XX əsrin 20-ci illəri

İlk petroloji tədqiqatlar XX əsrin əvvəllərin də epizodik səciyyə daşımış və yalnız ayrı-ayrı intruzivlərin tərkibinin öyrənilməsini əhatə etmişdir.

Sonralar intruziv va effuziv süxurların petroqrafik tərkibi va yaşı daha geniş tədqiq olunmağa başlanmışdır.Respublikanın regionlarında yayılmış maqmatik süxurların petroqrafik cəhətdən tədqiqi Aslan Vəzirzadə,Ş.Əzizbəyov və M.Qaşqayın adları ilə bağlıdır.

XX əsrin 30-cu illəri

XX əsrin 30-cu illərinin sonundan respublikanın maqmatik süxurlarının petroqrafik tədqiqi daha sistemli xarakter almışdır.Tədqiqatlar maqmatik komplekslərin yaşı,strukturu və maddi tərkibinin öyrənilməsinə və onların endogen yataqların əmələ gəlməsindəki roluna həsr edilmişdir.Ş.Əzizbəyovun və M.Qaşqayın maqmatik süxurların petroqrafiyasına aid tədqiqatları ayrı-ayrı regionların və burada yayılmış iri intruziv massiv və onlarla genetik əlaqədə olan faydalı qazıntı yataqlarının geologiyasının öyrənilməsi və respublikada metallogenik tədqiqatların aparılması üçün zəmin yaratmışdır.

XX əsrin 50-ci illəri

XX əsrin 50-ci illərindən başlayaraq petroloji tədqiqatlarda yeni üsulların tətbiqi və nisbətən zəif öyrənilmiş geoloji obyekt və proseslərin tədqiqi,maqmatizmin tektonika və filizləşmə ilə qarşılıqlı əlaqəsi,ayrı-ayrı tektonik zonala da metallogenik qanunauyğunluqların öyrənilməsi sahəsində mühüm nəticələr əldə edilmişdir.

Çıraqdərəsi-Toğanalı kükürd-kolçedan yataqları qrupunun geologiya və mineralogiyasına,Kiçik Qafqazın şimal şərq hissəsinin polimetal yataqlarının mineraloji-geokimyəvi xüsusiyyətlərinə, habelə Naxçıvan MR-in geologiyasına həsr edilmiş tədqiqatlar aparılmışdır.Kiçik Qafqazın şimal-şərq hissəsinin Mezozoy vulkanogen kompleksləri,Daşkəsənin petrologiya və metallogeniyası,Mehmana və Gədəbəy intruzivlarının petrologiyası və filizliliyi tədqiq edilmişdir.

Ayrı-ayrı regionlarda müxtəlif geoloji obyekt və proseslər öyrənilmiş,petrologiya və metallogeniyaya dair yeni məlumatlar əldə edilmiş,vulkanplutonik assosiasiyaların toleit, latit və ahəngli-qələvili seriyalarının riftogen,adalar qövsü və Orogen inkişaf rejimlərinin ayrılması elmi cəhətdən əsaslandırılmışdır.Filiz rayonlarının regional petroloji və petrogenetik modelləri işlənib hazırlanmış,maqmatizmin təkamülü,vulkanizm və plutonizmin təzahür şəraiti bərpa olunmuş və maqmatik formasiyaların filizliliyinin petroloji meyarları tədqiq edilmişdir.

1970–1985-ci illər

1970–85 illərdə petroloji və metallogenik tədqiqatlar formasion təhlil əsasında aparılmış, maqmatik törəmələrin formasiyalar üzrə təsnifatı verilmişdir.Metallogenik tədqiqatlarda geokimyəvi üsullardan istifadə edilmiş,riyazi üsullar tətbiq olunmuşdur.Kiçik Qafqazın bir sıra qranitoit intruzivlərinin filizliliyi proqnozlaşdırılmış,ayrı-ayrı sahələr üzrə 1:200000 miqyaslı maqmatik formasiyaların xəritələri tərtib edilmişdir(1976).Bu tədqiqatlar 1:500000 miqyasla "Azərbaycanın maqmatizm və metamorfizm xəritəsinin"(1979) əsasını təşkil etmişdir.

Mineragenik tədqiqatlar nəticəsində faydalı qazıntı yataqlarının 1:500000 miqyaslı xəritəsi (1977),"Azərbaycanın maqmatik və filiz formasiyaları" xəritəsi (1980) Azərbaycanın 1:500000 miq yaslı metallogenik xəritəsi (1980) nəşr edilmiş,yataqların riyazi,geoloji-genetik, geokimyəvi modelləri tərtib edilmiş,dəqiq strukturu,mineral tərkibi və geokimyası öyrənilmişdir.

Böyük Qafqazın cənub yamacında Filizçay kolçedan-polimetallik filiz yatağının kəşfi ilə əlaqədar petroloji tədqiqatlar aparılmışdır.

Araz zonasında müxtəlif struktur formasiya zonaları üçün yeni süxur tipləri-latit və traxitlər,şoşonit və toleit bazaltları müəyyən edilmiş,Talış qırışıqlıq zonasında qələvi-bazaltoid maqmatizminin formalaşmasının petroloji modeli təklif olunmuşdur.Azərbaycanın geoxronoloji mərhələlər üzrə 1:500000 miqyaslı paleotektonik və paleovulkanik xəritələri(1985) tərtib edilmişdir.

Kür çökəkliyində Saatlı ifrat dərin quyusunun kern materialının tədqiqinə əsasən maqmatitlərin formasiya mənsubiyyəti və Yura mərhələsində "gərilmə",Tabaşirdə isə "sıxılma" geodinamik şə raitinin olması,8324 m dərinliyə qədər aşağı temperaturlu metamorfizm zonallığı aşkara çıxarılmışdır.

Kiçik Qafqazın Araz zonasında lakkolitlərin çoxfazalılığı və onların qranit əmələgəlmə prosesinin Neogen mərhələsinə mənsubluğu müəyyən edilmişdir.Kiçik Qafqazın bazit-hiperbazit kompleksinin petroloji tədqiqi üzrə bölgənin ofiolit qurşağında,hiperbazitlərdə metamorfik dəyişmələrin rolunu nəzərə almaqla qızıl təzahürünün yeni genetik tipinin formalaşmasının petroloji və serpentinləşmə prosesinin fiziki-kimyəvi modelləri işlənib hazırlanmışdır. Ərazi də yayılmış maqmatik süxurlarda metomorfik proseslərin tədqiqinə əsasən filizli maqmatitlərin genetik-formasion təsnifatı və təmas-termal metamorfiz min çoxamilli genetik-petroqrafik,Ordubad filiz rayonunun orogen inkişaf mərhələsinin mis-porfirfilizləşmə sisteminin geoloji-genetik,Göydərə və Qara dağ-Xarxar mis-porfir yataqları qrupunun həcmi geokimyəvi modelləri işlənilmiş,gizli filiz yataqlarının proqnozu və axtarışının metasomatik meyarları təklif edilmişdir.

Petrologiya sahəsində tədqiqatlar kompleks şəkildə bir neçə istiqamətdə aparılmış və müxtəlif geodinamiki re jimlərdə əmələ gəlmiş maqmatik süxur ların petrologiyasının, süxurların fiziki-kimyəvi kristallaşma şəraitinin ofiolit qızıl filizi tipinin petroloji modelinin və maqmatik komplekslərin sistemli təhlili verilmişdir.