Raqıb Zarakolu
Raqıb Zarakolu (türk. Ragıp Zarakolu; 1948, Böyükada, İstanbul ili) — Türkiyəli insan haqqları müdafiəçisi, jurnalist və naşiri.
| Raqıb Zarakolu | |
|---|---|
| türk. Ragıp Zarakolu | |
| Doğum tarixi | 1948 |
| Doğum yeri | |
| Fəaliyyəti | jurnalist, naşir, tərcüməçi, yazıçı |
Həyat yoldaşı Ayşə Nur Zarakolu ilə birlikdə qurduqları Bəlgə nəşriyyatının dəstəyi ilə təşkil etdikləri konfranslarda ümumilikdə "Türkiyədəki azlıqlar" məsələsini müzakirə ediblər. Bunla bağlı olaraq onlara qarşı 50-dan çox məhkəmə işi açılıb.
Raqıb Zarakolu 1948-ci ildə atası Rəmzi Zarakolunun (1902-1968) mahal valisi olduğu Böyükadada anadan olub. Kabataş liseyində təhsilini başa vurduqdan sonra Raqıb bəy 1965-ci ildə daxil olduğu İstanbul Universitetinin İqtisadiyyat fakültəsini bitirib.[1] 12 mart Memorandumu (Türkiyədə dövlət çevrilişi (1971)) və müəllimi Cavid Orxan Tütəngilin öldürülməsi səbəbindən doktorantura təhsili iki dəfə yarımçıq qalıb.
Raqıb Zarakolu yazıçılıq fəaliyyətinə 1968-ci ildə "And" və "Yeni üfüqlər" jurnallarında başlayıb. 1971-ci ildə Amnesty İnternational təşkilatı ilə əlaqəsinin üzə çıxmasından sonra 5 ay müddətinə həbs olunan Raqıb bəyə səyahət qadağası qoyuldu (1991-ci ilə qədər). 1972-ci ildə Ho Şi Min haqqında yazdığı məqaləyə görə həbs olunmuş, 1974-cü ildə azadlığa buraxılmışdır.
1977-ci ildə həyat yoldaşı Ayşə Nur Zarakolu ilə Bəlgə nəşriyyatını qurdu. Həmtəsisçisi olduğu və 1979-cu ildə nəşr olunmağa başlayan Demokrat qəzeti 12 sentyabr çevrilişindən sonra qadağan edildi, bu səbəblə də Zarakolu bir müddət həbs cəzası aldı.[2] O, 1986-cı ildə yaradılmış İnsan Hüquqları Assosiasiyasının yaradıcılarından olub.[3] Raqıb bəy Türkiyə Nəşriyyatçılar Birliyi (TYB) Nəşriyyat Azadlığı Komitəsinin sədri vəzifəsində də çalışıb.[4] Qurucusu olduğu Bəlgə nəşriyyatının ofisi 4 dekabr 1994-cü ildə bombalanıb.[5]
28 oktyabr 2011-ci ildə Kürdüstan İcmalar İttifaqı işi çərçivəsində həbs edilən Raqıb Zarakolu 2012-ci il aprelin 10-da azad edildi. Avropa İnsan Hüquqları Məhkəməsi 2020-ci il 15 sentyabrda elan etdiyi qərarla Zarakolunun həbsdə saxlandığı üçün hüquqlarının pozulduğuna və ona 6 min 500 avro mənəvi təzminat ödənilməsinə qərar verdi.
2013-cü ildə İsveçə köçən Zarakolu bir müddət sonra ölkənin vətəndaşlığını aldı.[6] İstanbul 3-cü Ağır Cəza Məhkəməsində mühakimə olunduğu iş çərçivəsində 7 iyun 2018-ci ildə barəsində məcburi həbs qərarı çıxarıldı. Məhkəmə Zarakolunun həbsi üçün 2018-ci ilin sentyabrında İnterpola müraciət edərək, Beynəlxalq Ekstradisiya müqaviləsinə əsasən onun ekstradisiyası üçün İsveç hakimiyyət orqanlarına sorğu da göndərdi. 2019-cu ilin iyununda İsveçdə ifadə verən Zarakolunun Türkiyəyə ekstradisiya tələbi rədd edildi.[7] 5 may 2020-ci ildə yazdığı məqaləsində keçmiş baş nazir Adnan Menderesi Prezident Rəcəb Tayyib Ərdoğana bənzətdiyi, çevrilişə yönümlü ifadələrin olduğu əsas götürülərək haqqında istintaq işi açıldı.[8]
O, uzun müddət "Azad Gündəm" qəzetində jurnalist və məsləhət şurasının üzvü kimi fəaliyyət göstərib. "Evrensel" qəzetində yazıları bu gündə dərc olunur.[9]
Raqıb Zarakolu məşhur türk yazıçı və tərcüməçisi Cəmil Meriçin sevgilisi Lamiyə Çataloğlunun qızı Ayşə Nur Sarısözenlə evli idi.[10] Onların bu evlilikdən Cihan Dəniz (1975) və Sinan Savaş (1977) adlı iki oğlu dünyaya gəlmişdi. 2002-ci ildə Ayşə Nur Zarakolunun ölümündən sonra 2004-cü ildə o, ABŞ vətəndaşı, fotoqraf Katerin Holl ilə evlənib.[11]
Raqıb Zarakolunun böyük bacısı siyasətçi Mehmed Rıza Çərçellə evli olub.
O, 2013-cü ildən İsveçdə yaşayır.
- 2007 Türkiyə Jurnalistlər Cəmiyyəti Mətbuat Azadlığı mükafatı[12]
- 2007 Türkiyə Nəşriyyat İttifaqı Fikir və İfadə Azadlığı mükafatı[13]
- 2008 Beynəlxalq Nəşriyyat İttifaqı Nəşr Azadlığı mükafatı[14]
- 2012 PEN Jeri Laber Beynəlxalq Nəşr Azadlığı mükafatı[15]
- 2012 Assuriya Mədəniyyəti mükafatı[16]
- 2012 Ayrı-seçkiliyə qarşı Evrim Alataş mükafatı[17]
- ↑ Gündemi, Ötekilerin. "Ragıp Zarakolu yazdı: TKP ve Kürtler deyince" (Türkçe). 12 Mayıs 2021 tarixində arxivləşdirilib.
- ↑ "Fighting for free speech in Turkey" (en GB). 12 Nisan 2008. 5 Temmuz 2022 tarixində arxivləşdirilib.
- ↑ "AİHM'den Ragıp Zarakolu kararı". BİA Haber Merkezi. 15 Eylül 2020.
- ↑ "Yazar Ragıp Zarakolu Kimdir? - Yeni Akit". www.yeniakit.com.tr (Türkçe). 5 Temmuz 2022 tarixində arxivləşdirilib.
- ↑ "Belge Yayınları'nın bombalanmasının 27. yılı – Bati Ermenistan Ve Bati Ermenileri Sorunlari Araştirmalar Merkezi" (ingilis). 5 Temmuz 2022 tarixində arxivləşdirilib.
- ↑ Şafak, Yeni. "İsveç'ten teröristlere vatandaşlık". Yeni Şafak (türk). 20 Mayıs 2022. 5 Temmuz 2022 tarixində arxivləşdirilib.
- ↑ Duvar, Gazete. "İsveç mahkemesi Ragıp Zarakolu'nun Türkiye'ye iadesini reddetti". www.gazeteduvar.com.tr (türk). 21 Aralık 2019. (#archive_missing_date) tarixində arxivləşdirilib.
- ↑ "Ragıp Zarakolu kimdir aslen nereli ve kaç yaşında? Darbe mesajı verdiği iddiasıyla soruşturma başlatıldı". KARAR (Türkçe). 5 Temmuz 2022 tarixində arxivləşdirilib.
- ↑ Gazetesi, Evrensel. "Ragıp Zarakolu - Tüm Yazıları". Evrensel.net (türk). 11 Temmuz 2022 tarixində arxivləşdirilib.
- ↑ odatv4.com. "RAGIP-DENİZ ZARAKOLU VE DOĞU-MEHMET PERİNÇEK AİLESİNİN HİKAYESİ". www.odatv4.com (Türkçe). 5 Temmuz 2022 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 5 Temmuz 2022.
- ↑ "Ragıp Zarakolu cezaevinden bir alışveriş sepeti dolusu kitapla çıktı". T24 (Türkçe). İstifadə tarixi: 6 Temmuz 2022.
- ↑ Basın Özgürlüğü Ödülleri verildi Arxivləşdirilib 2016-03-06 at the Wayback Machine. Milliyet. En son 7 Haziran 2013 tarihinde erişildi.
- ↑ Düşünce ve İfade Özgürlüğü Ödülü Arxivləşdirilib 2016-03-08 at the Wayback Machine. Türkiye Yayıncılar Birliği. En son 7 Haziran 2013 tarihinde erişildi.
- ↑ Zarakolu"na özgürlük ödülü. Radikal. En son 7 Haziran 2013 tarihinde erişildi.
- ↑ Ragıp Zarakolu'na ABD'den ödül Arxivləşdirilib 2012-09-13 at the Wayback Machine. NTVMSNBC.com. En son 7 Haziran 2013 tarihinde erişildi.
- ↑ Asurilerden Ragıp Zarakolu'na Ödül[ölü keçid]. Agos. En son 7 Haziran 2013 tarihinde erişildi.
- ↑ Evrim Alataş ödülü Ragıp Zarakolu'ya verildi[ölü keçid]. Agos. En son 7 Haziran 2013 tarihinde erişildi.
- Raqıb Zarakolu (ing.)