Qan davası
Qan davası[a] — qəbilə quruluşuna xas olan ən qədim prinsipdir ki, buna görə qətli törədən şəxs və ya onun ailə üzvlərindən biri (soy, qəbilə, tayfa, qrup) qisas almaq üçün mütləq ölümə məruz qalır. Qan davası, müvafiq olaraq, qurbanın mənsub olduğu ailə, sülalə, tayfa, qəbilə, qrup və s. üzvlərindən biri tərəfindən həyata keçirilir. Bir sıra hallarda qan davası fidyə ödəməsi və ya öldürülənin yerinə qətli törədən şəxsin zərərçəkən tərəfinə köçürülməsi ilə əvəz edilmişdir. Burada insan ("qan") qəbilə birliyinin bir hissəsi kimi qəbul edilir və şəxsi şərəf anlayışı bütün qan birliyinin şərəf anlayışı ilə birləşir.
Qan davası təhlükəli nəticələrlə doludur. Qisas əksər hallarda ondan əvvəlki cinayətdən daha qəddar olur və bu, qarşılıqlı "qisasa qisas" hallarına gətirib çıxarır. Nəticədə uzun qanlı münaqişələr ortaya çıxır. Bu, tez-tez hər iki münaqişəli qrupun üzvlərinin yaralanmasına və ya ölümünə səbəb olur. Bir tərəfdən, bu, müəyyən bir maneə rolunu oynayır. Bu, köçəri ərəblərin qonşulara basqın etməsi ilə əlaqələndirilir. Burada qiymətli əşyaları ələ keçirmək, lakin qisas almaq məqsədilə kimisə öldürməmək ən yaxşı üsul hesab olunurdu.[1] Digər tərəfdən, çox uzun müddətdir başa düşüldüyü kimi, bunun mənfi nəticələri çox əhəmiyyətli təsirə malikdir. Elə hallar var ki, tayfalar illər əvvəl baş verən hadisələrin qisasını almış, sonda bir-birini tamamilə məhv etmişdir.[2] Nəticədə, artıq qədim xalqlar arasında qan davalarını dayandırmağa və ya qarşısını almağa imkan verən adətlər formalaşmışdır.[3] Ərəb köçəriləri qəsdən bir qətl törədənin tayfa üzvünü öldürmək əvəzinə, tayfadan kifayət qədər böyük bir fidyə alırdı.[1]
- ↑ Həmçinin, qan qisası, qan intiqamı, qan düşmənçiliyi, qanlıçılıq və ya vendetta da adlanır.
- ↑ 1 2 "В. Ф. Панова, Ю. Б. Бахтин. Жизнь Мухаммеда". 2008-05-28 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2008-05-13.
- ↑ "М. Мартемьянов. Мафия израильских бедуинов". 2010-04-20 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2010-08-22.
- ↑ "Род у кельтов и германцев. По теме кровной мести примечательно упоминание «вергельда» — платы за убийство или нанесение ущерба, предотвращающей кровную месть". 2011-02-26 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2010-08-22.
- Блок М. Родовая солидарность // Феодальное общество. — М.: издательство имени Сабашниковых, 2003. — С. 125—132.
- Дворецкая И. А., Залюбовина Г. Т., Шервуд Е. А. Кровная месть у древних греков и германцев. — М.: Прометей, 1993. — 131 с.
- Корсаков К. В. Модель возмездия в криминологии и уголовно-правовой доктрине. — М. : Юрлитинформ, 2007. — 224 с.
- Корсаков К. В. Причины и условия возникновения институтов кровной мести и изгнания в социальной практике // Российский юридический журнал. — 2005. — № 4. — С. 137—142.
- Корсаков К. В. Убийство по мотиву кровной мести: особенности субъекта преступления // Вестник Томского государственного университета. — 2021. — № 468. — С. 253—258.
- Мальцев Г. В. Месть и возмездие в древнем праве. — М.: Норма, Инфра-М, 2012. — 736 c.
- Пилецкий С. Г. О мести и её месте в жизни человеческой. — Ярославль: Аверс-Плюс, 2008. — 556 с.
- Кровная месть // Большая советская энциклопедия: [в 30 т.] (3-е изд.). М.: Советская энциклопедия. гл. ред.: А. М. Прохоров. 1969–1978.
- «Кровная месть», статья из журнала «Большой город».
- // Энциклопедический словарь Брокгауза и Ефрона: В 86 томах (82 т. и 4 доп.). СПб.. 1890–1907.