Ovçular təpəsi boyunbağısı — Ovçular təpəsi yaşayış yerindən aşkar edilmiş Eneolit dövrünə aid qızıl boyunbağı. Boyunbağı AMEA Naxçıvan Bölməsi və Fransa Milli Araşdırmalar Mərkəzinin birgə həyata keçirdiyi arxeoloji tədqiqatlar zamanı arxeoloqlar Vəli Baxşəliyev, Ketrin Marro və Səfər Aşurov tərəfindən aşkarlanmışdır. Artefakt Cənubi Qafqazın ən qədim qızıl əşyası kimi qiymətləndirilmişdir.
| Ovçular təpəsi boyunbağısı | |
|---|---|
 | |
| Material | qızıl |
| Ölçü |
uzunluğu: 18 sm eni: 6 mm |
| Yaranıb | Eneolit |
| Yeri | Ovçular təpəsi |
| Tarixi | 2008 |
| Kəşf olunub | Vəli Baxşəliyev, Ketrin Marro və Səfər Aşurov |
| Saxlanılır | Heydər Əliyev Mərkəzi |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Ərəfə
Naxçıvan ərazisi qədim tarixi abidələr və yaşayış məskənləri ilə zəngindir. Naxçıvan İkiçayarasına yaxın yerləşdiyinə görə burada mədəniyyət daha tez inkişaf etmiş və bu ərazidə yaşayan tayfalar İkiçayarası mədəniyyətləri ilə daimi əlaqədə olmuşlar. Regionda yerləşən I Kültəpə və II Kültəpə, Naxçıvantəpə, Maxta, Oğlanqala və digər çoxsaylı qədim yaşayış yerlərində aparılmış tədqiqatlar bölgənin qədim tarixinə dair maraqlı məlumat və artefaktların üzə çıxarılmasına imkan vermişdir.
Ovçular təpəsi yaşayış yeri
Şərur rayonunun Dizə kəndi yaxınlığında yerləşən və e.ə. V–III minilliklərə aid edilən Ovçular təpəsi yaşayış yerində ilk tədqiqatlar Vəli Əliyev və A. Q. Seyidov tərəfindən aparılmışdır. Həmin tədqiatlar zamanı arxeoloqlar abidə ərazisindən Eneolit və İlk Tunc dövrünə aid mədəni təbəqə və müvafiq artefaktlar aşkar etmişlər. Daha sonra abidədə S. H. Aşurov arxeoloji qazıntı işləri aparmış və çoxsaylı tikinti qalıqları üzə çıxarmağa müvəffəq olmuşdur. Tədqiqatçıların fikrincə, Ovçular təpəsi yaşayış yerinin əsas xüsusiyyətlərindən biri, burada Cənubi Qafqaz ölkələri üçün xarakterik olan Kür-Araz mədəniyyəti təbəqəsinin sonrakı dövrlərin mədəni qatları ilə örtülməməsidir.
Boyunbağı
2006-cı ildən etibarən Ovçular təpəsi yaşayış yerində AMEA Naxçıvan bölməsi və Fransa Milli Araşdırmalar Mərkəzinin mütəxəssisləri Vəli Baxşəliyev, Ketrin Marro və Səfər Aşurov birgə arxeoloji qazıntılara başlamışlar. Bu qazıntılar nəticəsində Son Eneolit dövrünə aid daştəməl üzərində inşa edilmiş kərpic yaşayış evlərinin qalıqları aşkar olunmuş və Ovçular təpəsi sakinlərinin Übeyd sakinləri ilə əlaqə saxlaması müəyyən edilmişdir. 2010-cu ildə arxeoloqlar yaşayış yerindən şərti olaraq "şahzadə qəbri" adlandırılan məzar aşkar etmişlər. 2008-ci ildə isə Ovçular təpəsindən qızıl boyunbaının qalıqları aşkarlanmışdır. AMEA Naxçıvan Bölməsinin İncəsənət, Dil və Ədəbiyyat İnstitutunun Təsviri və Dekorativ Sənətlər Şöbəsinin müdiri Fizzə Quliyevanın "Qafqaz ərazisində tapılmış ən qədim qızıl əşya" kimi qiymətləndirdiyi boyunbağı həmin dövr üçün xarakterik olan çəngəlşəkilli başlığa malikdir. Son Eneolit dövrünə aid edilən zinət əşyasının uzunluğu 18 sm, eni isə 6 mm-dir. Sənət əsəri Qafqaz arxeologiyası, etnoqrafiyası, dekorativ-tətbiqi sənətləri tarixində yeni səhifə açmaqla, Azərbaycan zərgərlik sənəti və milli geyim mədəniyyəti tarixində mühüm kəşf kimi qiymətləndirilmişdir.
Sərgilənməsi
16 mart 2018-ci ildə Bakıdakı Heydər Əliyev Mərkəzində açılmış "Azərbaycan inciləri: tarixin axarında" adlı sərgidə boyunbağı ilk dəfə ictimayətə təqdim edilmişdir.
İstinadlar
- ↑ Н. Г. Алиев, И.Г.Нариманов. Култура Северного Азербайджана эпохи позднего Энеолита. Баку. 2000. ()
- VƏLI BAXŞƏLIYEV, CATHERINE MARRO, SƏFƏR AŞUROV. (PDF). Baku: Elm. 2010. 2016-03-05 tarixində (PDF). İstifadə tarixi: 19 mart 2018.
- . azertag.az. AzərTac. 19.12.2017. 2020-02-23 tarixində . İstifadə tarixi: 19 mart 2018.
- ↑ . report.az. 19 Dekabr, 2017. 2020-10-30 tarixində . İstifadə tarixi: 19 mart 2018.
- . . Heydər Əliyev Mərkəzi. 16 mart 2018. 2018-10-13 tarixində . İstifadə tarixi: 19 mart 2018.