Pika sindromu
Pika sindromu — torpaq, gil, təbaşir, kömür kimi qeyri-qida materialları ilə qidalanma meyli.[3]
| Pika sindromu | |
|---|---|
 | |
| XBT-10 | F50.8, F98.3 |
| XBT-9 | 307.52307.52 |
| XBT-9-KM | 307.52[1][2] |
| DiseasesDB | 29704 |
| MedlinePlus | 001538 |
| MeSH | D010842 |
Adətən bədəndə dəmir, sink, kalsium əskikliyi pika sindromunun yaranmasına səbəb olur. Amma bu cür materialların qəbulu nəinki lazımi elementlər ilə təmir edir, həmçinin qəbizlik, bağırsaqlarda parazit, cinsi istək azalması, müxtəlif zəhərlənmələr və s. hallar ilə nəticələnir.
Pika, sabun, alçıpan və ya boya kimi əhəmiyyətli qida dəyəri olmayan maddələrin istehlakıdır. Yeyilən maddəyə görə aşağıdakı növləri xarakterizə olunur:[4]
- Akufagiya (kəskin əşyalar)[5]
- Amilofagiya (qarğıdalı kimi təmizlənmiş nişasta)[6][7]
- Kautopireiofagiya (yanmış kibrit)
- Koniofagiya (toz)
- Koprofagiya (nəcis)
- Emetofagiya (qusma)
- Geomelofagiya (xam kartof)[8]
- Geofagiya (torpaq, qum, gil, təbaşir)
- Hyalophagia (şüşə)[9]
- Liqnofagiya (ağac)
- Litofagiya (daşlar)
- Metallofagiya (metal)
- Mukofagiya (selik)
- Paqofagiya (buz)
- Plumbofagiya (qurğuşun)
- Trixofagiya (saç, yun və digər liflər)[10]
- Urofagiya (sidik)
- Hematofagiya (vampirizm) (qan)
- Ksilofagiya (ağac və ya kağız kimi ağac məhsulları)[11]
Pika zamanı diaqnostik meyarına cavab vermək üçün bu yemək nümunəsi ən azı bir ay davam etməlidir.
Pika hazırda Psixi Pozğunluqların Diaqnostik və Statistik Təlimatı (DSM-5) tərəfindən psixi pozğunluq kimi tanınır. DSM-5-ə əsasən, mineral çatışmazlıqlar bəzən pika ilə əlaqələndirilir, lakin bioloji anormallıqlar nadir hallarda aşkar edilir.[12] Geofagiya, paqofagiya və amilofagiya kimi pika formaları ilə məşğul olan insanlarda qan azlığı və ya aşağı hemoglobin konsentrasiyası, qırmızı qan hüceyrələrinin (hematokrit) və ya plazma sink səviyyəsinin aşağı olması ehtimalı daha yüksəkdir.[13] Xüsusilə, geofagiya ilə məşğul olmaq daha çox anemiya və ya aşağı hemoglobin ilə əlaqələndirilir.[13] Paqofagiya və amilofagiya ilə məşğul olmaq daha çox anemiya ilə əlaqələndirilir.[13] Bundan əlavə, uşaqlar və hamilə qadınların ümumi əhali ilə müqayisədə anemiya və ya aşağı hemoglobin olma ehtimalı daha yüksək ola bilər.[13] Obsesif-kompulsif pozğunluq (OKB) və şizofreniya kimi psixi sağlamlıq şərtləri pikanın səbəbləri kimi təklif edilmişdir.[14]
İstehlak edilən maddəyə görə fəsadlar yarana bilər. Məsələn, qurğuşun zəhərlənməsi boya və ya boya ilə isladılmış gipsin qəbulu nəticəsində yarana bilər,[15] tük yumruları bağırsaq tıxanıqlığına səbəb ola bilər və nəcis və ya torpağın qəbulundan sonra Toksoplazma və ya Toksokara infeksiyaları baş verə bilər.[16]
İnsanlardan fərqli olaraq, itlərdə və ya pişiklərdə pika immun vasitəli hemolitik anemiyanın əlaməti ola bilər, xüsusən də kafel məhlulu, beton tozu və qum kimi maddələrin yeyilməsi ilə əlaqəli olduqda. Pikanın bu formasını nümayiş etdirən itlər tam qan sayımı və ya ən azı hematokrit səviyyəsi ilə anemiya üçün yoxlanılmalıdır.[17][18] Heyvanlarda pikanı izah etmək üçün mütəxəssislər tərəfindən bir neçə fərziyyə irəli sürülmüş olsa da, onlardan hər hansı birini sübut etmək və ya təkzib etmək üçün kifayət qədər dəlil yoxdur.
- ↑ Disease Ontology (ing.). 2016.
- ↑ Monarch Disease Ontology release 2018-06-29. 2018-06-29 2018.
- ↑ "Pika sendromu nedir ve neden olur? Nasıl tedavi edilir?". hurriyet.com.tr (türk). Hürriyet qəzeti. 16 iyul 2020. 2021-07-09 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 9 iyul 2021.
- ↑ Sturmey P, Hersen M. "Handbook of evidence based practise in clinical psychology" (ingilis). 2012. Archived from the original on 2023-04-18.
- ↑ Mark D. "Acuphagia and Eating Metal" (ingilis). 27 iyun 2017. 18 aprel 2023 tarixində arxivləşdirilib.
- ↑ Coleman AM (2015). A Dictionary of Psychology. Oxford University Press. p. 576.
- ↑ Sturmey P, Hersen M (2012). Handbook of Evidence-Based Practice in Clinical Psychology, Child and Adolescent Disorders. John Wiley & Sons. p. 304.
- ↑ Johnson, BE; Stephens, RL (1982). "Geomelophagia. An unusual pica in iron-deficiency anemia". The American Journal of Medicine. 73 (6): 931–2.
- ↑ Andrew M. Colman. "A Dictionary of Psychology" (ingilis). 22 yanvar 2015. Archived from the original on 2023-04-18.
- ↑ Laura McKinney. "Trichophagia: nədir, səbəbləri və müalicəsi". 7 aprel 2021. 18 aprel 2023 tarixində arxivləşdirilib.
- ↑ Mahesh Gowda, Bhavin M. Patel. "An unusual case of xylophagia" (ingilis). 23 yanvar 2014. Archived from the original on 2023-04-14.
- ↑ Feeding and Eating Disorders // Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders. DSM Library. American Psychiatric Association. 2013-05-22. doi:10.1176/appi.books.9780890425596.dsm10. ISBN 978-0890425558 – archive.org vasitəsilə.
- ↑ 1 2 3 4 Miao, Diana; Young, Sera L.; Golden, Christopher D. "A meta-analysis of pica and micronutrient status". American Journal of Human Biology. 27 (1). January 2015: 84–93. doi:10.1002/ajhb.22598. ISSN 1520-6300. PMC 4270917. PMID 25156147.
- ↑ Gull, William W. "Anorexia nervosa (apepsia hysterica, anorexia hysterica)". Trans. Clin. Soc. Lond. 7 (5). 1874: 498–502. doi:10.1002/j.1550-8528.1997.tb00677.x. PMID 9385628.
- ↑ Smitha Bahandri. "Mental Health and Pica" (ingilis). 19 avqust 2021. Archived from the original on 2023-03-18.
- ↑ Spitzer, Robert L. Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders: (DSM III). Cambridge: Univ. of Cambridge, 1986. Print.
- ↑ Plunkett, Signe J. Emergency Procedures for the Small Animal Veterinarian. Elsevier Health Sciences. 2000. 11. ISBN 978-0-7020-2487-0.
- ↑ Feldman, Bernard F.; Joseph G. Zinkl; Nemi Chand Jain; Oscar William Schalm. Schalm's Veterinary Hematology. Blackwell Publishing. 2000. 506. ISBN 978-0-683-30692-7.