüstan; ; Türkiyə; ;
Uzunluğu	252 km;
	Vikianbarda əlaqəli mediafayllar

Türkiyə–Gürcüstan sərhədi — Gürcüstan və Türkiyə arasında dövlət sərhədi. Ümumi uzunluğu 273 km-dir və qərbdən Qara dəniz sahillərindən şərqdə Ermənistanla sərhəd qovşağına qədər uzanır.

Təsviri

Gürcüstan-Türkiyə sərhədi qərbdən, Gürcüstanın kiçik Sarpi kəndinin cənubundakı Qara dəniz sahillərindən başlayır və daha sonra nizamsız bir zəncir boyunca şərqə uzanır. Sonra Aktaş gölündən keçərək Ermənistanla sərhəd qovşağına enərək cənub-şərqə geniş şəkildə əyilir. Bu sərhədin qərbİ Gürcüstanın muxtariyyatı olan Acarıstana məxsusdur.

Tarixi

Birinci Dünya müharibəsi zamanı Rusiya Osmanlı İmperiyasının şərq bölgələrini işğal edir. Rusiyada 1917-ci il inqilabından sonra yeni kommunist hakimiyyət orqanları müharibədəki iştiraklarına son verməyə tələsir. 1918-ci ildə Almaniya və Osmanlı İmperiyası ilə Brest-Litovsk sülh müqaviləsini imzalaYır. Bu müqaviləyə əsasən, Rusiya əvvəllər San Stefano və Berlin Müqaviləsi çərçivəsində əldə edilmiş əraziləri geri qaytarır.

1918-ci ildə Cənubi Qafqaz xalqları Rusiya imperiyasından müstəqillik qazanmaq üçün Zaqafqaziya Demokratik Federativ Respublikasını elan edir və Osmanlı İmperiyası ilə sülh danışıqlarına başlayır. Daxili fikir ayrılıqları Gürcüstanın 1918-ci ilin mayında federasiyadan ayrılmasına, daha sonra isə Ermənistan və Azərbaycan tərəfindən izlənilməsinə səbəb olur. 4 iyun 1918-ci ildə Batum konfransı sonrası Batum müqaviləsi imzalanır. Bununlada 1878-ci ilə qədər mövcud olan sərhədlər tanınır. Ermənistandakı Osmanlı fəthləri nəhayət 1920-ci ildə Gümrü müqaviləsinin imzalanması ilə bitir. Birinci Dünya müharibəsində Osmanlı İmperiyasının məğlubiyyətindən sonra Antanta ölkələri və müttəfiqləri onu 1920-ci ildə Sevr müqaviləsinə əsasən bölməyi planlaşdırır. Lazistanın böyük bir hissəsi Gürcüstana aid edilir. Türkiyə İstiqlaliyyət müharibəsinin başlamasına kömək edən bu müqavilədən Türk millətçiləri hiddətlənir. Türkiyənin bu qarşıdurmada qazandığı uğur, Sevr müqaviləsinin müddəalarını reallaşmaz hala gətirir. 1920-ci ildə Sovet ordusu, hər iki ölkənin müstəqilliyinə son qoyaraq Azərbaycan və Ermənistanı işğal edir və daha sonra 1921-ci ilin fevral-mart aylarında Gürcüstan ərazisinə daxil olur. Osmanlılar yaranan fürsətdən istifadə edərək Artvin, Ardahan, Batumi və digər torpaqları ələ keçirir. Geniş miqyaslı Rusiya-Türkiyə müharibəsinin qarşısını almaq üçün hər iki tərəf 1921-ci ilin martında Sovet-Osmanlı sərhədində dəyişikliklər edilməsini nəzərdə tutan Moskva müqaviləsini imzalayır. Ancaq yerdə döyüşlər hələ davam edir və danışıqlar dalana dirənir. Bu müqavilənin müddəaları sonradan, eyni ilin oktyabr ayında Qars müqaviləsi ilə təsdiqlənir və nəticədə indiki Türkiyə-Gürcüstan sərhədi müəyyən olunur. Türkiyə bölgənin əksəriyyətini təşkil edən müsəlman əhalini qorumaq üçün Acarıstanın muxtar bir bölgə olaraq yaradılması şərti ilə Batumiyə iddialarından imtina edir. Sonra sərhəd 1925-ci ilin martından 1926-cı ilin iyuluna qədər Sovet-Türk ortaq komissiyası tərəfindən yerdə təyin olunur. Türkiyənin müstəqilliyi 1923 Lozanna müqaviləsi ilə tanınır. 1922-ci ildə Cənubi Qafqazın üç keçmiş dövləti SSRİ-nin tərkibində olan Zaqafqaziya SFSR-yə birləşdirilir. 1936-cı ildə yenidən bölünmədən əvvəl Sovet hakimiyyət orqanlarının, xüsusən 1945-ci ildə onu dəyişdirmək barədə vaxtaşırı iddialarına baxmayaraq, Qars müqaviləsi ilə qurulan sərhəd qorunub saxlanılır. ABŞ tərəfindən dəstəklənən Türkiyə bu iddiaları müzakirə etməkdən imtina edir və cənub qonşusu ilə münasibətlərini yaxşılaşdırmaq istəyən SSRİ, tezliklə iddialarından imtina edir.

1991-ci ildə SSRİ-nin dağılması ilə Gürcüstan müstəqillik qazanır. Türk-Sovet sərhədindəki hissəsini miras alır. Türkiyə Gürcüstanın müstəqilliyini 16 dekabr 1991-ci ildə tanıyır. 21 may 1992-ci ildə iki ölkə arasında diplomatik münasibətlərin qurulmasına dair bir protokol imzalanır. Bununla da Türkiyə–Gürcüstan sərhədləri təsdiqlənir.

İstinadlar

. 14 февраля 2016. 14 февраля 2016 tarixində .
, 2016-05-27 tarixində arxivləşdirilib, İstifadə tarixi: 22 октября 2020
(PDF), январь 1952, 2020-04-10 tarixində (PDF) arxivləşdirilib, İstifadə tarixi: 22 октября 2020
Richard Hovannisian, The Armenian people from ancient to modern times, 292–293, ISBN 978-0-333-61974-2, OCLC
Ezel Kural Shaw, Reform, revolution and republic : the rise of modern Turkey (1808-1975), History of the Ottoman Empire and Modern Turkey, 2, Cambridge University Press, 1977, səh. 326, OCLC
Charlotte Mathilde Louise Hille, State Building and Conflict Resolution in the Caucasus, BRILL, 2010, səh. 71, ISBN 978-9-004-17901-1
Alexander Mikaberidze, Conflict and Conquest in the Islamic World, ABC-CLIO, 2011, səh. 201, ISBN 978-1-598-84337-8
Helmreich, Paul C. . Columbus, Ohio: Ohio State University Press. 1974.
Tsutsiev, Arthur. Atlas of the Ethno-Political History of the Caucasus. Nora Seligman Favorov tərəfindən tərcümə olunub. New Haven: Yale University Press. 2014. səh. 79. ISBN 978-0300153088.
. . Oxford: Oxford University Press. 2008. səh. . ISBN 978-0195177756.
Khrushchev, Nikita S. Sergei Khrushchev (redaktor). Memoirs of Nikita Khrushchev: Reformer, 1945-1964. George Shriver tərəfindən tərcümə olunub. University Park, PA: . 2006. səh. 426. ISBN 978-0271058597.
. . Bloomington: Indiana University Press. 1993. . ISBN 978-0253207739.
Ro'i, Yaacov. From Encroachment to Involvement: A Documentary Study of Soviet Policy in the Middle East, 1945-1973. Transaction Publisher. 1974. 106–107.
. 2017-12-10 tarixində . İstifadə tarixi: 2020-11-07.

[1] . 14 февраля 2016. 14 февраля 2016 tarixində .

[2] , 2016-05-27 tarixində arxivləşdirilib, İstifadə tarixi: 22 октября 2020

[CIA-1952-3] (PDF), январь 1952, 2020-04-10 tarixində (PDF) arxivləşdirilib, İstifadə tarixi: 22 октября 2020

[ric-4] Richard Hovannisian, The Armenian people from ancient to modern times, 292–293, ISBN 978-0-333-61974-2, OCLC

[ottoman1-5] Ezel Kural Shaw, Reform, revolution and republic : the rise of modern Turkey (1808-1975), History of the Ottoman Empire and Modern Turkey, 2, Cambridge University Press, 1977, səh. 326, OCLC

[6] Charlotte Mathilde Louise Hille, State Building and Conflict Resolution in the Caucasus, BRILL, 2010, səh. 71, ISBN 978-9-004-17901-1

[7] Alexander Mikaberidze, Conflict and Conquest in the Islamic World, ABC-CLIO, 2011, səh. 201, ISBN 978-1-598-84337-8

[8] Helmreich, Paul C. . Columbus, Ohio: Ohio State University Press. 1974.

[tsutsiev-9] Tsutsiev, Arthur. Atlas of the Ethno-Political History of the Caucasus. Nora Seligman Favorov tərəfindən tərcümə olunub. New Haven: Yale University Press. 2014. səh. 79. ISBN 978-0300153088.

[king-10] . . Oxford: Oxford University Press. 2008. səh. . ISBN 978-0195177756.

[11] Khrushchev, Nikita S. Sergei Khrushchev (redaktor). Memoirs of Nikita Khrushchev: Reformer, 1945-1964. George Shriver tərəfindən tərcümə olunub. University Park, PA: . 2006. səh. 426. ISBN 978-0271058597.

[suny-12] . . Bloomington: Indiana University Press. 1993. . ISBN 978-0253207739.

[13] Ro'i, Yaacov. From Encroachment to Involvement: A Documentary Study of Soviet Policy in the Middle East, 1945-1973. Transaction Publisher. 1974. 106–107.

[14] . 2017-12-10 tarixində . İstifadə tarixi: 2020-11-07.

Gürcüstan–Türkiyə sərhədi

Xüsusiyyətləri
Dövlətlər	Gürcüstan Türkiyə
Uzunluğu	252 km
Vikianbarda əlaqəli mediafayllar