Turşəng - Haqqinda Melumat

Turşəng
Turşəng
Elmi təsnifat
	Domen: Eukariotlar Klad: Diaphoretickes Ranqsız: Arxeplastidlər Aləm: Bitkilər Klad: Streptofitlər Klad: Ali bitkilər Klad: Çoxsporlu bitkilər Klad: Borulu bitkilər Klad: Toxumlu bitkilər Klad: Çiçəkli bitkilər Klad: Evdikotlar Klad: Bazal evdikotlar Klad: Superrozidlər Klad: Rozidlər Klad: Fabidlər Dəstə: Turşəngçiçəklilər Fəsilə: Turşəngkimilər Cins: Turşəng
Beynəlxalq elmi adı
	Oxalis L., 1753;
ITIS
NCBI
EOL

Turşəng və ya quzuqulağı (lat. Oxalis) — turşəngkimilər fəsiləsinə aid çoxillik bitki cinsi.

Cinsə daxil olan növlər otlar və ya yarımkollardır. İri, yaxud xırda yarpaqları saplaqlıdır. Meyvəsi yanlardan sıxılmış toxumcadır. Şimal yarımkürəsinin mülayim yerlərində 2—3 növü yayılıb.

Azərbaycanda 1 növü — hündür turşəng (Oxyria elatior) məlumdur. Tərəvəz bitkisi kimi becərilir. Yarpaqlarınla oksalat turşusu, dəmir, var.

Oxalis deppei – soğanaqlı, hündürlü 20-25 sm. olan çoxillik bitkidir. İncə uzun saplaqda yarpaqları dörd paydan ibarətdir və orta hissəsi qırmızı-qəhvəyi, ucları açıq-yaşıldır. Qırmızı-moruq gülləriylə çiçəklənir. El arasında – "xoşbəxtliyin yoncası" adlandırılır.
Oxalis enneaphylla — çoxsaylı yarpaqlardan ibarət olan tipik boz və ağ çala-çula güllər açır.
Oxalis triangularis — qısa bitkidir, uzun elastik saplaqlarda üç hissədən ibarət olan temno-purpurnımi yarpaqları var. Yarpaqları kəpənəyin qanadlarına oxşardır və xalq arasında ona "Madam Batterflay" deyilir. Papilionacea növündə yarpaqları tünd yaşıl rəngdədi. Xırda, ağ, çəhrayı və ya bənövşəyi güllər olur.
Oxalis acetosella — kökümsov gövdəli bitkidir, hündürlüyü 8-10 sm. Uzun saplaqlardakı yarpaqları yoncanın yarpaqlarını xatırladır. Yarpaqları gecə, tutqun havada və parlaq günəş vaxtı yığılmağa malikdir. Ağ, tək, uzun saplaqda güllər açır. May-iyunda çiçəkləyir.
Oxalis succulenta — başqa növlərindən dörd tunc-yaşıl yarpaqlarla və çəhrayı güllərlə fərqlənir. Bitkinin hündürlüyü 30-35 sm. Son payıza qədər çiçəkləyir. Həmçinin ampelnoe bitki kimi otaqlarda bu dovşankələmini becərirlər.

Növləri

R. Knuth
Oxalis acetosella L.
- (Yamam.) S.F. Huang & T.C. Huang
Sond.
Gillies ex Hook. & Arn.
Eckl. & Zeyh.
Mart. ex Zucc.
- (A. St.-Hil.) Lourteig
Salter
Eckl. & Zeyh.
(Rose) Rose ex R. Knuth
Lourteig
Lourteig
Jacq.
T.M. Salter
Schltr.
(Trel.) R. Knuth
Britton
R. Knuth
(Small) R. Knuth
F. Bolus
Salter
A.Rich.
Zucc. ex Progel
Lourteig
Progel
Barnéoud
Bertero
Taub.
R. Knuth
F. Bolus
T.M. Salter
T.M. Salter
Savigny
- (Urb.) Lourteig
- (A. St.-Hil.) Lourteig
Reiche
Salter
Schltr.
R. Knuth
Exell
Guill.
L.
R. Knuth
Lourteig
Dinter ex R. Knuth
Lourteig
R. Knuth
Thunb.
Progel
A. St.-Hil.
- Lourteig
Norlind
Turcz.
Lourteig
Salter
Baill.
Britton
Herb. ex Lindl.
G. Lodd.
Phil.
- (R. Knuth) Lourteig
Sond.
Salter
(Small) R. Knuth
Lourteig
Phil.
R. Knuth
(Abrams) R. Knuth
Weintroub
R. Knuth
Progel
R. Knuth
Salter
Lourteig
T.M. Salter
Salter
E. Mey. ex Harv. & Sond.
Thunb.
Lourteig
Salter
R. Knuth
Lourteig
Baill.
Lourteig
Jacq.
- Salter
Spreng.
Zucc.
Phil.
Lourteig
Sond
Donn. Sm.
Lourteig
Sond.
E. Mey. ex Sond.
Gillies ex Hook. & Arn.
Thunb.
T.M. Salter
(Kuntze) R. Knuth
A. St.-Hil.
- (Progel) Lourteig
Jacq.
Lourteig
Jacq.
F. Bolus
A. St.-Hil.
L.
- (Nutt.) Lourteig
- (Steud.) Knuth
- (A. Gray) B.L. Turner
R. Knuth
Hook.
- (R. Knuth) Lourteig
T.M. Salter
Sond.
Salter
Lourteig
Jacq.
R. Knuth
C. Mart. & Zucc.
R. Knuth
Kunth
- (DC.) Lourteig
Kunth
N.E. Br.
Mart. ex Zucc.
Jacq.
Lodd. ex Sweet
Eckl. & Zeyh.
Salter
R.Knuth
A. Gray
Salter
Jacq.
Donn.Sm.
Ornduff
Klotzsch
Jacq.
R. Knuth
Mart. ex Zucc.
Benth. ex Lindl.
Lourteig
Diels
A. St.-Hil.
Sond.
E. Mey. ex Sond.
A. Gray
Lourteig
Barnéoud
Schltr.
Savign.
C. Presl
- R. Knuth
- R. Knuth
- T.M. Salter
R. Knuth
Kunth
R. Knuth
Schltr.
Cav.
- (Phil.) Lourteig
Phil.
R. Knuth
DC.
Wedd.
R. Knuth
Gillies ex Hook. & Arn.
A.Cunn.
Salter
Salter
Jacq.
Salter
R. Knuth
- Lourteig
Lourteig
Salter
Bol. F.
Kunth
(Rusby) Lourteig
L.
Salter
Lehm.
- (Arechav.) Lourteig
Salisb.
Salter
Turcz.
Salter
L.
- (Kunth) Lourteig
- (Kunth) Lourteig
T.M.Salter
Fosberg & Sachet
Turcz.
Progel
R. Knuth
T.M. Salter
Barnéoud
Thunb.
(Baker) R. Knuth
Kunth
Norlind
Engl.
Eckl. & Zeyh.
- (Eckl. & Zeyh.) Sond.
Turcz.
Schltr.
Jacq.
Sond.
Salter
Small
Edgew. & Hook. f.
A. St.-Hil. & Naudin
Salter
Raddi
Kunth
Salter
Salter
Norlind
DC.
DC.
O. Hoffm.
Sond.
Mart. ex Zucc.
L.
- T.M. Salter
Zucc.
J.F. Macbr.
Phil.
Lourteig
Lourteig
Phil.
Schwegman
Moq.
Vell.
Weintroub
L.
Denton
Salter
Sprague
R. Knuth
A.Rich.
Salter
Salter & Exell
Lourteig
Kunth
Lourteig
Norlind
R. Knuth
Diels
Lourteig
Salter
Salter
Lourteig
Cav.
Thunb.
Zucc.
Zucc.
Salter
Lourteig
Jacq.
Kunth
- (Kunth) Lourteig
Bol. F.
Hook. & Arn.
- Barnéoud
R. Knuth
Sond.
T.M. Salter
G. Don
G. Don
Diels
Phil.
Salter
Lourteig
Salter
Lourteig
Schltr.
R. Knuth
Jacq.
Salter
Jacq.
Diels
(Kuntze) K. Schum.
Dusén
Kunth
Salter
R. Knuth
Schinz
Zucc.
Jacq.
R. Knuth
Schltr.
(Small) R. Knuth
Baker
Gillies ex Hook. & Arn.
S. Watson
G. Forst.
(Rose) R. Knuth
Raddi
R. Knuth
Schltr. ex R. Knuth
T.M. Salter
Lourteig
Kunth
Jacq.
Sond.
Salter
Sond.
Zucc.
Lourteig
R. Knuth
Bertero ex Savi
Benth.
Salter
Baill.
Thunb.
Lourteig
Kunth
(Rusby) R. Knuth
L.
- (Meisn.) Sond.
Arechav.
Lourteig
Norlind
Eckl. & Zeyh.
Phil.
A. St.-Hil.
Speg.
Sond.
Thunb.
(Small) R.Knuth
Zucc.
Eckl. & Zeyh.
- T.M. Salter
Hieron. ex R. Knuth
R. Knuth
A. St.-Hil.
R. Knuth
Salter
R. Knuth & Schlechter
Lourteig
Walp.
Sessé & Moc. ex DC.
(Rose ex R. Knuth) R. Knuth
Steud. ex A.Rich.
Maxim.
Jacq.
E.G.H. Oliv.
Lourteig
T.M. Salter
Baker
Salter
Nutt.
Salter
Diels
Cory
Phil.
Regel
Salter
Lourteig
Phil.
Wedd.
Eckl. & Zeyh.
Salter
Lourteig
Sond.
Kunth
- Hieron.
(Chodat & Wilczek) Lourteig
Salter
Phil.
R. Knuth
(Molina) Bertero
Haw.
Salter & Exell
Norlind
L.
- (Lowe) Sunding
F. Bolus
Salter
R. Knuth
Diels
- (R. Knuth) Lourteig
(Rusby) R. Knuth
R. Knuth
Schltr.
Zucc. ex Progel
A. Gray
Salter & Exell
Progel
(Small) Urb.
R. Knuth
Wedd.
L. Bolus
Mart. ex Zucc.
Jacq.
- Salter
Salter
Lourteig
Progel
Lourteig
Small
(Rose) R. Knuth
R. Knuth
R. Knuth
Salter
R. Knuth
Turcz.
Kunth
Diels
Nees & Mart.
Jacq.
- Salter
- Salter
Sond.
Thunb.
Salter
Jacq.
L.
Jacq.
Wedd.
Taub.
Steud.
Jacq.
Sond.
Salter
A. St.-Hil.
R. Knuth
A. St.-Hil.
Jacq.
Salter
Lourteig
(Barnéoud) Lourteig
Norlind
Salter & Exell
Jacq.
A. St.-Hil.
Haw.
Salter
Urb.
A. St.-Hil.
Lourteig
O. Hoffm.
L. Bolus
Lourteig
Sidwell & S. Knapp
Lourteig
R. Knuth
- (R. Knuth) Lourteig
Phil.
Zucc.
Kunth
R. Knuth
(Rose) R. Knuth
Zucc.
- Herter
Spreng.
- (Chodat) Lourteig
- (Chodat) Lourteig
Sond.
Lourteig
Salter
A. St.-Hil.
- (Zucc.) Lourteig
A. St.-Hil.
Buch.-Ham. ex Baill.
E. Mey. ex Sond.
Salter
Lourteig
Eckl. & Zeyh.
Lourteig
Salter
Ruiz & Pav. ex G.Don
Progel
Zucc.
Steud.
Barnéoud
Eckl. & Zeyh.
Salter
Turcz.
Salter
Salter
Weintroub
(Rose) R. Knuth
L.
- (Bitter) Hantz
- (Small) Farw.
Steud.
Salter
R. Knuth
Gillies ex Hook. & Arn.
Lourteig
Norlind
Trel.
T.M. Salter
R.Knuth
Burtt
Lourteig
Jacq.
R. Knuth
R. Knuth
Jacq.
T.M. Salter
R. Knuth
Cav.
(Small) R.Knuth
Focke
Thunb.
Lindl.
Salter
Oxalis triangularis A. St.-Hil.
- (Hoffmanns. ex Zucc.) Lourteig
Baker
Hook.
R. Knuth
Jacq.
Molina
Phillips
Schltr.
A. St.-Hil.
(Rusby) R. Knuth
Schltr.
Barnéoud
Lourteig
Jacq.
Steud.
Lourteig
L.
L.
Rusby
Jacq.
Molina
Schltr.
E. Mey. ex Sond.
Lourteig
R. Knuth
Lourteig
Salter
Baker
R. Knuth
Rusby
Lourteig
R. Knuth
Sond.

İstinadlar

Linney K. . 5 Stokholm: 1754. S. 198.
Linnaeus C. Species Plantarum (lat.): Exhibentes plantas rite cognitas ad genera relatas. 1753. C. 1. S. 433.
Nurəddin Əliyev. Azərbaycanın dərman bitkiləri və fitoterapiya. Bakı, Elm, 1998.
Elşad Qurbanov. Ali bitkilərin sistematikası, Bakı, 2009.

Həmçinin bax

[_c9b11eea2fe09215-1] Linney K. . 5 Stokholm: 1754. S. 198.

[_8812cd66d5393736-2] Linnaeus C. Species Plantarum (lat.): Exhibentes plantas rite cognitas ad genera relatas. 1753. C. 1. S. 433.

[3] Nurəddin Əliyev. Azərbaycanın dərman bitkiləri və fitoterapiya. Bakı, Elm, 1998.

[4] Elşad Qurbanov. Ali bitkilərin sistematikası, Bakı, 2009.