Ortalama öldürücü doza

LD50 və ya ortalama öldürücü doza və ya DL50 (qədim yunancada δόσις , latınca lētālisdən LD50 , ingilis dilində lethal dose) eksperiment üzvlərinin yarısının ölümünə səbəb olan maddənin orta öldürücü dozudur. Zəhərli və öldürücü toksik maddələr arasında geniş istifadə olunur.

Adətən vahid sınaq obyekti üçün vahid maddə kütləsini təyin edir. Tətqiq olunan obyektin heç bir , xüsusi ehtiyat tədbirləri və ağırlaşdırıcı amillər qəbul edilmədən tipik vəziyyətdə və normal şəraitdə olması nəzərdə tutulur. Bəzi hallarda LC50 (ingilis dilində lethal concentration, öldürücü konsentrasiya ) və ya LCt50 ( ingilis dilində lethal concentration and time, oldürücü konsentrasiya və təsir müddəti ) abreviaturları ilə də qarşılaşılır. Onlar adətən zəhərli qazlar üçün istifadə olunur, bu da qazın havadakı öldürücü konsentrasiyasını və təsir müddətini göstərir.

Terminalogiya

LD50 adətən test nümunəsinin vahid kütləsinə düşən maddənin miqdarını ifadə edir, əsasən hər kiloqram kütləyə milliqramlarla, lakin bəzi hallarda maddənin toksikliyindən asılı olaraq , kiloqram bədən kütləsinə düşən maddə ( məsələn,botulinum toksini, polonium və onun birləşmələri kimi) , mikroqramlarla (aktiv zəhərləyici maddələr VX ,tetraetil qurğuşun) və ya qramlarla hesablanır. Beləliklə , bu , müxtəlif ölçülü heyvanlar üçün müxtəlif maddələrin nisbi toksikliyini müqayisə etməyə imkan verir( lakin, toksiklik təkcə bədən kütləsindən asılı deyildir).

50% -lik ölüm nisbətinin seçilməsi bizə baş verə biləcək qeyri-müəyyənliklərdən qaçmağa və keçiriləcək eksperimentlərin şərtlərini sadələşdirməyə imkan verir. Bu o deməkdir ki, LD50 bütün fərdlər üçün öldürücü doza deyildir, bəzilərinin daha aşağı doza ölümünə səbəb olduğu halda , digərləri LD50 –dən daha yuxarı dozalarda sağ qala bilər.

Öldürücü doza bədənə daxil olma üsulundan da asılıdır, belə ki , bir çox maddələr venadaxili üsulla qəbuluna nisbətən oral yolla daxil olduqda daha az zəhərli olur. Bu baxımdan LD50 əksəriyyət hallarda orqanizmə daxil olma üsulu ilə təqdim olunur.

LD50/30 və ya LD50/60 nisbi dəyərləri müvafiq olaraq 30 və 60 gün ərzində populyasiyanın yarısını öldürə biləcək doza kimi istifadə olunur (radiasiyaya şamil edilir). LCt50 – öldürücü dozanın bədən kütləsinə nisbətini göstərən müqayisəli ölçülər olub , burada C – konsentrasiya , t isə vaxtdır, mg min/m³ ilə ifadə olunur. LCt50 – dozası ölümdən çox əsasən qalıcı zərərlərə gətirib çıxarır. Bu cür ölçmələr daha çox aktiv zəhərli maddələrin effektivliyini müəyyən etmək üçün istifadə olunur. Konsentrasiya vaxtı ideyası ilk dəfə tərəfindən irəli sürülüb və bəzən "Haber qanunu" da adlanır, bu qanuna görə 1 dəqiqə ərzində 1m2 dəriyə 100 mq maddə ilə edilən təsir , 10 mq maddə ilə 1m2 dəriyə 1o dəqiqə ərzində edilən təsirə bərabərdir. Hidrogen sianid kimi bəzi kimyəvi maddələr insan orqanizmi tərəfindən tez bir zamanda zərərsizləşdirilir və Haber qanunu onlara şamil edilmir. Belə hallarda öldürücü doza məruz qalma müddəti ərzində müşayiət olunmaqla LC50 olaraq verilə bilər. Kimyəvi məhsulların təhlükəsizliyi üzrə məlumat vərəqələrində Haber qanunun maddəyə şamil olunmasına baxmayaraq bu tip qeydlərdən də istifadə olunur. Patogen mikroorqanizmlər üçün orta infeksiya dozası kimi ölçü növündən də istifadə olunur. İD50 - nümunələrin 50%-ni yoluxdurmaq üçün tələb olunan fərdi mikroorqanizmlərin sayıdır (məsələn, adambaşına 1200 mikroorqanizm, oral yolla). Mikroorqanizmlərin faktiki sayını hesablamaq çətin olduğundan, İD bioloji analiz terminləri ilə də ifadə edilə bilər. Bioloji silahlarda yoluxucu doza 1dəqiqədə 1 kub metrdə olan yoluxucu dozların miqdarıdır ( məsələn, ICt = 100 ID50 × 1 dəq / 1 m³).

Məhdudiyyətlər

Üzərində təcrübə aparılan heyvanların genetik fərqliliklərindən və bədənə daxil olma üsulundan asılı olaraq əldə olunan nəticələrdə əhəmiyyətli dərəcədə fərqliliklər yarana bilər, ona görə də LD50 toksiklik ölçüsü kimi o qədər də etibarlı deyildir. Növlər arasında olan kəskin fərqlər səbəbilə siçovullar üçün təhlükəsiz hesab edilən hər hansı bir maddə, insan üçün son dərəcə zəhərli ola bilər (parasetamolun toksikliyinə nəzər yetirin), bunun əksi də mümkündür (şokalad insan üçün təhlükəsiz olduğu halda, bir çox heyvanlar üçün zəhərlidir). İlan kimi zəhərli canlıların zəhərini sınaqdan keçirərkən LD50 nəticələri siçanlar, siçovullar və insanlar arasındakı fizioloji fərqlərə görə yanıldıcı ola bilər. Bir çox zəhərli ilanlar siçanlarla uyğundurlar və onların zəhərindən xüsusən siçanların məhv edilməsində istifadə oluna bilər, isə zəhərlənməyə daha dayanıqlı ola bilərlər.

Nümunələr

Maddə

Heyvan, qəbul olunma üsulu LD50, q/kq İstinad
Su Siçovul, oral >90
Saxaroza Siçovul, oral 29,7
Natrium qlutamat Siçovul, oral 16,6
Vitamin C ( L - Askorbin turşusu) Siçovul, oral 11,9
Sianur turşusu Siçovul, oral 7,7
Kadmium sulfid Siçovul, oral 7,08
Etanol Siçovul, oral 7,06
Natrium izopropil metilfosfonat (IMPA, sarin metaboliti) Siçovul, oral 6,86
Melamin Siçovul, oral 6
Melamin siyanurat Siçovul, oral 4,1
Natrium molibdat Siçovul, oral 4
Xörək duzu Siçovul, oral 3
Parasetamol ( asetominafin) Siçovul, oral 1,944
Tetrahidrokannabinol (THC) Siçovul, oral 1,270
Metal arsenik Siçovul, oral 0,763
Alkilbenzildimetilamonium xlorid Siçovul, oral 0,3045
Kumarin (darçından və digər bitkilərdən) Siçovul, oral 0,293
Asetilsalisil turşusu (Aspirin) Siçovul, oral 0,2
Kofein Siçovul, oral 0,192
Arsen (III) sulfid Siçovul, oral 0,185
Natrium nitrid Siçovul, oral 0,18
Bisoprolol Siçan , oral 0,1
Kobalt (II) xlorid Siçovul, oral 0,08
Kadmium oksid Siçovul, oral 0,072
Natrium florid Siçovul, oral 0,052
Nikotin Siçovul, oral

siçan, oral                                                                                                                                                                                                                                                                                                                    

0,05
0,0033
Pentaboran İnsan, oral <0,05
Kapsaisin Siçan , oral 0,0472
Merkuri (II) xlorid Siçovul, transdermal 0,041
d-lisergik turşu dietilamid (LSD) Siçovul, venadaxili 0,0165
Arsen (III) oksid Siçovul, oral 0,014
Metal arsenik Siçovul, intraperitonal 0,013
Natrium siyanid Siçovul, oral 0,0064
Hidrosiyanik turşusu Siçan, peroral 0,0035
Ağ fosfor Siçovul, oral 0,00303
Endrin İnsan, aerozol,inqalyasiya 0,002
Striknin İnsan, oral 0,001
Kantaridin İnsan, oral 0,0005
Aflatoksin B1 Siçovul, oral 0,00048
Braziliya əsgər hörümçək növünün zəhəri Siçovul, oral 0,000134
α-Amanitin İnsan, oral 0,0001
Makkoy taipan zəhəri Siçovul, dərialtı 0,000025
Risin Siçovul, dərialtı

Siçovul , oral

0,000022
0,02
2,3,7,8-Tetraxlorodibenzodioksin Siçovul, oral 0,00002
Sarin Siçan, dərialtına inyeksiya 0,0000172
VX İnsan, oral, inqalyasiya, dərialtına 0,0000023
Batraxotoksin (ox qurbağasının zəhərindən) İnsan, dərialtına inyeksiya 0,000002
Saksitoksin İnsan, oral 0,0000002
Maytotoksin Siçan, rektal 0,00000013
Polonium İnsan, oral,inyeksiya, inqalyasiya 0,00000001
Botulinum toksini (Botox) İnsan, inqalyasiya 0,000000001

İstinadlar

  1. . МЧС России (rus). 2021-07-16 tarixində . İstifadə tarixi: 2024-05-01.
  2. . Section 11: Toxicological Information for the LD50 verification. 2012-09-02 tarixində . İstifadə tarixi: 2014-03-03.
  3. . 2011-06-12 tarixində . İstifadə tarixi: 2014-03-03.
  4. Walker R., Lupien J. R. The safety evaluation of monosodium glutamate // Journal of Nutrition (ing.) . 130 (journal) (ingilis). № 4S Suppl. — 2000. aprel. — 1049S—52S. PMID .
  5. . . 2005-10-09. 2007-02-09 tarixində . İstifadə tarixi: 2007-02-21.
  6. ↑ A.A. Babayan, A.V.Aleksandryan, «Toxicological characteristics of melamine cyanurate, melamine and cyanuric acid», Zhurnal Eksperimental’noi i Klinicheskoi Meditsiny, Vol.25, 345-9 (1985)
  7. (PDF). 2015-07-24 tarixində (PDF). İstifadə tarixi: 2014-03-03.
  8. . 2011-07-14 tarixində . İstifadə tarixi: 2014-03-03.
  9. Mecler, Francis J. (Final report). Litton Bionetics, Inc. 1981.. — «The oral LD50 values for the test material, IMPA, were 7650 and 6070 mg/kg for male and female rats, respectively.».
  10. . 2011-01-28 tarixində . İstifadə tarixi: 2014-03-03.
  11. . 2007-10-30 tarixində . İstifadə tarixi: 2014-03-03.
  12. . 2009-02-13 tarixində . İstifadə tarixi: 2014-03-03.
  13. . 2013-07-28 tarixində . İstifadə tarixi: 2014-03-03.
  14. [ölü keçid]
  15. Frank T. Sanders, redaktor (PDF). U.S. Environmental Protection Agency Office of Prevention, Pesticides, and Toxic Substances. 2006. 114. 2009-10-24 tarixində (PDF). İstifadə tarixi: 2009-03-31.
  16. 2011-09-27 at the Wayback Machine
  17. . 2011-07-16 tarixində . İstifadə tarixi: 2014-03-03.
  18. . 2007-10-16 tarixində . İstifadə tarixi: 2014-03-03.
  19. (PDF). 2011-09-28 tarixində (PDF).
  20. [ölü keçid]
  21. . 2020-06-17 tarixində . İstifadə tarixi: 2014-03-03.
  22. . 2011-04-07 tarixində . İstifadə tarixi: 2014-03-03.
  23. [ölü keçid]
  24. . 2011-09-28 tarixində . İstifadə tarixi: 2014-03-03.
  25. . 2007-10-15 tarixində . İstifadə tarixi: 2014-03-03.
  26. . 2017-06-14 tarixində . İstifadə tarixi: 2014-03-03.
  27. (PDF). 2013-05-23 tarixində (PDF). İstifadə tarixi: 2014-03-03.
  28. (PDF). sciencelab.com. 2007. 2007-09-29 tarixində . İstifadə tarixi: 2007-07-13.
  29. . 2015-07-11 tarixində . İstifadə tarixi: 2014-03-03.
  30. . 2021-06-30 tarixində . İstifadə tarixi: 2024-05-04.
  31. . 2010-03-09 tarixində . İstifadə tarixi: 2014-03-03.
  32. . 2011-01-14 tarixində . İstifadə tarixi: 2014-03-03.
  33. . 2009-01-13 tarixində . İstifadə tarixi: 2014-03-03.
  34. (PDF). 2006-06-30 tarixində (PDF). İstifadə tarixi: 2014-01-03.
  35. 2015-01-03 at the Wayback Machine.
  36. . 2012-04-23 tarixində . İstifadə tarixi: 2014-03-03.
  37. Venomous Animals and their Venoms, vol. III, ed. Wolfgang Bücherl and Eleanor Buckley
  38. 2019-06-08 at the Wayback Machine.
  39. . 2012-02-01 tarixində . İstifadə tarixi: 2014-03-03.
  40. . 2014-12-18 tarixində . İstifadə tarixi: 2014-03-03.
  41. . 2014-09-12 tarixində . İstifadə tarixi: 2014-03-03.
  42. . 2016-09-27 tarixində . İstifadə tarixi: 2014-03-03.
  43. . 2008-12-04 tarixində . İstifadə tarixi: 2010-02-14.
  44. . 2013-01-04 tarixində . İstifadə tarixi: 2008-02-13.
  45. Yokoyama, Akihiro; Murata, Michio; Oshima, Yasukatsu; Iwashita, Takashi; Yasumoto, Takeshi. // J. Biochem. (ing.) . 104 (journal) (ingilis). № 2. 1988. 184—187. PMID . 2016-09-27 tarixində .
  46. 2007-09-29 at the Wayback Machine
  47. Fleming, Diane O.; Hunt, Debra Long. . Washington, DC: ASM Press (ing.). 2000. . ISBN 1-55581-180-9.
Mənbə — ""

Informasiya Melumat Axtar

Anarim.Az

Sayt Rehberliyi ile Elaqe

Saytdan Istifade Qaydalari

Anarim.Az 2004-2023