Qasım xanlığı (tatar. Qasím xanlığı/Касыйм ханлыгы, tatar. Qasím patşalığı/Касыйм патшалыгы, rus. Касимовское ханство / Qasimov xanlığı, rus. Касимовское царство / Qasimov çarlığı; 1452–1681), Oka çayının şimal sahilində Ryazan şəhəri yaxınında bugünkü Moskva knyazlığınin himayəsi altında tərəfindən qurulmuş türk dövləti. Xanlıq adını ilk xanı olan Qasım xandan almışdır.
| Rusiyanın vassal dövləti | |
| Qasım xanlığı | |
|---|---|
| tatar. Qasím patşalığı/Касыйм патшалыгы | |
 Qasım xanlığının xəritəsi |
|
|
|
|
| i | Qədim Tatar dili[d] |
| Dövlət dini |
İslam Pravoslavlıq |
| Əhalisi |
Qasımov tatarları tatar-mişərlər mordvalar |
| İdarəetmə forması | Seçilmiş monarxiya |
| Xan | |
| • (1452-1469) | Qasim xan (ilk) |
| • (1678-1681) | Fatimə Sultan (son) |
Xanlar
1445–1681 illəri arasında mövcud olan dövlət müxtəlif xanədanlara mənsub olan xanlar tərəfindən idarə olundu. Dövlət 1506-cı ildən bəri Rusiyaya tabe idi. 1679-cu ildə sonuncu xan Seyyid Burhanın ölümündən sonra iki il Fatma Sultan Bikə tərəfindən idarə olunsa da onun ölümü ilə xanlıq tamamilə Rusiya tərəfindən ilhaq edildi.
Sözügedən dövlətin xanları, aid olduqları xanədanlar ilə birlikdə aşağıda təqdim olunur:
Kazan xanları xanədanı:
- Kasım (1445–1468)
- Danyal (1468–1486)
(Osmanlı dövlətinə tabe) Krım xanları xanədanı:
- Nur Devlet (1486–1491)
- Satılgan (1491–1506)
- Canbay (1506–1512)
Qızıl Orda xanları xanədanı:
- Seyyid Evliya (1512–1516)
- Şah Əli (1516–1519)
- Can Əli (1519–1532)
- Şah Əli (yeniden, 1532–1567)
- Sayın Bulat (1567–1573)
- Mustafa Əli (1573–1600)
Qazax xanədanı:
- Uraz Məhəmməd — 1600–1610
Sibir xanları xanədanı:
- Alp Arslan (1610–1627)
- Seyyid Burhan (1627–1679)
- Fatma Sultan Bikə (1679–1681)
Mənbə
- Вельяминов-Зернов В. В. Исследование о касимовских царях и царевичах. Ч. 1. — СПб., 1863; Ч. 2. — СПб., 1864; Ч. 3. — СПб., 1866; Ч. 4. Вып. 1. — СПб., 1887.
- Рахимзянов Б. Р. Касимовское ханство (1445–1552 гг.): Очерки истории. Казань: Татарское книжное издательство (Идел-пресс), 2009. — 208с.
- Шишкин Н. И. История города Касимова с древнейших времен. 2 изд. Рязань, 1891.
İstinadlar
- Öztuna, Yılmaz, "Devletler ve Hanedanlar" Cilt:1, Kültür Bakanlığı Yayınları, Ankara (1996), s.551
- Henry Howorth, History of the Mongols,1880, part 2, pp 429–438. The primary source appears to be V. V. Velyaminov-Zernov, Issledovanie o Kasimovckikh Tsaryakh i Tsarevichakh, Saint Petersburg, four parts, 1863–1877.
Xarici keçidlər
- 2008-06-03 at the Wayback Machine