Sənaye dizayn hüququ (ing. Industrial design right) — məhsulun görünüşü ilə bağlı hüquqlardır və bir məhsulun xarici görünüşünü qorumaq üçün verilir. Sənaye dizayn hüququ məhsulun estetik xüsusiyyətlərini, dizaynını, formalarını, rənglərini, teksturalarını və ya ornamentlərini qoruyur. Sənaye dizaynı bir məhsulun görünüşünü digər məhsullardan fərqləndirən əsas amillərdən biridir və istehlakçılar tərəfindən məhsulun seçilməsində mühüm rol oynayır.
Əsas xüsusiyyətləri
- Müddət
- Sənaye dizayn hüququ adətən müəyyən müddət üçün verilir. Azərbaycanda bu müddət adətən 5 il olur və daha sonra müəyyən şərtlər altında uzadıla bilər. Ümumi olaraq bu müddət 25 ilə qədər uzadıla bilər.
- Mühafizə olunan elementlər
- Sənaye dizayn hüququ məhsulun yalnız vizual elementlərini qoruyur, funksional və ya texniki aspektlərini deyil. Yəni, əgər bir məhsulun formasının və ya görünüşünün müəyyən bir texniki funksiyası varsa, bu hüquq bu funksiyanı deyil, yalnız görünüşü qoruyur.
- Qeydiyyat prosesi
- Sənaye dizaynlarının qorunması üçün adətən milli və ya beynəlxalq səviyyədə qeydiyyat tələb olunur. Bu hüquq ancaq qeydiyyatdan sonra qüvvəyə minir və müəyyən bir ölkədə hüquqi qüvvəyə malik olur.
- Qoruma sahəsi
- Qeydiyyat olunan ölkədə məhsulun dizaynını üçüncü tərəflərin icazəsiz istifadəsindən qoruyur. Bu, məhsulun dizaynının surətinin çıxarılmasının və ya bənzər dizaynın istifadə olunmasının qarşısını almağa kömək edir.
Sənaye dizayn hüququ, dizaynerlərin və şirkətlərin məhsullarının estetik dəyərini qorumaq və rəqiblərin bu dizaynları təkrar istifadə etməsini məhdudlaşdırmaq məqsədi daşıyır.
Dizayn hüquqlarının müddəti
Yurisdiksiyadan asılı olaraq, qeydə alınmış dizayn hüquqları 15 ildən 50 ilə qədər davam edir. ÜƏMT Haaqa Sisteminin üzvləri dizayn hüquqlarının qorunması üçün maksimum müddəti dərc etməlidirlər. Qeyd olunan müddətlər aşağıdakı cədvəldə təqdim olunur. Aşağıdakı yurisdiksiyalardan bəziləri Afrika Əqli Mülkiyyət Təşkilatı, Avropa Birliyi və Benilüks kimi birliklər və ya birgə dizayn qeydiyyat idarələridir.
| Ölkə və ya birlik | Dizayn hüquqlarının maksimum müddəti |
|---|---|
| Afrika Əqli Mülkiyyət Təşkilatı | 15 il |
| Albaniya | 15 il |
| Ermənistan | 15 il |
| Azərbaycan | 15 il |
| Belize | 15 il |
| Benilüks | 25 il |
| Benin | 15 il |
| Bosniya və Herseqovina | 25 il |
| Botsvana | 15 il |
| Bruney Darüssəlam | 15 il |
| Bolqarıstan | 25 il |
| Kamboca | 15 il |
| Fil Dişi Sahili | 15 il |
| Xorvatiya | 25 il |
| Danimarka | 25 il
(ehtiyat hissələri istisna olmaqla, 15 il) |
| Koreya Xalq Demokratik Respublikası | 15 il |
| Misir | 15 il |
| Estoniya | 25 il |
| Avropa Birliyi | 25 il |
| Finlandiya | 25 il (ehtiyat hissələri istisna olmaqla, 15 il) |
| Fransa | 25 il |
| Qabon | 15 il |
| Gürcüstan | 25 il |
| Almaniya | 25 il |
| Qana | 15 il |
| Yunanıstan | 25 il |
| Macarıstan | 25 il |
| İslandiya | 25 il |
| İtaliya | 25 il |
| Yaponiya | 20 il |
| Qırğızıstan | 15 il |
| Latviya | 25 il |
| Lixtenşteyn | 25 il |
| Litva | 25 il |
| Mali | 15 il |
| Monako | 50 il |
| Monqolustan | 15 il |
| Monteneqro | 25 il |
| Mərakeş | 50 il |
| Namibiya | 15 il |
| Nepal | 25 il |
| Niger | 15 il |
| Norveç | 25 il |
| Oman | 15 il |
| Polşa | 25 il |
| Koreya Respublikası | 20 il |
| Moldova Respublikası | 25 il |
| Rumıniya | 25 il |
| Rusiya Federasiyası | 25 il |
| San-Tome və Prinsipi | 15 il |
| Seneqal | 15 il |
| Serbiya | 25 il |
| Sinqapur | 15 il |
| Sloveniya | 25 il |
| İspaniya | 25 il |
| İsveç | 25 il (ehtiyat hissələri istisna olmaqla, 15 il) |
| İsveçrə | 25 il |
| Suriya Ərəb Respublikası | 15 il |
| Tacikistan | 15 il |
| Şri Lanka | 15 il |
| Keçmiş Yuqoslaviya Respublikası Makedoniya | 25 il |
| Tunis | 15 il |
| Türkiyə | 25 il |
| Ukrayna | 15 il |
| Birləşmiş Krallıq | 25 il |
| Amerika Birləşmiş Ştatları | 15 il |
Sənaye dizayn tətbiqləri
1883-cü ildən 1950-ci illərin əvvəlləri arasında Yaponiya və Amerika Birləşmiş Ştatlarının ofisləri orta hesabla oxşar sayda dizayn ərizələri təqdim etmişlər, nadir hallarda 1950-ci illərdən 1990-cı illərin sonuna qədər Yaponiya Ofisi hər il ən çox müraciət qəbul etmişdir. zirvəsində təxminən 50,000 illik müraciətlərə çatır. 1985-ci ildə ilk müraciətləri qəbul etməyə başladığı zaman 640 müraciət qəbul edən Çin ofisi, 2021-ci ildə 805,710 müraciətə çataraq, görünməmiş bir artım gördü. Koreya Respublikasının Ofisi 2004-cü ildə Yaponiyanı qabaqlayıb və o vaxtdan bəri ikinci yerdə qalıb. 2012-ci ildə ABŞ agentliyi Yaponiyanı geridə qoyaraq dünyada üçüncü oldu. EUIPO 2003-cü ildə müraciətləri qəbul etməyə başladı və 2019-cu ildə dördüncü yerə yüksəldi. Qeyd olunan beş aparıcı sahə arasında EUIPO çox dizayn sisteminə malik yeganə qurumdur. 2022-ci ildə Avropa Əqli Mülkiyyət Ofisinə təqdim edilən ərizələrdə 109 132 dizayn mövcud idi.
İstinadlar
- . WIPO. 2024-06-17 tarixində . İstifadə tarixi: 2024-10-17.
- Trinder, Barrie. design registration // The Blackwell Encyclopedia of Industrial Archaeology. Blackwell Publishers. 1992. 207–8. ISBN 0631142169.
- . patentoficce.nic.in. 2010-05-22 tarixində arxivləşdirilib.
- André Thériault; Christopher N. Hunter. . . November 2012. 2014-01-16 tarixində arxivləşdirilib.
- The Design Act of Indonesia, 2000 (31 of 2000) 2 oktyabr 2024 tarixindən Wayback Machine saytında
- Alain Provost. . Robic Newsletter. ROBIC LLP. 16 (2). 2012. 2014-01-16 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2014-01-14., discussing Re Victor Stanley Inc., 2012 CarswellNat 885
- . 5 November 2018. 16 January 2014 tarixində . İstifadə tarixi: 17 October 2024.
- . 5 November 2018. 16 January 2014 tarixində . İstifadə tarixi: 17 October 2024.
- This is the range of contracting parties of the 5 avqust 2024 tarixindən Wayback Machine saytında
- . 5 November 2018. 16 January 2014 tarixində . İstifadə tarixi: 17 October 2024.
- . www.wipo.int (ingilis). 2024-02-25 tarixində . İstifadə tarixi: 2023-12-11.
Biblioqrafiya
- Brian W. Gray & Effie Bouzalas, editors, Industrial Design Rights: An International Perspective (Kluwer Law International: The Hague, 2001) ISBN 90-411-9684-6