Butun axtardiqlarinizi tapmaq ucun buraya: DAXIL OLUN
  Mp4 Mp3 Axtar Yukle
  Video Axtar Yukle
  Shekil Axtar Yukle
  Informasiya Melumat Axtar
  Hazir Inshalar Toplusu
  AZERI CHAT + Tanishliq
  Saglamliq Tibbi Melumat
  Whatsapp Plus Yukle(Yeni)

  • Ana səhifə
  • Təsadüfi
  • Yaxınlıqdakılar
  • Daxil ol
  • Nizamlamalar
İndi ianə et Əgər Vikipediya sizin üçün faydalıdırsa, bu gün ianə edin.

Ortalama öldürücü doza

  • Məqalə
  • Müzakirə

LD50 və ya ortalama öldürücü doza və ya DL50 (qədim yunancada δόσις , latınca lētālisdən LD50 , ingilis dilində lethal dose)[1] eksperiment üzvlərinin yarısının ölümünə səbəb olan maddənin orta öldürücü dozudur. Zəhərli və öldürücü toksik maddələr arasında geniş istifadə olunur.

Adətən vahid sınaq obyekti üçün vahid maddə kütləsini təyin edir. Tətqiq olunan obyektin heç bir antidot, xüsusi ehtiyat tədbirləri və ağırlaşdırıcı amillər qəbul edilmədən tipik vəziyyətdə və normal şəraitdə olması nəzərdə tutulur. Bəzi hallarda LC50 (ingilis dilində lethal concentration, öldürücü konsentrasiya ) və ya LCt50 ( ingilis dilində lethal concentration and time, oldürücü konsentrasiya və təsir müddəti ) abreviaturları ilə də qarşılaşılır. Onlar adətən zəhərli qazlar üçün istifadə olunur, bu da qazın havadakı öldürücü konsentrasiyasını və təsir müddətini göstərir.

Mündəricat

  • 1 Terminalogiya
  • 2 Məhdudiyyətlər
  • 3 Nümunələr
  • 4 İstinadlar

Terminalogiya

LD50 adətən test nümunəsinin vahid kütləsinə düşən maddənin miqdarını ifadə edir, əsasən hər kiloqram kütləyə milliqramlarla, lakin bəzi hallarda maddənin toksikliyindən asılı olaraq , kiloqram bədən kütləsinə düşən maddə nanoqramlarla ( məsələn,botulinum toksini, polonium və onun birləşmələri kimi) , mikroqramlarla (aktiv zəhərləyici maddələr VX ,tetraetil qurğuşun) və ya qramlarla hesablanır. Beləliklə , bu , müxtəlif ölçülü heyvanlar üçün müxtəlif maddələrin nisbi toksikliyini müqayisə etməyə imkan verir( lakin, toksiklik təkcə bədən kütləsindən asılı deyildir).

50% -lik ölüm nisbətinin seçilməsi bizə baş verə biləcək qeyri-müəyyənliklərdən qaçmağa və keçiriləcək eksperimentlərin şərtlərini sadələşdirməyə imkan verir. Bu o deməkdir ki, LD50 bütün fərdlər üçün öldürücü doza deyildir, bəzilərinin daha aşağı doza ölümünə səbəb olduğu halda , digərləri LD50 –dən daha yuxarı dozalarda sağ qala bilər.

Öldürücü doza bədənə daxil olma üsulundan da asılıdır, belə ki , bir çox maddələr venadaxili üsulla qəbuluna nisbətən oral yolla daxil olduqda daha az zəhərli olur. Bu baxımdan LD50 əksəriyyət hallarda orqanizmə daxil olma üsulu ilə təqdim olunur.

LD50/30 və ya LD50/60 nisbi dəyərləri müvafiq olaraq 30 və 60 gün ərzində populyasiyanın yarısını öldürə biləcək doza kimi istifadə olunur (radiasiyaya şamil edilir). LCt50 – öldürücü dozanın bədən kütləsinə nisbətini göstərən müqayisəli ölçülər olub , burada C – konsentrasiya , t isə vaxtdır, mg min/m³ ilə ifadə olunur. LCt50 – dozası ölümdən çox əsasən qalıcı zərərlərə gətirib çıxarır. Bu cür ölçmələr daha çox aktiv zəhərli maddələrin effektivliyini müəyyən etmək üçün istifadə olunur. Konsentrasiya vaxtı ideyası ilk dəfə Fritz Haber tərəfindən irəli sürülüb və bəzən "Haber qanunu" da adlanır, bu qanuna görə 1 dəqiqə ərzində 1m2 dəriyə 100 mq maddə ilə edilən təsir , 10 mq maddə ilə 1m2 dəriyə 1o dəqiqə ərzində edilən təsirə bərabərdir. Hidrogen sianid kimi bəzi kimyəvi maddələr insan orqanizmi tərəfindən tez bir zamanda zərərsizləşdirilir və Haber qanunu onlara şamil edilmir. Belə hallarda öldürücü doza məruz qalma müddəti ərzində müşayiət olunmaqla LC50 olaraq verilə bilər. Kimyəvi məhsulların təhlükəsizliyi üzrə məlumat vərəqələrində Haber qanunun maddəyə şamil olunmasına baxmayaraq bu tip qeydlərdən də istifadə olunur. Patogen mikroorqanizmlər üçün orta infeksiya dozası kimi ölçü növündən də istifadə olunur. İD50 - nümunələrin 50%-ni yoluxdurmaq üçün tələb olunan fərdi mikroorqanizmlərin sayıdır (məsələn, adambaşına 1200 mikroorqanizm, oral yolla). Mikroorqanizmlərin faktiki sayını hesablamaq çətin olduğundan, İD bioloji analiz terminləri ilə də ifadə edilə bilər. Bioloji silahlarda yoluxucu doza 1dəqiqədə 1 kub metrdə olan yoluxucu dozların miqdarıdır ( məsələn, ICt = 100 ID50 × 1 dəq / 1 m³).

Məhdudiyyətlər

Üzərində təcrübə aparılan heyvanların genetik fərqliliklərindən və bədənə daxil olma üsulundan asılı olaraq əldə olunan nəticələrdə əhəmiyyətli dərəcədə fərqliliklər yarana bilər, ona görə də LD50 toksiklik ölçüsü kimi o qədər də etibarlı deyildir. Növlər arasında olan kəskin fərqlər səbəbilə siçovullar üçün təhlükəsiz hesab edilən hər hansı bir maddə, insan üçün son dərəcə zəhərli ola bilər (parasetamolun toksikliyinə nəzər yetirin), bunun əksi də mümkündür (şokalad insan üçün təhlükəsiz olduğu halda, bir çox heyvanlar üçün zəhərlidir). İlan kimi zəhərli canlıların zəhərini sınaqdan keçirərkən LD50 nəticələri siçanlar, siçovullar və insanlar arasındakı fizioloji fərqlərə görə yanıldıcı ola bilər. Bir çox zəhərli ilanlar siçanlarla uyğundurlar və onların zəhərindən xüsusən siçanların məhv edilməsində istifadə oluna bilər, manqustlar isə zəhərlənməyə daha dayanıqlı ola bilərlər.

Nümunələr

Maddə

Heyvan, qəbul olunma üsulu LD50, q/kq İstinad
Su Siçovul, oral >90 [2]
Saxaroza Siçovul, oral 29,7 [3]
Natrium qlutamat Siçovul, oral 16,6 [4]
Vitamin C ( L - Askorbin turşusu) Siçovul, oral 11,9 [5]
Sianur turşusu Siçovul, oral 7,7 [6]
Kadmium sulfid Siçovul, oral 7,08 [7]
Etanol Siçovul, oral 7,06 [8]
Natrium izopropil metilfosfonat (IMPA, sarin metaboliti) Siçovul, oral 6,86 [9]
Melamin Siçovul, oral 6 [6]
Melamin siyanurat Siçovul, oral 4,1 [6]
Natrium molibdat Siçovul, oral 4 [10]
Xörək duzu Siçovul, oral 3 [11]
Parasetamol ( asetominafin) Siçovul, oral 1,944 [12]
Tetrahidrokannabinol (THC) Siçovul, oral 1,270 [13]
Metal arsenik Siçovul, oral 0,763 [14]
Alkilbenzildimetilamonium xlorid Siçovul, oral 0,3045 [15]
Kumarin (darçından və digər bitkilərdən) Siçovul, oral 0,293 [16]
Asetilsalisil turşusu (Aspirin) Siçovul, oral 0,2 [17]
Kofein Siçovul, oral 0,192 [18]
Arsen (III) sulfid Siçovul, oral 0,185 [19]
Natrium nitrid Siçovul, oral 0,18 [20]
Bisoprolol Siçan , oral 0,1 [21]
Kobalt (II) xlorid Siçovul, oral 0,08 [22]
Kadmium oksid Siçovul, oral 0,072 [23]
Natrium florid Siçovul, oral 0,052 [24]
Nikotin Siçovul, oral

siçan, oral                                                                                                                                                                                                                                                                                                                    

0,05
0,0033 		[25]
[26]
Pentaboran İnsan, oral <0,05 [27]
Kapsaisin Siçan , oral 0,0472 [28]
Merkuri (II) xlorid Siçovul, transdermal 0,041 [29]
d-lisergik turşu dietilamid (LSD) Siçovul, venadaxili 0,0165 [30]
Arsen (III) oksid Siçovul, oral 0,014 [31]
Metal arsenik Siçovul, intraperitonal 0,013 [32]
Natrium siyanid Siçovul, oral 0,0064 [33]
Hidrosiyanik turşusu Siçan, peroral 0,0035
Ağ fosfor Siçovul, oral 0,00303 [34]
Endrin İnsan, aerozol,inqalyasiya 0,002
Striknin İnsan, oral 0,001 [35]
Kantaridin İnsan, oral 0,0005
Aflatoksin B1 Siçovul, oral 0,00048 [36]
Braziliya əsgər hörümçək növünün zəhəri Siçovul, oral 0,000134 [37]
α-Amanitin İnsan, oral 0,0001 [38]
Makkoy taipan zəhəri Siçovul, dərialtı 0,000025 [39]
Risin Siçovul, dərialtı

Siçovul , oral

0,000022
0,02 		[40]
2,3,7,8-Tetraxlorodibenzodioksin Siçovul, oral 0,00002 [41]
Sarin Siçan, dərialtına inyeksiya 0,0000172 [42]
VX İnsan, oral, inqalyasiya, dərialtına 0,0000023 [43]
Batraxotoksin (ox qurbağasının zəhərindən) İnsan, dərialtına inyeksiya 0,000002 [44]
Saksitoksin İnsan, oral 0,0000002
Maytotoksin Siçan, rektal 0,00000013 [45]
Polonium İnsan, oral,inyeksiya, inqalyasiya 0,00000001 [46]
Botulinum toksini (Botox) İnsan, inqalyasiya 0,000000001 [47]

İstinadlar

  1. ↑ "СРЕДНЯЯ СМЕРТЕЛЬНАЯ ДОЗА — МЧС РОССИИ". МЧС России (rus). 16 iyul 2021 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 1 may 2024.
  2. ↑ "Material Safety Data Sheet Water MSDS". Section 11: Toxicological Information for the LD50 verification. 2 sentyabr 2012 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 3 mart 2014.
  3. ↑ "Safety (MSDS) data for sucrose". 12 iyun 2011 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 3 mart 2014.
  4. ↑ Walker R., Lupien J. R. The safety evaluation of monosodium glutamate // Journal of Nutrition[ing.] . 130 (journal) (ingilis). № 4S Suppl. — 2000. aprel. — 1049S—52S. PMID 10736380.
  5. ↑ "Safety (MSDS) data for ascorbic acid". Oxford University. 9 oktyabr 2005. 9 fevral 2007 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 21 fevral 2007.
  6. ↑ 1 2 3 A.A. Babayan, A.V.Aleksandryan, «Toxicological characteristics of melamine cyanurate, melamine and cyanuric acid», Zhurnal Eksperimental’noi i Klinicheskoi Meditsiny, Vol.25, 345-9 (1985)
  7. ↑ "Advanced Search — Alfa Aesar — A Johnson Matthey Company" (PDF). 24 iyul 2015 tarixində arxivləşdirilib (PDF). İstifadə tarixi: 3 mart 2014.
  8. ↑ "Safety (MSDS) data for ethyl alcohol". 14 iyul 2011 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 3 mart 2014.
  9. ↑ Mecler, Francis J. Mammalian Toxological Evaluation of DIMP and DCBP (Phase 3 - IMPA) (Final report). Litton Bionetics, Inc. 1981.. — «The oral LD50 values for the test material, IMPA, were 7650 and 6070 mg/kg for male and female rats, respectively.».
  10. ↑ "Safety (MSDS) data for sodium molybdate". 28 yanvar 2011 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 3 mart 2014.
  11. ↑ "Safety (MSDS) data for sodium chloride". 30 oktyabr 2007 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 3 mart 2014.
  12. ↑ "Safety (MSDS) data for 4-acetamidophenol". 13 fevral 2009 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 3 mart 2014.
  13. ↑ "LD50 values of THC in fischer rats". 28 iyul 2013 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 3 mart 2014.
  14. ↑ [1][ölü keçid]
  15. ↑ Frank T. Sanders, redaktor"Reregistration Eligibility Decision for Alkyl Dimethyl Benzyl Ammonium Chloride (ADBAC)" (PDF). U.S. Environmental Protection Agency Office of Prevention, Pesticides, and Toxic Substances. 2006. 114. 24 oktyabr 2009 tarixində arxivləşdirilib (PDF). İstifadə tarixi: 31 mart 2009.
  16. ↑ Coumarin Material Safety Data Sheet (MSDS) Arxiv surəti 21 oktyabr 2004 tarixindən Wayback Machine saytında Arxivləşdirilib 2011-09-27 at the Wayback Machine
  17. ↑ "Safety (MSDS) data for acetylsalicylic acid". 16 iyul 2011 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 3 mart 2014.
  18. ↑ "Safety (MSDS) data for caffeine". 16 oktyabr 2007 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 3 mart 2014.
  19. ↑ "MATERIAL SAFETY DATA SHEET - Spent Metal Catalyst" (PDF). 28 sentyabr 2011 tarixində arxivləşdirilib (PDF).
  20. ↑ Safety (MSDS) data for sodium nitrite[ölü keçid]
  21. ↑ "DrugBank data for bisoprolol". 17 iyun 2020 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 3 mart 2014.
  22. ↑ "Safety (MSDS) data for cobalt (II) chloride". 7 aprel 2011 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 3 mart 2014.
  23. ↑ Safety (MSDS) data for cadmium oxide[ölü keçid]
  24. ↑ "Sodium Fluoride MSDS". 28 sentyabr 2011 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 3 mart 2014.
  25. ↑ "Safety (MSDS) data for nicotine". 15 oktyabr 2007 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 3 mart 2014.
  26. ↑ "IPCS INCHEM". 14 iyun 2017 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 3 mart 2014.
  27. ↑ "Pentaborane chemical and safety data" (PDF). 23 may 2013 tarixində arxivləşdirilib (PDF). İstifadə tarixi: 3 mart 2014.
  28. ↑ "Capsaicin Material Safety Data Sheet" (PDF). sciencelab.com. 2007. 29 sentyabr 2007 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 13 iyul 2007.
  29. ↑ "Advanced Search". 11 iyul 2015 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 3 mart 2014.
  30. ↑ "Erowid LSD (Acid) Vault : Fatalities / Deaths". 30 iyun 2021 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 4 may 2024.
  31. ↑ "Safety (MSDS) data for arsenic trioxide". 9 mart 2010 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 3 mart 2014.
  32. ↑ "Safety (MSDS) data for metallic arsenic". 14 yanvar 2011 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 3 mart 2014.
  33. ↑ "Safety (MSDS) data for sodium cyanide". 13 yanvar 2009 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 3 mart 2014.
  34. ↑ "Hexachloroethane" (PDF). 30 iyun 2006 tarixində arxivləşdirilib (PDF). İstifadə tarixi: 3 yanvar 2014.
  35. ↑ INCHEM: Chemical Safety Information from Intergovernmental Organizations: Strychnine Arxivləşdirilib 2015-01-03 at the Wayback Machine.
  36. ↑ "Safety (MSDS) data for aflatoxin B1". 23 aprel 2012 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 3 mart 2014.
  37. ↑ Venomous Animals and their Venoms, vol. III, ed. Wolfgang Bücherl and Eleanor Buckley
  38. ↑ [2] Arxivləşdirilib 2019-06-08 at the Wayback Machine.
  39. ↑ "LD50 for various snakes". 1 fevral 2012 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 3 mart 2014.
  40. ↑ "Ricin (from Ricinus communis) as undesirable substances in animal feed". 18 dekabr 2014 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 3 mart 2014.
  41. ↑ "U.S. National Toxicology Program acute toxicity studies for Dioxin (2,3,7,8-TCDD)". 12 sentyabr 2014 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 3 mart 2014.
  42. ↑ "Histochemical Demonstration of Calcium Accumulation in Muscle Fibres after Experimental Organophosphate Poisoning". 27 sentyabr 2016 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 3 mart 2014.
  43. ↑ "Toxicity of the Organophosphate Chemical Warfare Agents GA, GB, and VX: Implications for Public Protection". 4 dekabr 2008 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 14 fevral 2010.
  44. ↑ "Brief Review of Natural Nonprotein Neurotoxins". 4 yanvar 2013 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 13 fevral 2008.
  45. ↑ Yokoyama, Akihiro; Murata, Michio; Oshima, Yasukatsu; Iwashita, Takashi; Yasumoto, Takeshi. Some Chemical Properties of Maitotoxin, a Putative Calcium Channel Agonist Isolated from a MarineDinoflagellate // J. Biochem.[ing.] . 104 (journal) (ingilis). № 2. 1988. 184—187. PMID 3182760. 2016-09-27 tarixində arxivləşdirilib.
  46. ↑ Topic 2 Toxic Chemicals and Toxic Effects Arxiv surəti 29 sentyabr 2007 tarixindən Wayback Machine saytında Arxivləşdirilib 2007-09-29 at the Wayback Machine
  47. ↑ Fleming, Diane O.; Hunt, Debra Long. Biological Safety: principles and practices. Washington, DC: ASM Press[ing.]. 2000. 267. ISBN 1-55581-180-9.
Mənbə — "https://az.wikipedia.org/w/index.php?title=Ortalama_öldürücü_doza&oldid=7795734"
Informasiya Melumat Axtar