1. 1Bakı 2013

• İnformasiyanın kodlanması məsələləri2. Mobil rabitə sistemlərində maneədavamlıkodlamanın reallaşdırılması
• GSM standartında kodlama prinsipləri
• Mobil rabitənin apparatca reallaşmasında siqnalın rəqəmli işlənməsi əsas rol oynayır. Rəqəmliişlənmə şanşəkilli rabitənin birinci nəslindən ikinci nəslinə keçməsinə, sistemin həcminingenişlənməsinə və onun keyfiyyərinin yaxşılaşmasına imkan vermişdir.Siqnalların rəqəmli işlənməsizamanı aşağıdakı proseslər nəzərdə tutulur.- Siqnalların analoq –rəqəm çevrilməsi- Nitq kodlaması- Kanal kodlaması- Modulyasiya Nitq siqnallarının gücünün spektri tezliyin 400 Hs-ə uyğun qiymətlərində maksimal olur vədaha yüksək tezliklərdə oktavada 9 dB-ə yaxın sürətlə azalır; Beynəlxalq Telefon və Teleqraf Konsultativ Komitəsinin məsləhətinə uyğun olaraq nitqsiqnallarının rəqəmli verilişində tezlik zolağı 300–3400 Hs arasında məhdudlaşır; Nitq siqnalının səslərinin müddəti, sait səslər üçün 210 ms (milli saniyə), samit səslər üçün isə 95 msolur; Nitq kodlanmasında əsas funksiya nitq koderi tərəfindən görülür. Koderin əsas vəzifəsi rəqəmlisiqnalları sıxlaşdıraraq nitq siqnallarının mümkün qədər aradan qaldırılmasıdır; Nitq kodlanması iki üsulla aparılır: siqnal formasının kodlanması (waveform coding) və siqnalınmənbəyinin kodlanması (source coding); GSM standartında nitq kodekinin sadələşdirilmiş blok-sxemi növbəti səhifədə verilmişdir.5MMobil rabitə sistemlərində maneədavamlı kodlamanınobil rabitə sistemlərində maneədavamlı kodlamanınreallaşdırılmasıreallaşdırılması
• İlkinemaletməQısa müddətli xəbərverməsüzgəcinin parametrlərininqiymətləndirilməsiQısa müddətlixəbərverməsüzgəcanalizatoruUzunmüddətli xəbərverməsüzgəcinin parametrlərininqiymətləndirilməsiUzunmüddətlixəbərverməsüzgəcanalizatoruHəyəcanlanma siqnalınınparametrlərininqiymətləndirilməsiSüzgəcpostuQısa müddətlixəbərverməsüzgəc sintezatoruUzunmüddətlixəbərverməsüzgəc sintezatoruHəyəcanlanma siqnalınınformalaşmasıKoderDekoder
• Kanal koderi nitq koderindən sonra yerləşir və informasiyanı daşıyıcı tezliyə köçürənmodulyatordan əvvəl olur; Kanal koderinin əsas rolu nitq siqnalının maneədavamlı kodlamasıdır, bu da siqnalın vericidənqəbulediciyə şüalanma prosesində baş verən səhvlərin aşkar edilməsi və onların mühüm dərəcədədüzəldilməsi üçündür; Maneədavamlı kodlama verilən siqnalın tərkibinə böyük həcmli artıqlama informasiyasınınəlavəsi ilə əldə edilir. İngiliscə belə kodlama Forward Error Correcting coding (FEC coding)adlanır, yəni səhvləri əvvəlcədən korreksiya edən kodlama. Mobil rabitədə Maneəyədavamlıkodlama üç əməliyyat şəklində yerinə yetirilir. Bloklu kodlama (block coding), bükülən kodlama(convolution coding) və növbələnən kodlama (interleaving coding). Kanal koderi informasiyanı artırır, verilişə hazırlanan informasiyanı dəstələyir və zamanca sıxır;7İdarəediciinformasiya(məntiq bloku)NitqinformasiyasıBloklu vəbükülən kodlamaNitq informasiyası vəidarəedici informasiyanınqablaşma və birləşməsiBoklu və bükülənkodlamaŞifrləmə NövbələməZamancasıxılmaModulyatora
• Modulyasiya verici traktın son elementidir, və siqnalın rəqəmli işləməsində heç bir əməliyyatyerinə yetirmir ; Modulyasiya siqnalın kanal koderinin çıxışındakı rəqəmli informasiyanı daşıyıcı tezliyəköçürməkdir; Modulyasiya edilmiş siqnal modulyatorun çıxışından anten kommutatoru vasitəsilə antenayadaxil edilir və efirə şüalandırılır. Bu prosesi modulyator heyata keçirir. Əks prosesi isədemodulyator icra edir; Demodulyatorun funksiyası qəbul edilmiş siqnaldan informasiya olan siqnalı ayırmaqdır; Modulyasiyanın 3 növü var: Amplitude Modulation-AM (Amplitud modulyasiyası (AM)),Frequency Modulation – FM (Tezlik Modulyasiyası), Phase Modulation- PM (FazaModulyasiyası; Mobil rabitə şəbəkələrində Quadrature Phase Shift Keying –QPSK , Minimum Shift Keying –MSK istifadə edilir;
• GSM standartı üçün bir neçə modulyasiya növləri vardır; MSK, QPSK , BPSK və GMSK mövcud növlərdir; Soldakı qrafik MSK, QPSK and BPSK-nın spektrini göstərir Sağdakı qrafik isə müxtəlif tip QPSK mulyasiyası növünü əks etdirir

10. 10 11. 11

• İsmayıl Calallı (Sadıqov), "İnformatika terminlərinin izahlı lüğəti", 2017, "Bakı" nəşriyyatı, 996 s.