|
Bu məqaləni vikiləşdirmək lazımdır.
|
|
Bu məqalənin sonunda mənbə siyahısı var, lakin mətndaxili mənbələr heç və ya kifayət qədər istifadə edilmədiyi üçün bəzi məlumatların mənbəsi bilinmir.
|
Sulfoxloridlər (sulfanilxloridlər, sulfo turşuların xloranhidridi)ümumi formulu: RSO2Cl Burada R-üzvi çıküntüdür. Maye və bərk halda olur, kəskin iylidir, suda çətin həll olur və ya heç olmur, lakindietil efiri, aseton, СНСl3, ССl4 spirt, benzolda həll olur. Sulfoxloridlər nəfəs yollarını və göz qişasını qıcıqlandırır.
Alınması
Sənayedə sulfoxloridlər alifatik karbohidrogenlərin SO2Cl2 qaz və ya maye fazada işıq və ya radikal təsiri ilə alınır. Eləcə də tiolların, sulfidlərin, disulfidlərin oksidləşməsindən də alınır. Sulfoturşular və onların törəmələrinin(efir duzları, amid, hidrazidlər) РСl5, СОСl2, SOCl2, Cl2, ClSO2OH təsiri ilə sulfoxloridlərin oksidləşməsindən sintez edilir.
Kimyəvi xassələri
Yuksək temperaturda(100oC-dən yüksək)qızdırdıqda sulfoxloridlər SO2 alınmaqla parçalanır, suda davamlıdırlar və asanlıqlasulfoturşulara qədər hidrolizə uğrayırlar. Üçlü aminlərin iştirakı ilə sulfenlər alınır.
Sulfoxloridlərin Cu duzları iştirakı ilə asetilenlə birləşməsi nəticəsində β-xlorsulfonlar alınır. Fridel-Qraft reaksiyasına əsasən- alkilləşmə nəticəsində davamlı quruluşa malik karbokation əmələ gəlir.
Tətbiqi
Sulfoxloridlər yuyucu maddə kimi ionəvəzləyici qətranların stehsalatında, rəngləyici boyalar, dərman maddələri, sulfoturşuların efirlərinin sintezində istifadə edilir.
Mənbə
- Джильберт Э. Е., Сульфирование органических соединений, пер. с англ., М., 1969;
- Общая органическая химия, пер. с англ., т. 5, М., 1983. с. 519–22;
- Houben-Weyl, Methoden der organischen Chemie, Bd 9, Stuttg., 1955;
- "Methodicum Chimicura", v. 7, pt B, Stuttg., 1977. Я. И. Крылов.