OSI modeli
OSI Modeli (Açıq Sistemlərin Etalon modeli, ing. Open Systems Interconnection Basic Reference Model, 1978-ci il) — xəyali bir şəbəkə modeli. Yəni, heç bir yerdə OSI proqramı və ya OSI təchizatı deyilən bir şey görmək mümkün deyil. Ancaq proqram və təchizat istehsalçıları bu modeldə təsvir olunan qaydalar çərçivəsində malları istehsal edirlər və satışda olan mallar buna görə bir-biri ilə uyğunlaşa bilirlər.
OSI modeli aparatların iş funksiyasını anlamaq və açıqlamaq üçün istifadə olunur. Məsələn, hab cihazlar gələn məlumatı sadəcə müəyyən elektrik siqnalları şəklində görən və bu siqnalları çoxaldıb, digər portlarına göndərən bir cihazdır. Bu hab-ların fiziki (1-ci lay) layda çalışan cihazlar olduğunu göstərir. Ancaq switch (sviç) adlanan cihazlar iki layda çalışırlar. Çünki 2-ci layda təsvir olunan MAC adresləri anlaya bilirlər və bir portdan gələn məlumat paketini(yenə elektrik siqnalları halında) sadəcə lazım olan porta (o portdakı kompüterin MAC adresini bildiyi üçün) yollaya bilirlər.
Yönləşdiriciləri (router) olan üç layda işləyə bilən cihazlar bir az daha irəli gedib, 3-cü layda məlumat paketinə əlavə olunan IP adres kimi məlumatları da oxuya bilirlər. OSI modelinin ən üst layından yola çıxan xam məlumata (məsələn, A hərfi, bir rəsm, bir səs faylı v.s.) hər layda o layla bağlı bəzi əlavələr olunduqdan sonra bir alt laya ötürülür.[1]
| Təbəqələr | Protokol məlumat vahidi (PDU) | Funksiyları[2] | ||
|---|---|---|---|---|
| Host təbəqələri |
7 | Tətbiqi | Məlumat (Data) | Resurs mübadiləsi və ya uzaqdan fayl girişi kimi yüksək səviyyəli protokollar, məsələn HTTP. |
| 6 | Təqdimetmə | Şəbəkə xidməti və proqram arasında məlumatların tərcüməsi; simvol kodlaşdırması, məlumatların sıxılması və şifrələmə/şifrənin açılması daxil olmaqla. | ||
| 5 | Seans | Rabitə seanslarını idarə etmək, yəni iki qovşaq arasında çoxlu geri-irəli ötürmələr şəklində davamlı məlumat mübadiləsi. | ||
| 4 | Nəqliyyat | Seqment, Datagram | Seqmentləşdirmə, təsdiqləmə və multipleksləmə daxil olmaqla, şəbəkədəki nöqtələr arasında məlumat seqmentlərinin etibarlı ötürülməsi. | |
| Media təbəqələri |
3 | Şəbəkə | Paket | Ünvanlaşdırma, marşrutlaşdırma və trafikə nəzarət daxil olmaqla, çox qovşaqlı şəbəkənin strukturlaşdırılması və idarə edilməsi. |
| 2 | Məlumat bağlantısı | Kadr | Fiziki təbəqə ilə birləşdirilmiş iki qovşaq arasında məlumat çərçivələrinin ötürülməsi. | |
| 1 | Fiziki | Bit, Simvol | Fiziki mühit üzərində xam bit axınlarının ötürülməsi və qəbulu. | |
Fiziki təbəqə şəbəkə interfeysi nəzarətçisi, Ethernet hub və ya şəbəkə açarı və fiziki ötürmə mühiti kimi bir cihaz arasında strukturlaşdırılmamış məlumatın ötürülməsi və qəbulu üçün cavabdehdir. Rəqəmsal bitləri elektrik, radio və ya optik siqnallara çevirir. Təbəqə spesifikasiyası gərginlik səviyyələri, gərginliyin dəyişmə vaxtı, fiziki məlumat sürətləri, maksimum ötürmə məsafələri, modulyasiya sxemi, kanala giriş metodu və fiziki bağlayıcılar kimi xüsusiyyətləri müəyyən edir. Buraya pinlərin düzülüşü, gərginliklər, xətt empedansı daxildir, kabel spesifikasiyası, simsiz cihazlar üçün siqnal vaxtı və tezliyi. Bit sürətinə nəzarət fiziki səviyyədə həyata keçirilir və ötürmə rejimini simpleks (simplex), yarım dupleks (half duplex) və tam dupleks (full duplex) kimi təyin edə bilər. Fiziki təbəqənin komponentləri şəbəkə topologiyası baxımından təsvir edilə bilər. Fiziki təbəqənin spesifikasiyası hər yerdə mövcud olan Bluetooth, Ethernet və USB standartları üçün spesifikasiyalara daxildir. Daha az tanınan fiziki təbəqə spesifikasiyasına misal CAN (CAN bus) standartı üçün ola bilər.
Məlumat bağlantısı səviyyəsi node-to-node məlumat ötürülməsini təmin edir- iki birbaşa əlaqəli qovşaq arasında əlaqə. Fiziki təbəqədə baş verə biləcək səhvləri aşkar edir və bəlkə də düzəldir. O, iki fiziki bağlı cihaz arasında əlaqə yaratmaq və dayandırmaq üçün protokolu müəyyən edir. O, həmçinin onların arasında axına nəzarət üçün protokolu müəyyən edir.
- İsmayıl Calallı (Sadıqov), “İnformatika terminlərinin izahlı lüğəti”, 2017, “Bakı” nəşriyyatı, 996 s.
- ↑ "OSI Modeli". 2011-02-23 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2010-11-18.
- ↑ ""Windows Şəbəkə Arxitekturası və OSI Modeli"". Microsoft Documentation. İstifadə tarixi: 2020-06-24.
- Kompüter şəbəkəsi Arxivləşdirilib 2011-02-23 at the Wayback Machine
- ITU-T X.200 (the same contents as from ISO)
- Cisco Systems Internetworking Technology Handbook Arxivləşdirilib 2015-09-06 at the Wayback Machine
- Osi Model : 7 Layer Of The Network Communication Arxivləşdirilib 2016-12-12 at the Wayback Machine