23 mart 1969-cu ildə Şərur rayonunun Qarxun kəndində anadan olub. Ali təhsilini 1990–1995-ci illərdə Bakı Dövlət Universitetinin Şərqşünaslıq fakültəsində alıb və təhsilini ərəb və Azərbaycan dilləri və ədəbiyyatı müəllimi, filoloq, tərcüməçi ixtisası üzrə fərqlənmə diplomu ilə başa vurub. Azərbaycan dilindən savayı ərəb, fransız və ingilis dillərini də bilir. Ailəlidir, iki övladı var.

• 1997-2005-ci illərdə Bakı Dövlət Universitetinin Ərəb filologiyası kafedrasının dissertantı olub.

• 2006-cı ildən filologiya üzrə fəlsəfə doktoru / Mövzu: “Müasir dilçilik baxımından ərəb dili funksional sintaksisinin problemləri”.

• 2008-ci ildə Qahirədə Xarici İşlər Nazirliyi ilə əməkdaşlıqda Ərəb dili və mədəniyyətinə dair Qahirə Universiteti Mərkəzi tərəfindən təşkil olunmuş Ərəb dili və İslam mədəniyyətinə dair treyninq proqramının iştirakçısı olub və müvafiq sertifikat alıb.

• 2011-ci ildən Şərq dilləri və ədəbiyyatı kafedrası üzrə dosent

• 2015-ci ildən filologiya elmləri doktoru / Mövzu: “Ərəb dilində sintaksislə bəlağətin qarşılıqlı əlaqəsi”.

• 2017-ci ildən Azərbaycan Milli Elmlər Akademiyasının professoru

Karyera

• 1994 –1995-ci illərdə Azərbaycan Tərcümə Mərkəzində tərcüməçi-redaktor

• 1995 – 1998-ci illərdə Bakı şəhər 44 saylı məktəbdə müəllim

• 1995 – 1996-cı illərdə Bakı İslam Universitetində müəllim

• 1995 – 1996-cı illərdə Bakı Dövlət Universitetinin Şərqşünaslıq fakültəsinin axşam şöbəsində ərəb dili müəllimi

• 2001-ci ildə Səudiyyə Ərəbistanı Krallığının Bakıdakı Səfirliyində tərcüməçi-katib

• 2001 – 2002-ci illərdə Bakı Dövlət Universitetində müəllim

• 2002 – 2003-cü illərdə Azərbaycan Respublikasının Dini Qurumlarla İş üzrə Dövlət Komitəsinin Naxçıvan Muxtar Respublikası Nümayəndəliyinin şöbə müdiri.

• 2003 – 2012-ci illərdə Naxçıvan MR Dini Qurumlarla İş üzrə İdarəsinin rəisi

• 2003 – 2012-ci illərdə Naxçıvan Dövlət Universitetində yeni təsis edilmiş “Şərq dilləri və ədəbiyyatı” kafedrasının ilk kafedra müdiri

• 2007 – 2012-ci illərdə NDU-da bakalavr pilləsi üzrə Dövlət Attestasiya Komissiyasının sədri

• 2009 – 2012-ci illərdə Magistrlik dissertasiyasının müdafiəsi üçün ixtisaslaşdırılmış Elmi şuranın sədri

• 2012 – 2014-cü illərdə müstəqil tədqiqatçı və tərcüməçi-publisist

• 2014 – 2015-ci illərdə AMEA-nın Nəsimi adına Dilçilik İnstitutunda baş elmi işçi

• 2019 - 2020-ci illərdə Azərbaycan Respublikası Prezidenti yanında Ali Attestasiya Komissiyasının Filologiya elmləri üzrə eksperti

• 2018 – 2019-cu illərdə Azərbaycan Universitetinin Azərbaycan dilçiliyi kafedrasında professor.

• 2014 – 2019-cu illərdə İslam Əməkdaşlıq Təşkilatına üzv Dövlətlərin Jurnalistləri Assosiasiyası İctimai Təşkilatı sədrinin ərəb ölkələri üzrə koordinatoru

• 2015-ci ildən AMEA-nın Nəsimi adına Dilçilik İnstitutunun Nəzəri dilçilik şöbəsinin müdiri.

• Sami dilləri, Dil nəzəriyyəsi, Roman dilləri, Türk dilləri, Müqayisəli-tipoloji və müqayisəli-tarixi dilçilik, Azərbaycan dilçiliyi, dinşünaslıq

İ.Abbasov respublika və beynəlxalq elmi konfranslarda iştirak edib, o cümlədən Avrasiya İslam Şurası Təşkilatının İstanbulda keçirilən altıncı (2005) və yeddinci (2009) konfranslarında məruzələrlə çıxış edib. O, Naxçıvan Dövlət Televiziyasında “Tanrı yolu, haqq yolu” (2002-2007) və “İslam olduğu kimi” (2007-2012) verilişlərinin aparıcısı olub. Bundan başqa, Misirdə, Rusiyada, Türkiyədə və Polşada elmi konfrans və simpoziumlarda iştirak edib. 11 kitabı çap olunub. Yüzlərlə elmi, elmi-publisitik, dini-elmi-əxlaqi məzmunlu məqalələrin müəllifidir. Çap olunmuş əsərləri Kitab və monoqrafiyaları

• Abbasov İ.Ə. Ümumi dilçilik: dilçiliyin tarixi, nəzəriyyəsi və koqnitiv elmlərin epistemoloji əsasları. Bakı: Füyuzat 2024, 800 s.

• Abbasov İ.Ə. Silvestr dö Sasinin “Ümumi qrammatikanın prinsipləri (1799)” və Amede Joberin “Türk dili qrammatikasının əsasları (1823)”nın fransız dilindən tərcüməsi, nəzəri və müqayisəli dilçilik baxımından tədqiqat və şərhi. Bakı: “Füyuzat”, 2024,768 səh.

• Abbasov İ.Ə. Dilçiliyin Kitabi-Müqəddəsi: Ümumi və rasional Por-Royal qrammatikası. Bakı: Füyuzat 2024, 496 s.

• Abbasov İ.Ə., Bayramova G.M. Latın dili. Bakı: Füyuzat 2024, 208 s.

• Abbasov İ.Ə., Bayramova G.M. Pietro della Vallenin “Türk dilinin qrammatikası”nın tərcümə, tədqiq və şərhi. Bakı: Zərdabi LTD MMC, 2020, 1196 s.

• Abbasov İ.Ə. Mirzə Kazımbəyin “Türk-tatar dilinin ümumi qrammatikası”nın tərcümə, tədqiq və şərhi (Azərbaycan dilinin ilk elmi qrammatikası). Bakı: Zərdabi LTD MMC, 2017, 1007 s.

• Abbasov İ.Ə., Abbasova E.A. Ərəbcə-ingiliscə-Azərbaycanca dilçilik və ədəbiyyatşünaslıq terminləri lüğəti. Bakı: Elm və Təhsil, 2016, 140 s.

• Abbasov İ.Ə. Din təhlükədir, yoxsa cəmiyyət təhlükədədir? (Dinlər və məzhəblər tarixi). Bakı: Zərdabi LTD MMC, 2013, 744 s.

• Abbasov İ.Ə. Ərəb dilində sintaktik kateqoriyalar və bəlağət. Bakı: Bakı Çap Evi, 2011, 440 s.

• Abbasov İ.Ə. Dini-elmi-əxlaqi söhbətlər. Naxçıvan: Qızıl Dağ, 2008, 334 s.

• Abbasov İ. Ə. Ərəb dili funksional sintaksisinin problemləri. Bakı: Yazıçı, 2007, 223 s.

Çapa hazır kitabları

• Abbasov İ.Ə.Koqnitiv linqvistika yeni və çoxşaxəli elmi paradiqma kimi, 276 s.

• Abbasov İ.Ə. Kommunikativ dil təlimi, 110 s.

• Abbasov İ.Ə. Koqnitiv qrammatika: mental sxemlər və semantik perspektivlər, 160 s.

• Abbasov İ.Ə. Freym nəzəriyyəsi, koqnitiv psixologiya və süni intellekt, 120 s.

• Abbasov İ.Ə. Müxtəlifsistemli dillərdə leksik-qrammatik cinsin koqnitiv aspektləri 440 s.

• Abbasov İ.Ə. Qrammatik şəbəkə modelləri və konseptual inteqrasiya nəzəriyyəsi, 112 s.

Seçilmiş elmi məqalələri və tezisləri

• Müasir dilçilik baxımından ərəb dili funksional sintaksisinin problemləri. Dil və ədəbiyyat, Beynəlxalq elmi-nəzəri jurnal, №1(16), BDU, 1997

• İrabdan mənaya, yoxsa mənadan iraba. NDU-nun Elmi Əsərləri, №9, Naxçıvan, NDU, 2002.

• Ərəb dilində forma-funksiya münasibətləri. Tədqiqlər, №3, АМЕА-nın Nəsimi adına Dilçilik İnstitutu, 2004.

• Ərəb dilində funksiyanın təyin olunmasında sintaqmatik əlaqələrin rolu. NDU-nun Elmi Əsərləri, №4 (24), NDU, 2008.

• Ərəb dilində kiçiltmə formasının orfoqrafik-qrammatik xüsusiyyətləri. Dil və ədəbiyyat, Beynəlxalq elmi -nəzəri jurnal, 4(70), BDU, 2009.

• İlahiyyatçılar və üsulçular mühitində bəlağət elminin nəşəti. Dil və ədəbiyyat, Beynəlxalq elmi –nəzəri jurnal, 5(71), BDU, 2009.

• Dilçilik, yoxsa filologiya” (ərəb dilində). Qahirə, 2009

علم اللغة (فقه اللغة)). مجلة التربية جامعة الأذهرل، كلية علم التربية، القاهرة، 2009، № 142, الجزء الأول

• Ərəb dilində linqvistik variasiyanın parametrləri. Dil və ədəbiyyat, Beynəlxalq elmi –nəzəri jurnal, 2(73), BDU, 2010.

• Ərəb dilində subyekt –predikat bərabərliyi. Filologiya məsələləri, Azərbaycan MEA Füzuli adına Əlyazmalar İnstitutu, “Elm və Təhsil”, № 11, Bakı- 2010

• The diglossic communicative approach to teaching Arabic language. Вопросы гуманитарных наук İSSN 1684-2618, №4(48) 2010.

• الأسلوبية وعلاقتها بعلم اللغة من المنظورين الوصفي والتأريخي

Diaxronik və sinxronik perspektivlərdə üslubiyyat –linqvisti¬ka əlaqələri (ərəb dilində). الأنسانيات دورة علمية محكمة تصدرها كليية الأداب فرع دمنهور – جامعة الإسكندرية 35 № 2010 Əl-İnsaniyyət, elmi –nəzəri jurnal, № 35, İskəndəriyyə – Damanhur Universitetinin Humanitar elmlər fakültəsi, 2010

• Ərəb dilində linqvistik deviasiyalar və bəlağət. Filologiya məsələləri, Azərbaycan MEA Füzuli adına Əlyazmalar İnstitutu, “Elm və Təhsil”, № 01, Bakı- 2011

• Ərəb dilində bəlağət –üslubiyyat əlaqəsi. Dil və ədəbiyyat, Beynəlxalq elmi –nəzəri jurnal, 1(72), BDU, 2011

• Sintaktik kateqoriyalar və semantik kriteriyalar. Filologiya məsələləri, Azərbaycan MEA Füzuli adına Əlyazmalar İnstitutu, “Elm və Təhsil”, № 03, Bakı- 2011

• Арабская риторика и семантические критерии с точки зрения современной лингвистики. Материалы I Международной научно-практической конференции (06.04.2011). Москва, 2011

• Deskriptiv və preskriptiv qrammatika haqqında. Filologiya məsələləri, Azərbaycan AMEA Füzuli adına Əlyazmalar İnstitutu, “Elm və Təhsil”, № 06, Bakı- 2013

• Cins kateqoriyası leksik-qrammatik müstəvidə. Dilçilik İnstitutunun Əsərləri № 02, “Elm və təhsil” Bakı-2015

• Komparativ, yaxud kontrastiv dilçiliyin əsas inkişaf istiqamətləri. Filologiya məsələləri, Azərbaycan MEA Füzuli adına Əlyazmalar İnstitutu, № 04. Bakı: Elm və təhsil, 2016

• Koqnitiv linqvistika haqqında. Dilçilik İnstitutunun Əsərləri № 01. Bakı: Elm və təhsil: 2017

• Mental məkanların koqnitiv statusu və konseptual inteqrasiya nəzəriyyəsi. Dilçilik İnstitutunun Əsərləri №1. Bakı: 2018.

• Linqvistikaya postmodernist baxış. Dilçilik İnstitutunun Əsərləri №1. Bakı: 2018

• Səs tonunun təsviri ilə bağlı məkan metaforalarının iyerarxik strukturu (semio-koqnitiv yanaşma).

• Cognitive semiotics and semantics. XVI International Scientific and Practical Conference Social and Economic Aspects of education in Modern Society, Varsava 26 august, 2019

• Dil koqnitiv, ritorik və neyrobioloji elmlərin qovşağında. Filologiya məsələləri, Azərbaycan MEA Füzuli adına Əlyazmalar İnstitutu, № 04. Bakı: Elm və təhsil, 2020

• Lettera quiescente in Pietro della Valle’s Turkish Grammar (1612). Annali d’Italia, №30 vol. 2. Florence, Italy: 2022

• XVII əsr Avropasında universal dil layihələri. “Heydər Əliyevin dil siyasəti və ana dilinin müasir problemləri” mövzusunda Respublika elmi konfransının materialları. Bakı: Elm və təhsil, 2023.

  Əsas elmi nailiyyətləri

Qərb dilçiliyinin müasir elmi nailiyyətləri tətbiq olunmaqla ərəb dilçiliyində ilk dəfə olaraq funksional sintaksisin elmi-nəzəri, həm də ərəb dilinin öz daxili imkanları hesabına elmi-praktik məsələləri sistemli şəkildə tədqiq edilmişdir. Funksional analiz dil xüsusiyyətlərinin izahına və onların distribusiyasına yönəldilmişdir. Funksional analizin aparılması üçün ilkin şərt kimi formal analizin zəruriliyi problemi irəli sürülmüşdür. Paralel olaraq tədqiqata ümumi dilçilik nöqteyi-nəzərindən yanaşılaraq dilə funksional yanaşmanın ərəb dilçiliyində spesifik xarakterə malik olduğu müəyyənləşdirilmişdir. İ.Abbasov ümumi və ərəb dilçiliyində sintaksis və funksional sintaksis anlayışı, ərəb dili funksional sintaksisinin problemləri, ayrı-ayrı dil vahidlərinin funksional sintaksisi, funksional sintaksisin qarşıya qoyduğu məqsədlər və s. kimi ümumi və ərəb dilçiliyi baxımından çox aktual məsələləri Azərbaycan ərəbşünaslığında ilk dəfə kompleks şəkildə araşdırmışdır. Bundan əlavə, İ. Abbasov Qərb dilçiliyinin müasir elmi nailiyyətlərini tətbiq etməklə ərəb dilçiliyində və Azərbaycan ərəbşünaslığında ilk dəfə olaraq sintaksislə ritorikanı çarpazlaşdırmış, onları sintaktik-semantik və linqvistik-stilistik müstəvilərdə tədqiqata cəlb etmişdir. Ərəb mütəfəkkiri Cürcaninin dillə təfəkkürü şərtləndirən “məna nəzəriyyəsi”nə istinadən belə fikir irəli sürülmüşdür ki, bəlağət danışıq aktının produksiyası və onun qəbulunun psixoloji prosesi ilə əlaqədardır. Abbasov belə qənaətə gəlmişdir ki, qrammatik kateqoriyalar həm sintaktik, həm də semantik atributlar sferasını paylaşan mərkəzi üzvlərlə birlikdə prototip bir struktura malikdir və beləliklə, sintaktik kateqoriyaların semantik ifadə formaları qrammatik qaydaların yönləndirilməsində mənanın rolunu müəyyənləşdirərək sintaksislə bəlağətin qarşılıqlı əlaqəsinin əyani təzahürünü şərtləndirir. İ.Abbasov dahi Mirzə Kazımbəyin “Türk-tatar dilinin ümumi qrammatikası”nın tərcüməçisi kimi şöhrət qazanmışdır. Azərbaycan dilçiliyində hadisə olan bu monoqrafiyanın səs-sorağı dünyaya yayılmışdır. Bununla Abbasov Azərbaycan dilçiliyində tərcümə, tədqiq və şərh modelinin əsasını qoymuşdur. O, həm də Qərb mənbələrində dilimizin qrammatikasını araşdıran ilk alim olmuşdur. “Türk-tatar dilinin ümumi qrammatikası” kitabı, əsasən, Kazımbəydən əvvəl və onun yaşadığı dövrdə ərəb, fransız, latın, rus, italyan, ingilis, türk, alman və digər dillərdə yazılmış fundamental qrammatika əsərləri ilə müqayisə edilərək ilk dəfə olaraq tədqiqat mahiyyətli orijinal və müfəssəl şərhlərlə Azərbaycan dilinə tərcümə edilmişdir. Tədqiqatçı alim latın dilində H.Miqiza, F.Meninski, ərəb dilində Sibəveyhi, Xəlil ibn Əhməd əl-Fərahidi, İbn Malik, Süyuti, Qasim əl-Muradi, fransız dilində J.Holderman, J.Prendl, M.Viqye, A.Jober, Jan-Şarl dö Bess, V.Lötelyue, A.Fayzmayer, L.Dübö, Şarl Vyot, M.Nassif, ingilis dilində A.Davids, italyan dilində K.Komidas və onlarla digərlərinin əsərlərini tədqiqata cəlb etmiş, Türk-Azərbaycan dilinin qrammatikasına müxtəlif rakurslardan baxmışdır. İ.Abbasov tədqiqat və şərh prosesində fransız şərqşünas Silvestr dö Sasinin fikir və müddəaları, Babil, Çin-yapon və ərəb ənənəvi qrammatikalarından, qədim hind, Roma dilçiliyindən, modistlərin, humanistlərin, fransız ensiklopedistlərinin təlimlərindən A.Arno və K.Lanslonun Por-Royal qrammatikasından, kartezian təlimindən,latın, ərəb, italyan, fransız, türk, ingilis, rus və ispan dillərini əhatə edən linqvistik əsərlərdən faydalanmış, bildiyi dillər vasitəsilə sanskrit və anqlo-sakson dillərinin qrammatikasından lazım olan nəzəri və praktik müddəaları və faktları əxz etmişdir. İşin gedişində o, xarici dillərin qrammatikalarının ümumi qanunauyğunluqlarını nəzərdən qaçırmamış, dil faktlarına diaxronik-sinxronik və komparativ-kontrastiv aspektdə düzgün yanaşmışdır. O, daha müfəssəl təsəvvür yaratmaq məqsədilə Renessans dövrü fransız dilinin islahatçısı kimi tanınan L.Meqrenin, R.Etyenin , J.Qarnyenin əsərlərinə müraciət edərək Ş.P.Düvivyenin zaman tərzləri haqqında çox dəyərli fikirlərini Azərbaycan dili ilə qarşılaşdıraraq nümunələrlə əsaslandırmışdır. Abbasovun kitabın bir çox bölmələrinə, o cümlədən, fonetika, morfologiya, sintaksis və digər bəhslərinə verdiyi şərhlər müasir Azərbaycan dilinin qrammatikasının tarixi aspektdə araşdırılması, həmçinin dilçiliyin bir sıra aktual problemlərinin öyrənilməsi üçün sanballı elmi-nəzəri baza yaradır . Monoqrafiya Türk-Azərbaycan dili mütəxəssisləri, şərqşünaslar, dil nəzəriyyəçiləri, komparativistlər, bir sözlə, ən müxtəlif profilli dilçi-filoloqlar üçün nadir mənbədir. Elm ictimaiyyətinin ciddi marağına səbəb olan bu əsər haqqında bir çox alimlər heyranlıqlarını gizlədə bilməmiş, yazdıqları saysız-hesabsız rəylərdə müvafiq dəyərləndirmələr aparmışlar . Akademik Nizami Cəfərov yazırdı: “Professor İdris Abbasovun “Mirzə Kazımbəyin “Türk-tatar dilinin ümumi qrammatikası”nın tərcümə, tədqiq və şərhi” monoqrafiyası öz elmi miqyasına görə bir institutun görə biləcəyi ağır və məsuliyyətli işdir. O bu işi təkbaşına yerinə yetirmiş, sözün həqiqi mənasında orijinal bir əsər ortaya qoymuşdur. Əsərin tədqiq və şərh hissəsi çox zəngin elmi-filoloji bazaya malikdir. Bir sözlə, tərcümə, tədqiq və şərhin sintezindən ibarət bu komplə elmi iş ən yüksək qiymətə layiqdir”. Monoqrafiya haqqında müxtəlif elm və təhsil müəssisələrindən, universitetlərdən rəylər gəlmiş, Azərbaycan dilinin ilk elmi qrammatikasının dərin tədqiqi, elmi miqyasına görə müqayisəolunmazlığı dilə gətirilmişdir. Kitab Nəsimi adına Dilçilik İnstitutunun 2017-ci il üzrə filologiya sahəsində seçilmiş, fərqləndirilmiş işlərdən biri kimi AMEA Humanitar Elmlər Bölməsinin illik hesabatına daxil edilmiş, AMEA-nın Məhəmməd Füzuli adına Əlyazmalar İnstitutu tərəfindən Respublika Dövlət Mükafatına təqdim olunmuş və onun adı 2019-cu il üzrə bu mükafata namizədlərin sırasında yer almışdır. İ. Abbasov tərcümə, tədqiq və şərh modelində "Pietro della Vallenin "Türk dilinin qrammatikası"nın (Azərbaycan dilinin orijinal qrammatikası) tərcümə, tədqiq və şərhi"ni G.Bayramova ilə birlikdə yerinə yetirərək növbəti uğura imza atır. Mirzə Kazımbəy modeli izlənilərək kitab Pietro della Valledən əvvəl, onun dövründə və ondan sonra yazılmış Türk-Azərbaycan, latın, fransız, italyan və ərəb dillərinin qrammatikasına dair fundamental əsərlərlə müqayisə edilərək 400 ildən sonra ilk dəfə tədqiqat mahiyyətli müfəssəl şərhlərlə Azərbaycan dilinə tərcümə edilib. Kitabda Vallenin dil tarixi və müasir dilçilik üçün maraq doğuran ideyaları araşdırılır, ümumi və müqayisəli dilçilik nöqteyi-nəzərindən dəyərləndirilir. Əsər Azərbaycan dilçiliyinə və dünya şərqşünaslığına dəyərli töhfədir. Kitabla tanışlıqdan sonra oxucu o dövrdə Azərbaycan dilinin Səfəvilər İmperiyasında üstün mövqeyinin, bu dilin Orta Asiya, Qafqaz və Yaxın Şərqdə zəruri beynəlxalq ünsiyyət vasitəsi olmasının bir daha şahidi olur. Zəngin linqvistik-filoloji və tarixi faktları ehtiva edən tədqiqat və şərh məzmunlu monoqrafiya Türk-Azərbaycan dili tarixi mütəxəssisləri, dilçi-tədqiqatçılar, şərqşünaslar, filoloqlar, dil nəzəriyyəçiləri, türkoloqlar, romanşünaslar, müxtəlif profilli dilçilər, o cümlədən tarixçi və etnoqraflar üçün nadir nüsxədir. İdris Abbasovun Ümumi dilçilik: dilçiliyin tarixi, nəzəriyyəsi və koqnitiv elmlərin epistemoloji əsasları adlı monoqrafiyası dilçiliyə dair fundamental əsərdir. Bu əsər son dövrlərdə Azərbaycanda ümumi dilçiliyə dair yazılmış əsərlərdən öz orijinallığı, mövzuların yeniliyi, zənginliyi və əhatəliliyi ilə fərqlənir. Geniş həcmli və dərin məzmunlu bu tədqiqat işi dilçiliyə dair ensiklopedik biliklər məcmusudur. Burada lap qədim dövrlərdən tutmuş günümüzə qədər dilçiliyin keçdiyi tarixi yol izlənilir, Azərbaycan dilçiliyində indiyədək toxunulmamış mövzular gündəmə gətirilir, dilçilik tarixinin və nəzəriyyəsinin, koqnitiv elmlərin epistemoloji əsaslarının aydın və maraqlı mənzərəsi yaradılır. Müasir dünya dilçiliyinin ən yeni nailiyyətlərinin əks olunduğu, böyük sayda və müxtəlif dillərdə elmi ədəbiyyatdan istifadə etməklə yazılmış, zəngin linqvistik-filoloji məlumatlara, multidisiplinar və orijinal linqvistik postulatlara malik, yeni-yeni tədqiqatlar üçün perspektivlər açan bu geniş həcmli və dərin məzmunlu monoqrafiya ali məktəb tələbələri və müəllimləri, doktorantlar, dissertantlar, dil nəzəriyyəçiləri, komparativistlər, müx¬təlif profilli dilçi-filoloqlar və tədqiqatçılar üçün nəzərdə tutulub. Alimin Qızıl tədqiqatlar seriyasından “Silvestr dö Sasinin Ümumi qrammatikanın prinsipləri və Pyer Amede Joberin Türk dili qrammatikasının əsasları: tərcümə, nəzəri və müqayisəli dilçilik müstəvisində tədqiqat və şərh” adlı monoqrafiyası nəzəri və müqayisəli dilçilik, türkologiya, romanşünaslıq və Azərbaycan dilçiliyi üçün xüsusi önəm daşıyır və bu çoxşaxəli tədqiqat işi müəllifin intensiv əməyinin, əzm və fədakarlığının məhsuludur. Monoqrafiyada müqayisəli filologiyanın, xüsusilə, müqayisəli dilçiliyin təşəkkülündə əvəzsiz rolu olmuş və XVIII əsrin sonu, XIX əsrin ilk onilliklərində öz tədqiqatları ilə elm aləminə səs salmış məşhur fransız dilçisi, filoloqu və şərqşünası Silvestr dö Sasinin və eyni zamanda onun şagirdi, diplomat, şərqşünas və dilçi Pyer Amedey Joberin linqvistik irsi araşdırılır, birincinin “Ümumi qrammatikanın prinsipləri”, ikincinin isə “Türk dili qramamtikasının əsasları” əsərləri tədqiqata cəlb olunur. “Türk dili qrammatikasının əsasları” kitabı, əsasən, dilçidən əvvəl, onun yaşadığı dövrdə və ondan sonra müxtəlif dillərdə qələmə alınmış fundamental əsərlərlə müqayisə edilərək tədqiqat mahiyyətli orijinal və müfəssəl şərhlərlə Azərbaycan dilinə tərcümədə təqdim edilir. Burada ən müxtəlif mənbələrə baş vurularaq hər iki alimin Qərb şərqşünaslığındakı və müasir dünya dilçiliyindəki layiqli mövqeləri müəyyənləşdirilir. Əsərdə Silvestr dö Sasi və Amede Joberdən başqa bir çox Avropa dilçi-alimlərinin, o cümlədən Postel Qiyom, Nikola Boze, Antuan Arno və Klod Lanslo, Abel Remüza və onlarla digərlərinin müasir dilçilik baxımından xüsusi aktuallıq kəsb edən ideyaları və linqvistik töhfələri araşdırılır. Qeyd edək ki, həmyerlimiz dahi Mirzə Kazımbəy özünün dünyaca məşhur olan “Türk-tatar dilinin ümumi qrammatikası” (Azərbaycan dilinin ilk elmi qrammatikası) əsərini məhz fransız dilçisi Amede Joberin məlum kitabı əsasında yazmışdır. Klassik irsi və linqvistik görüşləri haqqında Azərbaycan dilçiliyində lazımınca məlumatın olmadığı Silvestr dö Sasinin ümumi və müqayisəli dilçiliyə verdiyi töhfələr və onların əhəmiyyəti haqqında maraqlı fikir və mülahizələr monoqrafiyada öz əksini tapır. Dərin məzmunlu və əhatəli bu komplə iş elmi sanbalı, linqvistik məziyyətləri və filoloji siqləti ilə nadir örnəklərdəndir. Zəngin linqvistikfiloloji faktlar təqdim edən bu möhtəşəm əsər dəyərli tədqiqatlar üçün əvəzsiz mənbədir. XVII əsrdə Fransada universal dil layihələri dilçilik tarixinin və dil fəlsəfəsinin anlaşılmasına böyük töhfələr vermişdir. Por-Royal qrammatik konsepsiyası ümumi və rasional dil ideyasını şərtləndirən bir sistem kimi XVII əsr rasionalizminin mürəkkəb mən¬zərəsində aparıcı xətt, hərəkətverici impuls olmuşdur. Por-Royal qrammatikası[21] qədim linqvistik ideyaları müasir linqvistik tədqiqat nəzəriyyələri ilə əlaqələndirən mühüm mənbədir. Sonrakı əsrlərdə dilçilikdə elmi inqilablar üçün münbit zəmin hazırlamış bu konsepsiya rasionalizmin nəzəriyyədən metoda çevrilməsi şəklində təzahür etmişdir. İdris Abbasovun Qızıl tədqiqatlar seriyasından “Dilçiliyin Kitabi-Müqəddəsi: Ümumi və rasional Por-Royal qrammatikası” kitabında fundamental mənbələrə istinadən “Ümumi və rasional Por-Royal[22] qrammatikası”nın elmi məziyyətlərindən bəhs olunur, əsərin dünya dilçiliyindəki layiqli yeri müəyyənləşdirilir. Klod Lanslo və Antuan Arno tərəfindən qələmə alınmış “Ümumi və rasional Por-Royal[23] qrammatikası” (1660) və Şarl Düklonun həmin Qrammatikaya yazdığı şərhlər ilk dəfə olaraq fransız dilindən Azərbaycan dilinə tərcümə olunub monoqrafiyaya daxil edilir. 3 bölüm, 31 fəsil və 15 yarımfəsildən ibarət olan monoqrafiyanın müqəddiməsində Abbasovun bəzi zəruri qeydləri, mülahizə və müddəaları öz əksini tapır, ümumi qrammatika – törədici qrammatika əlaqələri araşdırılır, ümumi qrammatikanın koqnitiv-semantik layında cümlənin strukturu və tranzitivlik məsələlərindən bəhs olunur. “Dilçiliyin Kitabi-Müqəddəsi: Ümumi və Rasional Por-Royal qrammatikası” adlı 7 fəsildən və 4 yarımfəsildən ibarət birinci bölümdə əhatəli tədqiqatlar aparılaraq orta əsr və İntibah dövrü Avropasında universal dil layihələrinin maraqlı nümunələri diqqətə çatdırılır.

Tərcümə əsərlərindən:

• Vill Durant. Fəlsəfə hekayəsi. Şəhriyar qəzeti, 17-24 sentyabr, 1998, s. 1, 3.

• Qazi ət-Tusə. İslam ümməti səlib yürüşləri arasında. Şəhriyar qəzeti, 25 fevral 1999, c.7

• Əbdül Əmir əl-Mömin. Qurani-Kərimdə elmi metod: köklər və əsaslar. Şəhriyar qəzeti, 3-10 sentyabr 1998. s. 8 və digər 4 sayda.

• İslam dühaları: Şihabəddin Sührəverdi. Şəhriyar qəzeti, 18 mart 1999, s.6

• İslam dühaları: Əbu Nəsr əl-Fərabi. Şəhriyar qəzeti, 25 mart 1999, s.6

• İslam dühaları: İbn Sina. Şəhriyar qəzeti, 1 aprel 1999, s.6

• İslam dühaları: Əl-Biruni. Şəhriyar qəzeti, 15 aprel 1999, s. 6

• Əhməd Bəzvi əl-Qavi. Təfsir və təvil. Şəhriyar qəzeti, 4 mart 1999, s. 7

• Həccin fəzilətləri. Şəhriyar qəzeti, 11 mart 1999, s.7

• Qurani-Kərim (ilk beş surə). Tərcümə və şərh. Əlyazma şəklində.