Rəşid Rəhməti Arat
Rəşid Rəhməti Arat (türk. Abdürreşid Rahmeti Arat; 15 may 1900[1], Köhnə Üzüm[d], Tsarevokokşayski qəzası[d], Kazan quberniyası, Rusiya imperiyası – 29 noyabr 1964[1], İstanbul) — Türk dilçi alim, professor. Əslən Kazan türklərindən olan Rəşid Arat, Türkiyədə müqayisəli Türk dili tədqiqatlarının banisi hesab edilir.
| Rəşid Rəhməti Arat | |
|---|---|
| türk. Reşit Rahmeti Arat | |
 | |
| Doğum tarixi | 15 may 1900[1] |
| Doğum yeri |
|
| Vəfat tarixi | 29 noyabr 1964[1] (64 yaşında) |
| Vəfat yeri | |
| Dəfn yeri | |
15 may 1900-cü ildə bugünkü Tatarıstanın paytaxtı Kazan yaxınlığındakı Köhnə Üzüm şəhərində İsmətulla bəy və Mahbeder xanımın ailəsində anadan olmuşdur. Uşaqlığı və gəncliyi Köhnə Üzüm və Kazanda keçən Arat, ilk təhsilini doğulduğu kənddə tamamlamışdır. Daha sonra dayısı tərəfindən indiki Qazaxıstanın Petropavlovsk şəhərinə aparılır və burada müasir üsulla tədris aparan Türk-Tatar məktəbində təhsilini davam etdirir. Rus dilini də məhz bu təhsil ocağında öyrənmişdir. Vətəndaş müharibəsindən sonra orduya çağrıldı və yaralı olaraq Mançuriyanın Harbin şəhərinə getdi. Harbindəki Türk-Tatar icması arasında yaşamağa və işləməyə başladı.
1921-ci ildə yarımçıq qalan orta məktəb təhsilini tamamlayır. Ali təhsil almaq üçün 1922-ci ildə Almaniyaya gedir. Berlin Fəlsəfə (Ədəbiyyat) Fakültəsində, Prof. Villi Banq-Kaupun tələbəsi olur. Buradan doktorluq dərəcəsi ilə məzun olduqdan sonra bir müddət müəllimi Banq və dostu Annemari fon Qabayn ilə Berlində işləyən Arat, bu müddət ərzində Turfanda uyğur mətnlərinin təsnifatı və nəşri ilə məşğul idi.
Berlin Universiteti və Prussiya Elmlər Akademiyasında müəllim olaraq çalışarkən, 1933-cü ildə Türkiyəyə İstanbul Universitetinə dəvət edildi və burada Köhnə Türk Dili Bölməsinin professoru oldu. 26 aprel 1958-ci ildə ordinarius professoru adını aldı. İstanbul Universiteti Ədəbiyyat Fakültəsindəki vəzifəsini 29 Noyabr 1964-cü ilə (ölümünə qədər) qədər davam etdirdi[2].
Aratın əhəmiyyətli əsərlərindən biri də Qutadqu-bilik kimi, Türk ədəbiyyatı üçün vacib bir çox əsəri müasir türkcəyə çevirməsidir. Bu gün istifadə edilən və satılan ən əhatəli Qutadqu-bilik tədqiqatı hələ də onun imzasını daşımaqdadır.
Şagirdi Məhərrəm Ergin, müəllimi üçün "ölümü təkcə ölkəmiz üçün deyil, həm də dünya türkoloji elmi üçün böyük bir itkidir." demiçdir.
- ↑ 1 2 3 4 Bibliothèque nationale de France Reşid Rahmeti Arat // BnF identifikatoru (fr.): açıq məlumat platforması. 2011.
- ↑ Osman Fikri Sertkaya, “Ord. Prof. Dr. Reşid Rahmeti Arat (15 Mayıs 1900-19 Kasım 1964) ve Eserleri -Ölümünün 20. yıl dönümü dolayısı ile-, Türk Dili Araştırmaları Yıllığı Belleten 1984, Ankara 1987, s. 305-313.[ölü keçid]