Müqəddəs Məryəmə həsr olunmuş Studenitsa monastırı bütün serb məbədlərinin ana-kilsəsidir. Tikili olduqca uzun müddət ərzində tikilmişdir. İşlərin birinci mərhələsi 1196-cı ilin yazında, Stefan Nemanya taxtdan imtina edərək monastırda əhd götürdükdən sonra başa çatdı. Ondan sonra hakimiyyətə gələn oğlu və xələfi Stefan Nemaniç da monastırın qayğısına qaldı. Nemanyanın ölümündən sonra onun nəşi oğulları tərəfindən monastıra gətirilərək burada bastırıldı. Studenitsa monastırı Müqəddəs Savanın dövründə orta əsrlər Serbiyasının siyasi, mədəni və mənəvi mərkəzi oldu.

Studenitsa monastırı Nemaniçlər sülaləsinin üzvləri tərəfindən davamlı olaraq təmir edilirdi. Kral Radoslav 1235-ci ildə kilsəyə möhtəşəm bir narteks əlavə etdi. Kral Milutin isə burada müqəddəslər İoakim və Annaya həsr olunmuş kiçik, lakin sevimli bir kilsə tikdirdi.

1459-cu ildə orta əsr Serbiya dövlətlərinin sonuncusunun süqutundan sonra türklər tez-tez oanastıra hücum edirdilər. 17-ci əsrin əvvəllərində baş verən zəlzələ və yanğın monastıra əhəmiyyətli dərəcədə zərər verdi: tarixi sənədlər və bədii irsin əhəmiyyətli bir hissəsi məhv oldu və əbədi itdi.

Monastıra daxil olan kilsə qübbəli, tək nefli bazilikadır. Tikilinin şərq küncündə üç tərəfli apsis, qərbində isə genişləndirilmiş narteks yerləşir. Geniş narteks 1230-cu illərdə əlavə edilmişdir. Fasadlar ağ mərmər plitələrlə, içəridəki kilsə isə tuf blokları ilə bəzədilmişdir. Kilsənin xarici interyeri Roman və Bizans kimi iki fərqli memarlıq üslubunu ahəngdar bir şəkildə birləşdirir. Bu iki üslubun qarışığı nəticəsində Raşka məktəbi adlanan xüsusi memarlıq üslubu meydana çıxmışdır.

Əsas kilsənin şimal-qərbində qurucusu kral Milut ilə bağlı olaraq Kral Kilsəsi olaraq da bilinən Müqəddəslər İoakim və Annaya həsr olunmuş kilsə var. Kilsə 1314-cü ildə səkkizguşəli günbəz ilə örtülmüş xaç şəklində inşa edilmişdir.

•  
  Studenitsa monastır kompleksinin xəritəsi
•  
  Monastır hecrələri.
•  
  Kilsələrin bəzəklərinin detalı.
•  
  Bakirə Kilsəsi
•  
  Kral Kilsəsi
•  
  "Ən Müqəddəs Thotokosların məbədə girişi". Kral kilsəsindən freska, Studenitsa, 1314.
•  
  Monastırın girişi
•  
  Manastır ərazisindəki daş qüllə

• Jiça
• Mileşeva
• Qraçanitsa

• Çirkoniç, Sima. . Malden: Blackwell Publishing. 2004.
• Pirivatrić, Srđan. "The chronology and the historical context of the construction of the Studenica monastery: Contribution to the study." Zograf 39 (2015): 47–56.
• Živković, Miloš. "Depictions of holy monks in the western bay of the Church of the Virgin in Studenica." Zograf 39 (2015): 65–90.
• Erdeljan, Jelena. "Studenica: An identity in marble." Zograf 35 (2011): 93–100.
• Todić, Branislav. . Belgrade: Draganić. 1999.