Ninel Qarayeva 25 may 1932-ci ildə Bakı şəhərində anadan olub. 1955-ci ildə M.V.Lomonosov adına Moskva Dövlət Universitetinin biologiya fakültəsini bitirdikdən sonra 1957-ci ildə AMEA Botanika İnstitutunun məqsədli aspiranturasına daxil olub. 1961-ci ildə Xarkov Dövlət Universitetində “Xəzər dənizinin qərb sahilboyu hissəsinin bentos diatom yosunları” mövzusunda namizədlik, 1975-ci ildə keçmiş SSRİ EA-nın Botanika İnstitutunda (Leninqrad) “Xəzər dənizinin diatom yosunları” mövzusunda doktorluq dissertasiyalarını müdafiə edib. 2001-ci ildə AMEA-nın müxbir üzvü (2001) seçilmişdir.

Ninel Qarayeva 4 aprel 2017-ci ildə 84 yaşında Bakı şəhərində dünyasını dəyişib.

Ninel Qarayevanın əsas elmi fəaliyyət istiqamətləri Xəzər dənizinin və Azərbaycan Respublikasının su hövzələrinin diatom yosunlarının növ tərkibi, morfologiyası (o cümlədən ultrastrukturu), yayılması və ekologiyasının öyrənilməsi olmuşdur.

Alim elmi tədqiqatlar nəticəsində Xəzər dənizinin diatom florasının tərkibini öyrənmiş, Xəzər dənizində ilk dəfə aşkar olunan 175 növün morfoloji və ultrastruktur səviyyəsində təsvirini vermiş, elm üçün 1 sıra, 1 fəsilə, 2 cins və 9 növ təsvir etmiş, onların yayılması və autekologiyasını öyrənmişdir. Bu tədqiqat işi elmi tədqiqatçıları maraqlandıran bir çox sualları əhatə etməklə, hazıradək Xəzərin diatom yosunlarının öyrənilməsi sahəsində ən sanballı əsər hesab olunur.Xəzər sularında yosunla örtülməyə qarşı elektroliz məhsulu olan biosidlə mübarizə kimi ekoloji təmiz və böyük praktiki əhəmiyyət kəsb edən üsul işlənib hazırlanmış və tətbiq edilmişdir.

Ninel Qarayeva əksəriyyəti xarici ölkələrdə dərc olunmuş 115 elmi əsərin və 1 monoqrafiyanın müəllifidir. Onun rəhbərliyi ilə 7 fəlsəfə doktoru elmi işlərini müdafiə etmişdir.

O, diatom yosunlarının ultrastrukturu üzrə Beynəlxalq Terminologiya Komitəsinin, 1997-2002-ci illərdə Azərbaycan Respublikası Prezidenti yanında Ali Attestasiya Komissiyasının Biologiya elmləri üzrə Ekspert Şurasının, AMEA Botanika İnstitutunun Elmi Şurasının, AMEA Botanika İnstitutunun nəzdində fəaliyyət göstərən Dissertasiya Şurasının, “AMEA-nın Xəbərləri (biologiya və tibb elmləri)” jurnalının redaksiya heyətinin üzvü olmuşdur.

Alimin elmi fəaliyyəti bütün dövrlərində yüksək qiymətləndirilib, müxtəlif illərdə AMEA və başqa təşkilatlar tərəfindən Fəxri fərman və diplomlarla təltif olunub. O, 14 dekabr, 2014-cü ildə "Tərəqqi" medalına, "Əmək veteranı" medalı və "Sosialist yarışı əlaçısı" nişanına layiq görülüb.

• Ross R., Cox E.J., Karayeva N.I. a. oth. An amended terminology for the siliceous components of the diatom cell., Beih. 64 zur Nova Hedwigia, 1979, səh. 513-533.

• Karayeva N.I. Some species of the genus Amphora Ehr. in the Caspian sea. Arch. Protistenkunde, 133, 1987, səh. 93-109.

• Караева Н.И. совм. с колл. "Диатомовые водоросли СССР", т. II, в. 1. Л., Изд. "Наука", 1988, 114 səh.

• Karayeva N.I., Genkal S.I. The diatoms of the genus Navicula Bory (Bacillariophyta) in the Volga river. Limnology, № 4, 1993, səh. 309-321.

• Караева Н.И. Методика ботанического мониторинга Каспийского моря. Bakı, 2002, "Adiloğlu" nəşr., səh. 1-19.

• Karayeva N.I. Preliminary studies of the Caspian vegetation of macrophytes with regard to contamination. Intern. Journ. on Algae, v. 5, № 2, 2003, səh. 96-104.

• Караева Н.И., Забержинская Э.Б. Динамика Zostera noltii Hornem у азербайджанского побережья Каспия. Вестник Одесского Нац. Универст., 2008, № 13, в. 4., səh. 196-200.

• "Tərəqqi" medalı ilə təltif edilənlərin siyahısı

• Elmin NURİ. (az.). . 22 aprel 2015. 15 fevral 2024 tarixində . İstifadə tarixi: 15 fevral 2024.
• (az.). . 5 aprel 2017. 15 fevral 2024 tarixində . İstifadə tarixi: 15 fevral 2024.