Rəbab (ərəb. ربابة, həmçinin rebab, rebap, rəbap və rəbabə) və ya Cəvzə (ərəb. جوزه, həmçinin cuza) — Ərəbistanda yaranmış, müsəlman karvanları ilə Şimali Afrikada, Orta Şərqdə və Avropanın bəzi hissələrində yayılmış simli musiqi aləti. Rəbab təxminən XII əsrdə yaradılmışdır. Alətin alt hissəsində onu yerə qoymaq üçün iti bir çıxıntı olur. Buna baxmayaraq, rübab kimi iti çıxıntısı olmayan variasiyalar da var.
| Rəbab | |
|---|---|
 | |
| Hornbostel–Zaks təsnifatı | 321.321-71 |
| Əlaqəli alətlər | Rübab |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Alətin və kimi armudabənzər variasiyaları da mövcuddur. Krit lirası XI əsrdə Qərbi Avropaya yayılmış və adını almışdır.Rekonkistadan əvvəl – müsəlmanların Əndəlüsü idarə etdiyi dövrdə alət İspaniya və Portuqaliyada məşhurlaşmışdır.
Rəbab insan səsinə bənzər bir tona malik olduğuna görə dəyərli hesab olunur, lakin məhdudi səs tembrinə malikdir (dan biraz yuxarı). Ərəb dünyasında rəbab yerinə daha çox skripka və kamançadan istifadə edilir. Alətin İraqda yayılmış variantı (cəvzə) dörd simlidir.
Hazırlanması
Rəbabdan yayıldığı mühitdən asılı olaraq müxtəlif musiqi ansambllarında və janrlarında istifadə edilir. Həmçinin, alət müxtəlif regionlarda müxtəlif şəkildə hazırlanır və ifa olunur. İranda hazırlanan rəbab kimi nəhəng olur. Qərbə getdikcə rəbab daha kiçik və yüksək tembrli olur. Alətin bədəni Yavada olduğu kimi mürəkkəb və ya Misirdə olduğu kimi sadə ola bilər.
Yayılması
Orta Şərq
Rəbab bədəvi musiqisinin və ənənəvi İraq musiqisinin ayrılmaz bir parçasıdır. İran və Azərbaycan musiqi aləti olan kamança da struktur və formasına görə rəbaba çox oxşayır. Regionun tanınmış rəbabçalanları arasında , , Məhəmməd Ömər, və var.
Mərkəzi, Şimali və Şərqi Asiya
Rəbabın iti çıxıntısı olan variasiyaları çoxlu Asiya xalqları tərəfindən istifadə olunur. Bunlara Çinin , Monqolustanın və , Koreyanın , Qazaxıstanın , Qırğızıstanın , Tuvanın , Yaponiyanın və digərləri aiddir. Bu musiqi alətləri ilə adətən ənənəvi xalq melodiyaları ifa olunur, fəqət son illərdə klassik, caz və rok musiqilərində də ifa olunur.
Cənub-şərqi Asiya
Rəbab İndoneziyanın ənənəvi musiqi ansamblında mühüm rol oynayır. Hər ansamblda iki fərqli alət olur – və . Onlardan heç vaxt bir yerdə istifadə olunmur. Ansamblda rəbabdan istifadədə məhdudiyyət yoxdur və istənilən zaman ifa oluna bilər. Rəbab ansamblın parçası olanda adətən hissəsində istifadə olunur.
İstinadlar
- dekabr 1, 2008, at the Wayback Machine
- . 2013-12-30 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2018-11-01.
- . Britannica.com. 2015-04-16 tarixində . İstifadə tarixi: 4 noyabr 2018.
- Sachs, Curt. . New York: W. W. Norton & Company. 1940. -153.
- . Philmultic.com. 2014-01-10 tarixində . İstifadə tarixi: 2013-08-17.
- Lindzi, Cennefer. . 1992. 30–31. 2021-04-28 tarixində . İstifadə tarixi: 2018-11-01. ISBN 0-19-588582-1
- Sorrell, Nil. . London: Faber and Faber. 1990. –98.
Xarici keçidlər
- 2014-11-03 at the Wayback Machine
- – İran musiqi alətləri ensiklopediyası
- – fiddlingaround.co.uk saytında (ing.)
- – chandrakantha.com saytında (ing.)
- – nilecommerce.net saytında (ing.)
- 2019-05-06 at the Wayback Machine – nuke.liuteriaetnica.it saytında (ital.)