Qanlı Milad

Qanlı Milad
Qanlı Milad
	Vikianbarda əlaqəli mediafayllar

Qanlı Milad — 20 dekabr və ya 21 dekabr 1963-cü ildə Kipr türklərinə qarşı silahlı hücumlara verilən addır. Bu adada icmalararası qarşıdurmaların başlanğıcı hesab olunur. Hadisələrdə cəmi 364 Kipr Türkü və 174 Kiprli Yunan həyatını itirdi.

Akritas planı

İsveçrənin Sürix şəhərində Yunanıstan, Türkiyə və Birləşmiş Krallıq arasında keçirilən görüşlərdə hazırlanan konstitusiya ilə 16 avqust 1960 tarixində Kipr Respublikası müstəqil bir dövlət olaraq quruldu. Kipr Respublikasının ilk prezidenti seçilən III Makarios Kiprin 1961-ci ildə mövcud konstitusiya ilə idarə edilə bilməyəcəyini iddia etməyə başladı və 1963-cü ilin noyabrında konstitusiyaya on üç maddəyə dəyişiklik təklif etdi. Kipr Türk Birliyinin bu dəyişiklikləri qəbul etməsi üçün Kiprli Rum fanatikləri adı altında adada gərginliyi artıran qəzetlər nəşr etməyə davam etdilər.

1963-cü il dekabrın 20-nə keçən gecə Nikosiyanın Tahtakale rayonunda avtomobillərə atəş açması nəticəsində Zeki Halil və Cemaliye Emirali öldürüldü. İlk başda 30 kənd hücuma məruz qaldı. Ümumilikdə 103 kəndə hücum edildi.Nikosiyanın Kiçik Qaymaqlı mahalı mühasirə altına alınmışdı. bölgəsində Türklərə qarşı bir hücum təşkil edildi. Larnaka və Tuzla bölgələrində Türk evləri atəşə tutuldu və doqquz adam öldü. Bölgədəki 13 Türk kəndinin sakinləri 23 dekabr tarixindən etibarən daha böyük Türk kəndlərinə köç etdi. 1 yanvar 1964-cü ildə Daily Herald aşağıdakıları bildirdi:

Türk evlərinə gələndə dəhşətə gəldim. Divarlar istisna olmaqla, tamamilə məhv edilmişdi. Şübhə edirəm ki, hətta bir hücumu belə məhv ola bilər.

Ayvasıldakı hadisələr

Ayvasılda Türklərə qarşı hücumlar edildi. Bu hücumlar 21–22 dekabr tarixlərində baş verib. Xəlil Sədrazam kənddə əvvəlcə 12 nəfərin öldürüldüyünü bildirir. Sonra onu öldürməyə davam etdiklərini söyləyir. 3 yanvar 1964-cü ildə 9 nəfərin cəsədi tapıldı və dəfn edildi. 13 yanvar 1964-cü ilə qədər davam edən qazıntılar zamanı 21 nəfərin qalıqları tapıldı. Öldürülənlər Nikosiya Tekke Bağında (Şəhidlik) dəfn edildi.

Kumsal Basqını

24 dekabr 1963-cü ildə Nikosiyanın Kumsal rayonunda 11 nəfər öldürüldü. Bunlardan 4-ü Təqaüdçü Tibbi Briqada generalı ailəsi idi (o vaxtlar Kiprdə 650 şəxsi heyəti olanKipr Türk Qüvvələri Alayı Komandanlığının mayoru). İlhan'ın evindəki hamamda həyat yoldaşı Mürkün İlhan və övladları Murat, Kutsi və Hakan ölü tapıldı. Basqının edildiyi ev daha sonra Barbarizm Muzeyi olaraq ziyarətçilər üçün açıldı.

Nəticələr

364 Kipr Türkü və 174 Kiprli Yunan həyatını itirdi və 8,667 Kipr Türkü 103 kəndi tərk etdi. 22 dekabr 1985-ci il tarixli Milliyet qəzetində köç etməyə məcbur olanların sayı 25 min, 23 dekabr 1993-cü il tarixli qəzetdə isə sayının 30 min olduğu bildirilir. John Terence O'Neill və Nicholas Rees, 30.000 Kipr Türkünün köç etməli olduqlarını ifadə etdi. Dekabrın 25-də Kipr Türk Qüvvələri alayı yerləşdirildi və Türkiyə Hərbi Hava Qüvvələrinə məxsus döyüş təyyarələri Nikosiya üzərindən xəbərdarlıq uçuşlarına başlamışdılar. Hadisələr üstünə 30 dekabr 1963-cü il günü toplanan Birləşmiş Krallıq, Türkiyə və Yunanıstan hökumətləri Yaşıl xətti təyin edən Yaşıl Xətt Anlaşması edildi.

Həmçinin bax

İstinadlar

↑ ^{[ölü keçid]}
"Kanlı Noel' temizlik operasyonuydu!", 21 mart 2007 tarihli Sabah gazetesi
Central Intelligence Agency. (İngilizce). 2018-12-26 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2 Ocak 2016.
↑ Oberling, Pierre. The road to Bellapais (1982), Social Science Monographs, 2014-07-07 at the Wayback Machine: "According to official records, 364 Turkish Cypriots and 174 Greek Cypriots were killed during the 1963–1964 crisis."
Hasgüler, Mehmet (Şubat 2007). a.g.e, 231. sayfa.
Hasgüler, Mehmet. Kıbrıs'ta Enosis ve Taksim Politikalarının Sonu; 238. sayfa, Alfa Yayınları, Şubat 2007, ISBN 975-297-836-3.
Hasgüler, Mehmet (Şubat 2007). a.g.e, 239. sayfa.
İsmail, Sabahattin. 20 Temmuz Barış Harekatının nedenleri, gelişimi, sonuçları ; 105. sayfa, Kastaş A. Ş. Yayınları, 1988, ISBN 975-763-905-2.
Kürşad, Fikret; Haşim Altan, Mustafa; Egeli, Sabahattin. Belgelerle Kıbrısʼta Yunan emperyalizmi; 195. sayfa, Kutsun Yayınevi, 1978.
↑ Kıbrıs Türk Mücahitler Derneği Yayınları. Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti'nde Tören, Bayram ve Anma Günleri.
↑ "Kıbrıs Türk'ü Kanlı Noel'i andı".
Belgelerle Türk tarihi; 25–29. sayfa, Menteş Kitabevi, 2001.
Kıbrıs Türk Mücahitler Derneği Yayınları. Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti'nde Tören, Bayram ve Anma Günleri.
Stephen, Michael. The Cyprus question (1997), The British-Northern Cyprus Parliamentary Group,
Türk dünyası araştırmaları; 176. sayfa, Türk Dünyası Araştırmaları Vakfı, 1989.
Kıbrıs'ta Varoluş Mücadelemiz ve Anıtlarımız.
↑ . . 2010-06-12 tarixində . İstifadə tarixi: 21 Aralık 2010.
14 Ocak 1964 tarihli gazetesi
. 2016-12-31 tarixində . İstifadə tarixi: 2019-11-13.
↑ . "Kanlı Noel'in içyüzü".
John Terence O'Neill, Nicholas Rees. nited Nations peacekeeping in the post-Cold War era (2005), Taylor & Francis, 2020-08-13 at the Wayback Machine

Xarici keçidlər

2014-04-08 at the Wayback Machine
2008-12-25 at the Wayback Machine

[DERS_1-1] {[ölü keçid]}

[2] "Kanlı Noel' temizlik operasyonuydu!", 21 mart 2007 tarihli Sabah gazetesi

[CIACyprus-3] Central Intelligence Agency. (İngilizce). 2018-12-26 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2 Ocak 2016.

[oberling120-4] Oberling, Pierre. The road to Bellapais (1982), Social Science Monographs, 2014-07-07 at the Wayback Machine: "According to official records, 364 Turkish Cypriots and 174 Greek Cypriots were killed during the 1963–1964 crisis."

[hasguler231-5] Hasgüler, Mehmet (Şubat 2007). a.g.e, 231. sayfa.

[hasguler238-6] Hasgüler, Mehmet. Kıbrıs'ta Enosis ve Taksim Politikalarının Sonu; 238. sayfa, Alfa Yayınları, Şubat 2007, ISBN 975-297-836-3.

[hasguler239-7] Hasgüler, Mehmet (Şubat 2007). a.g.e, 239. sayfa.

[rumfanatik-8] İsmail, Sabahattin. 20 Temmuz Barış Harekatının nedenleri, gelişimi, sonuçları ; 105. sayfa, Kastaş A. Ş. Yayınları, 1988, ISBN 975-763-905-2.

[belgeler-9] Kürşad, Fikret; Haşim Altan, Mustafa; Egeli, Sabahattin. Belgelerle Kıbrısʼta Yunan emperyalizmi; 195. sayfa, Kutsun Yayınevi, 1978.

[KTMD1-10] Kıbrıs Türk Mücahitler Derneği Yayınları. Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti'nde Tören, Bayram ve Anma Günleri.

[mil2-11] "Kıbrıs Türk'ü Kanlı Noel'i andı".

[kanlıdere-12] Belgelerle Türk tarihi; 25–29. sayfa, Menteş Kitabevi, 2001.

[KTMD2-13] Kıbrıs Türk Mücahitler Derneği Yayınları. Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti'nde Tören, Bayram ve Anma Günleri.

[Stephen15-14] Stephen, Michael. The Cyprus question (1997), The British-Northern Cyprus Parliamentary Group,

[ayvasıl1-15] Türk dünyası araştırmaları; 176. sayfa, Türk Dünyası Araştırmaları Vakfı, 1989.

[Sadrazam-16] Kıbrıs'ta Varoluş Mücadelemiz ve Anıtlarımız.

[HArif-17] . . 2010-06-12 tarixində . İstifadə tarixi: 21 Aralık 2010.

[18] 14 Ocak 1964 tarihli gazetesi

[19] . 2016-12-31 tarixində . İstifadə tarixi: 2019-11-13.

[mil3-20] . "Kanlı Noel'in içyüzü".

[21] John Terence O'Neill, Nicholas Rees. nited Nations peacekeeping in the post-Cold War era (2005), Taylor & Francis, 2020-08-13 at the Wayback Machine