Sosial verilənlər inqilabı
Sosial verilənlər inqilabı — 2000-ci illərin əvvəllərində sosial şəbəkələrin yüksəlişi ilə mümkün olan insan kommunikasiyası modellərinin şəxsi verilənlər mübadiləsinin artmasına və bununla bağlı təsirlərinə doğru dəyişməsi hadisəsi. Bu fenomen görünməmiş miqdarda ictimai məlumatların toplanması ilə nəticələnmişdir.[1]
Bu böyük və adətən yenilənən verilənlər mənbəyi sosial elmlər üçün yeni bir elmi alət növü kimi təsvir edilmişdir.[2] Bir neçə müstəqil tədqiqatçı sosial məlumatlardan işsizlik, qrip epidemiyaları,[3] bütün əhalinin əhval-ruhiyyəsi,[4] səyahət xərcləri və siyasi fikirlər kimi tendensiyaları hökumət hesabatlarında mövcud olan standartdan daha sürətli, daha dəqiq və daha ucuz bir şəkildə müəyyən etmək və proqnozlaşdırmaq üçün istifadə etmişdir.[2]
Sosial verilənlər fərdlərin bilərəkdən və könüllü olaraq paylaşdıqları verilənlərə aiddir. Xərclər və əlavə məsrəflər əvvəllər bu yarı-ictimai ünsiyyət formasını qeyri-mümkün etmiş, lakin 2004-2010-cu illərdə sosial şəbəkə texnologiyasındakı irəliləyişlər daha geniş paylaşma konsepsiyalarını mümkün etmişdir.[5] İstifadəçilərin paylaşdığı məlumat növlərinə geolokasiya, tibbi məlumatlar,[6] tanışlıq seçimləri, açıq fikirlər, maraqlı xəbər məqalələri və s. daxildir. Sosial məlumat inqilabı təkcə "Amazon.com"dakı kimi yeni biznes modellərinə deyil, həm də dövlət siyasəti və beynəlxalq inkişaf üçün qərarların qəbulunu təkmilləşdirmək üçün geniş imkanlar təqdim edir.[7] Böyük miqdarda sosial məlumatların təhlili hesablama sosial elm sahəsinə gətirib çıxarır. Klassik nümunələrə media məzmununun[8] və ya sosial media məzmununun öyrənilməsi daxildir.[3][9][10]
Hər bir internet fəaliyyəti istifadəçi haqqında daha çox məlumat öyrənmək üçün istifadə edilə bilən verilənlər izlərini qoyur.[11] İnternetdən istifadə genişləndikcə dünyanın datafikasiyası sürətlə inkişaf edir. 2017-ci ildə təxminən 16 zettabayt verilən istehsal olunurdu və 2025-ci il üçün 163 zettabayt verilən gözlənilir.[12] Bu, verilənlərin kritik bir əmtəəyə çevrilməsinə səbəb olmuşdur.[11]
Hökumətlər əsrlərdir ki, kreditlərin ödənilməməsi riskini məhdudlaşdırmaq vasitəsilə gəlir əsasında vergi toplamaqla və vətəndaşlarının demoqrafik bölgüsünü nəzərə alaraq lazımi infrastrukturu təmin etməklə institusional sistemlərin davamlılığını təmin etmək üçün verilənlər toplayır.[13] Başlanğıcda bu verilənlər siyahıyaalma sistemi də daxil olmaqla, uçotun aparılması və nəzarət üçün yazılı verilənləri özündə əks etdirirdi.[13]
- ↑ Weigend, Andreas. "The Social Data Revolution". Harvard Business Review. February 3, 2010 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: July 15, 2009.
- ↑ 1 2 Hubbard, Douglas. Pulse: The New Science of Harnessing Internet Buzz to Track Threats and Opportunities. John Wiley & Sons. 2011.
- ↑ 1 2 Vasileios Lampos; Nello Cristianini. "Nowcasting Events from the Social Web with Statistical Learning". ACM Transactions on Intelligent Systems and Technology. 3 (4). 2012: 1–22. doi:10.1145/2337542.2337557. 72.
- ↑ Significance Magazine.
- ↑ Swathi Dharshana Naidu. "Social Data Revolution". Posterous. Dec 2009. 2010-09-07 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2010-07-08.
- ↑ Dyson, Esther. "Health, not Health Care!". Huffington Post. March 23, 2010. 2010-03-27 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2010-06-08.
- ↑ Hilbert, Martin. "Big Data for Development: From Information- to Knowledge Societies". SSRN Scholarly Paper (2205145). Rochester, NY: Social Science Research Network. 2013. SSRN 2205145.
- ↑ "Detecting macropatterns in global media content". 2012-12-01 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2023-12-27.
- ↑ Significance Magazine.
- ↑ "Twitter Mood: The Effects of the Recession on Public Mood in the UK". 2016-05-06 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2023-12-27.
- ↑ 1 2 West, Sarah Myers. "Data Capitalism: Redefining the Logics of Surveillance and Privacy". Business & Society. 2017: 1–22.
- ↑ Cave, Andrew. "What Will We Do When the World's Data Hits 163 Zettabytes In 2025?". Forbes. 13 April 2017. 6 June 2018 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 30 May 2018.
- ↑ 1 2 Mayer-Schönberger, Viktor; Cukier, Kenneth. Big Data: A Revolution That Will Transform How We Live, Work and Think. London, UK: John Murray (Publishers). 2013.