Bir çox slavyan dilləri Qriqori təqvimində ilin ayları üçün Latın mənşəli adlardan rəsmi olaraq istifadə etsələr də, Slavyan mənşəli olduqlarına görə on iki ay üçün latın adlarından fərqli olan köhnə adlar dəsti də mövcuddur. Bəzi dillərdə, məsələn serb dilində bu ənənəvi adlar arxaikləşmişdir və buna görə nadir hallarda istifadə olunur.
Slavyan dillərində ilin aylarının orijinal adları hava şəraiti və bu dövr üçün ümumi olan xüsusiyyətlər, habelə kənd təsərrüfatı fəaliyyətləri kimi təbii hadisələri yaxından izləyir.
Bir çox ayın fərqli bölgələrdə bir neçə alternativ adı var.
Adlar
| Dil | Yanvar | Fevral | Mart | Aprel | May | İyun | İyul | Avqust | Sentyabr | Oktyabr | Noyabr | Dekabr |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Belarus | Студзень
(Studzień) |
Люты
(Luty) |
Сакавік
(Sakavik) |
Красавік
(Krasavik) |
Травень
(Travień) |
Чэрвень
(Červień) |
Ліпень
(Lipień) |
Жнівень
(Žnivień) |
Верасень
(Vierasień) |
Кастрычнік
(Kastryčnik) |
Лістапад
(Listapad) |
Снежань
(Śniežań) |
| Bulqar | Сечен
Sechen |
Люти
Lyuti |
Сухи
Sukhi |
Брезен
Brezen |
Тревен
Treven |
Изок
Izok |
Червен
Cherven |
Зарев
Zarev |
Руен
Ruen |
Листопад
Listopad |
Груден
Gruden |
Просинец
Prosinets |
| Xorvat | siječanj | veljača | ožujak | travanj | svibanj | lipanj | srpanj | kolovoz | rujan | listopad | studeni | prosinac |
| Çex | leden | únor | březen | duben | květen | červen | červenec | srpen | září | říjen | listopad | prosinec |
| Kaşub | stëcznik | gromnicznik | strëmiannik | łżëkwiat | môj | czerwińc | lëpińc | zélnik | séwnik | rujan | lëstopadnik/smùtan | gòdnik |
| Makedon | Коложег
Koložeg |
Сечко
Sečko |
Цутар
Cutar |
Тревен
Treven |
Косар
Kosar |
Жетвар
Žetvar |
Златец
Zlatec |
Житар
Žitar |
Гроздобер
Grozdober |
Листопад
Listopad |
Студен
Studen |
Снежник
Snežnik |
| Polyak | styczeń | luty | marzec | kwiecień | maj | czerwiec | lipiec | sierpień | wrzesień | październik | listopad | grudzień |
|
Rus
(arxaik) |
Сечень
Secheń |
Лютый
Lyutyy |
Березозол
Berezozol |
Цветень
Tsveteń |
Травень
Traveń |
Червень
Cherveń |
Липец
Lipets |
Серпень
Serpeń |
Вересень
Vereseń |
Листопад
Listopad |
Грудень
Grudeń |
Студень
Studeń |
|
Serb
(arxaik) |
Коложег
Koložeg |
Сечко
Sečko |
Дерикожа
Derikoža |
Лежитрава
Ležitrava |
Цветањ
Cvetanj |
Трешњар
Trešnjar |
Жетвар
Žetvar |
Гумник
Gumnik |
Гроздобер
Grozdober |
Листопад
Listopad |
Студен
Studen |
Коледар
Koledar |
| Sorb | wulki róžk | mały róžk | nalětnik | jutrownik | róžownik | smažnik | pražnik | žnjenc | požnjenc | winowc | nazymnik | hodownik |
|
Slovak
(arxaik) |
Veľkí Sečeň | Malí Sečeň | Brezen | Duben | Kveten | Lipen | Červenec | Klasen | Malí Rujen | Velkí Rujen | Listopad | Prosinec |
|
Sloven
(arxaik) |
prosinec | svečan | sušec | mali traven | veliki traven | rožnik | mali srpan | veliki srpan | kimavec | vinotok | listopad | gruden |
| Ukrayn | Січень
Sicheń |
Лютий
Lyutyy |
Березень
Berezeń |
Квітень
Kviteń |
Травень
Traveń |
Червень
Cherveń |
Липень
Lypeń |
Серпень
Serpeń |
Вересень
Vereseń |
Жовтень
Zhovteń |
Листопад
Lystopad |
Грудень
Hrudeń |
| Polab | Ledemån | Rüzac | Zürmån | Chåidemån | Laisemån | Pąťustemån | Zeminik | Haimån | Jisinmån | Vaińamån | Zaimamån | Trübnemån |
Xorvat adları
Xorvat ayları Qriqorian təqvimində istifadə olunan Latınca ay adlarından fərqlənir:
| № | Ay | Latınca adı | Xorvatca adı | Xorvatca mənası |
|---|---|---|---|---|
| 1 | Yanvar | Ianuarius | Siječanj | Kəsmək və ya budamaq ayı (ağac); Lakin "bayram" mənası verən "svečan, svičen, sičan" dialektik terminləri də mövcuddur və buna görə də "bayram ayı" mənasında işlənmə ehtimalı var. Çünki yanvar ayında qeyd olunan bir neçə bayram var. |
| 2 | Fevral | Februarius | Veljača | Günlərin daha uzun olacağı ay (oveljiti se = böyümək, uzanmaq); Həmçinin fevral ayında qeyd olunan qədim slavyan bütpərəst festivalı iə bağlı olaraq "Velja Noć" - böyük gecə mənasını da verməsi mümkündür. |
| 3 | Mart | Martius | Ožujak | Yalançı ay (laž> ož; laž – yalan), çünki hava olduqca dəyişkəndir. |
| 4 | Aprel | Aprilis | Travanj | Otların biçildiyi ay |
| 5 | May | Maius | Svibanj | Zoğalın qönçələdiyi ay ("svibovina" – zoğal ağacı) |
| 6 | İyun | Iulius | Lipanj | Xorvatiya sikkəsi olan lippa ilə bağlı olduğu düşünülür. |
| 7 | İyul | Iulius | Srpanj | Biçim ayı (oraqla) |
| 8 | Avqust | Augustos | Kolovoz | "kolo"+"voz"Arabanı idarə edən ay (məhsul üçün) |
| 9 | Sentyabr | September | Rujan | Heyvanların cütləşmə ayı – cütləşmə çağırışlarına istinad etməklə heyvan səsləri üçün istifadə edilən "rjuti" arxaik feldən törəmişdir. |
| 10 | Oktyabr | October | Listopad | Yarpaqların düşdüyü ay – list+ padati |
| 11 | Noyabr | November | Studeni | Soyuq ay |
| 12 | Dekabr | December | Prosinac | Günəşin parlamasının başlanğıcı ( "sinuti" – şəfəqə) yəqin ki, əvvəlcə yanvar ayında istifadə edildi, çünki digər slavyan dillərində də yanvar üçün tez-tez istifadə olunur. Bundan əlavə, "prositi" – dilənmək feilindən yaranaraq dilənçilik ayı (yemək üçün) kimi də işlənə bilər. |
Bəzi adlar, standart Xorvat lüğətlərində artıq olmayan arxaik xorvat-slavyan sözlərindən yaranmışdır. Buna görər də bu sözlərin mənası da birmənalı deyil.
Çex ayları
Çex aylarının adları, Polşa, Xorvat, Ukrayn və Belaruscada da olduğu kimi, əksər Avropa dillərində istifadə olunan Latın adlarına əsaslanmır. -en şəkilçisi ayların çoxuna əlavə olunur.
- Yanvar - leden ( led – buz)
- Fevral - únor (yəqin ki, nořit sözündən törəmiş nor-kök sözündən yaranmışdır və göl səthinin altındakı buz kütləsi mənasında işlənmişdir)
- Mart - březen (ağcaqayın mənasını verən bříza və ya hamiləlik mənasını verən březí sözündən götürülmüşdür – bu dövrdə bir çox meşə heyvanları, xüsusən də dovşanlar hamilə olur)
- Aprel - duben ( dub – palıd sözündən götürülmüşdür)
- May - květen ( květ – çiçək sözündən törəmişdir )
- İyun - červen (qırmızı mənasında işlənən červený və ya soyuq mənasını verən červ sözündən törəmişdir və hər iki məna meyvə ilə bağlıdır)
- İyul - červenec (červen ilə eyni mənadadır, sadəcə -ec şəkilçisi qəbul edib)
- Avqust - srpen ( srp – oraq sözündən )
- Sentyabr - září (lİşıq saçır)
- Oktyabr - říjen (říje- adət sözündən törəyib)
- Noyabr - listopad ("yarpaqların düşməsi" deməkdir)
- Dekabr - prosinec (yalvarmaq, soruşmaq mənasında işlənən prosit və ya daha böyük ehtimalla prosinalý–solğun sözündən törəyib. Çünki bu ayda səma solğun olur.)
Makedon ayları
Makedon dilində Qreqori təqviminin aylarının iki dəst adları var. Ən çox istifadə olunan adlar dəsti Latınca ay adlarından yaranmışdır və bunlar Makedoniya əhalisinin böyük əksəriyyəti tərəfindən istifadə olunur. Bununla birlikdə, on iki aylıq slavyan mənşəli köhnə adlar da mövcuddur ki, Latınca adlarından fərqlənir. Buna baxmayaraq onların istifadəsi arxaikləşmiş və əsasən Makedoniya Pravoslav Kilsəsi tərəfindən verilmiş xalq ədəbiyyatı və dini təqvimlərlə məhdudlaşdırılmışdır.
Makedonca ay adlarının mənşəyi müvafiq dövrdə baş verən kənd təsərrüfatı fəaliyyətləri və ya həmin dövr üçün ümumi olan hava şəraiti ilə sıx bağlıdır. Bəzi aylar üçün fərqli bölgələrdə alternativ adlar var. Makedonlar arasında müasir Latınca ay adlarının istifadəsi 19-cu əsrin sonlarına, kütləvi maarifləndirmə nəticəsində başladı.
| No. | Ay | Latınca adı | Makedon dilində
kiril qrafikası ilə |
Makedon dilində
latın adları |
Makedonca
qədim adlar |
Tələffüzü | Mənası |
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| 1. | Yanvar | Ianuarius | Јануари | Januari | Коложег | Koložeg | Yanan ağac göcdələri ayı |
| 2. | Fevral | Februarius | Февруари | Fevruari | Сечко | Sečko | Buz ayı |
| 3. | Mart | Martius | Март | Mart | Цутар | Cutar | Çiçəkləmək ayı |
| 4. | Aprel | Aprilis | Април | April | Тревен | Treven | Ot ayı |
| 5. | May | Maius | Мај | Maj | Косар | Kosar | Çiçəkli otlar və kolların vaxtı |
| 6. | İyun | Iunius | Јуни | Juni | Жетвар | Žetvar | Meyvələrin ilk məhsulunun yetişdiyi vaxt |
| 7. | İyul | Iulius | Јули | Juli | Златец | Zlatec | Qızıl ay |
| 8. | Avqust | Augustus | Август | Avgust | Житар | Žitar | Buğda ayı |
| 9. | Sentyabr | September | Септември | Septemvri | Гроздобер | Grozdober | Üzüm yığımı ayı |
| 10. | Oktyabr | October | Октомври | Oktomvri | Листопад | Listopad | Yarpaqların düşdüyü ay |
| 11. | Noyabr | November | Ноември | Noemvri | Студен | Studen | Soyuq ayı |
| 12. | Dekabr | December | Декември | Dekemvri | Снежник | Snežnik | Qar ayı |
Həmçinin bax
İstinadlar
- . hamdočamo. 2011-02-07. 2022-09-23 tarixində . İstifadə tarixi: 2017-05-24.
- . www.enciklopedija.hr. 2022-03-26 tarixində . İstifadə tarixi: 2017-05-24.
- . www.enciklopedija.hr. 2022-03-26 tarixində . İstifadə tarixi: 2017-05-24.
- Machek, 1968, in Václav Machek, Etymologický slovník jazyka českého, second edition, Academia, 1968