Nijni Novqorod (rus. Нижний Новгород) — Rusiyada şəhər, Nijeqorod vilayətinin mərkəzi. 1932–1990-cı illərdə yazıçı Maksim Qorki şərəfinə Qorki (rus. Горький) adlanırdı. 1,3-milyonluq əhalisi olan Nijni Novqorod Rusiyanın beşinci ən iri şəhəridir.

Şəhər
Nijni Novqorod
Нижний Новгород
Bayraq[d] Gerb[d]
Bayraq[d] Gerb[d]
56°19′37″ şm. e. 44°00′27″ ş. u.
Ölkə  Rusiya
Region Nijeqorod vilayəti
Rayon
Daxili bölgüsü 8 şəhər ərazisi
Bələdiyyə başçısı Yuri Şalabaev
Tarixi və coğrafiyası
Əsası qoyulub 1221
İlk məlumat 1221
Sahəsi
  • 410,6 km²
Mərkəzin hündürlüyü 200 m
Saat qurşağı
Əhalisi
Əhalisi
  • 1.244.254 nəf. (1 yanvar 2021)
Rəsmi dili
Rəqəmsal identifikatorlar
Telefon kodu +7 831
Poçt indeksi 603000–603999
Nəqliyyat kodu 52
Digər
Xəritəni göstər/gizlə
Nijni Novqorod xəritədə
Nijni Novqorod
Nijni Novqorod
Vikianbarın loqosu Vikianbarda əlaqəli mediafayllar

Tarixi

Nijni Novqorod 1221-ci ildə böyük knyaz tərəfindən salınıb.

Nijni-Novqorod Suzdal Rusunun forpost-qalası kimi onun şərq sərhəddində meydana gəldi və sonra Volqa boyu diyarlara istiqamətlənən müstəmləkəçilik tədbirlərinə dayaq məntəqəsi olaraq xidmət edirdi. Vladimir-Suzdal knyazı Yuri Dolqoroki (Dolqoroki – onun ləqəbidir, yəni "əliuzun", təcavüzkar) Oka çayının Volqaya töküldüyü yerdə yerli Mordva tatarlarınının Çul Kala kəndini tutdu və mordva tatar ölkəsinə qarşı 1221-ci ildə burada Nijni-Novqorod qalasını tikdirdi. O bu kəndi Novqorod Velikidən fərqləndirmək üçün onu Nijni-Novqorod (Aşağı yeni şəhər) adlandırdı. Lev Qumilyev bu şəhərin tarixi barədə yazırdı: XIII əsrdə Volqa hələ rus çayı deyildi. Rusun sərhəd şəhəri 1220-ci ildə hücumla alınan Mordov qalasının yerində salınmış Nijni-Novqorod oldu.

1350-ci ildə şəhər artıq Suzdal-Novqorod knyazlığının paytaxtı idi. Əlverşli coğrafi mövqedə yerləşdiyinə görə şəhər inkişaf etməyə başlayır, tezliklə iri ticarət və mədəniyyət mərkəzinə çevrilir. 1392-ci ildə digər rus knyazlıqları ilə düşmənçilik aparan Moskva knyazlığı Nijni-Novqorodu tutdu və bununla Volqa boyunu əlinə aldı. Artıq I Vasilinin vaxtında (1371-1415) Moskvaya tabe etdirilən Nijni Novqorod Qazan xanlığı ilə uzunmüddətli mübarizədə rusun dayaq nöqtəsinə çevrilir XVI əsrdə şəhər Kremli tikilir. Elə bu zamandan Rusun inzibati- iqtisadi mərkəzinə çevrilir. Nijni-Novqorod artıq XVI əsrin II yarısında Kazanın istila olunmasından sonra tatar, mordva, çeremiş və çuvaş ərazilərinin dərinliklərinə qədər yeriməkdə idi; bir sıra önqalaların tikilməsi ilə əlaqədar olaraq tədricən öz hərbi əhəmiyyətini itirməyə üz qoydu.

XVII əsrin başlanğıcında bu şəhər artıq hərbi təyinatından uzaqlaşmışdı. Düzdür, şəhər kifayət qədər möhkəm və böyük daş qalanı andırırdı. Üst və alt tərəfləri qalın hasarlar və bürclərlə, dərin xəndəklərlə əhatələnmişdi. Lakin onun qarnizonunun sayı artıq əhalisinin sayından çox geridə qalırdı. 2. İvan Qroznı isə 60-cı illərdə (XVI əsr) Nijni-Novqoroda xidməti işləri aparmaq üçün xariciləri ( ruslar onlara "Nemçina"- rus dilini bilmədiklərinə görə "lal" deyirdilər) cəlb edirdilər. Artıq 1620-22-ci illərdəki şəhərin Qeydiyyat Dəftərində köhnə alman slabodasından bəhs olunur. 1714-cü ildə Nijeqorod quberniya mərkəzi olur.

1817-ci ildə Makarov yarmarkası bura köçürülür. Şəhər Volqa boyunun ən gözəl şəhərlərindən biridir. Burada indi də əsl sakinlər-tatarlar, çuvaşlar, marilər, mordvalılar yaşamaqdadır.

Sovet illərində rus yazıçısı Maksim Qorkinin xatirəsinə şəhərə Qorkinin adı verilmiş, son illərdə tarixi reallığın bərpası məqsədilə şəhərin əski adı bərpa edilmiş, yenə bu zaman məntəqənin əsil türk adı yada düşməmişdir. Ətrafdakı Arzamas, Kulebak, Balaxna türk yer adları şəhərin qədim tarixi ilə səsləşir. Nijni-Novqorod şəhərini yerli çuvaşlar Çul Kala (Daş qala) adlandırırlar. Çuvaş dilindəki çul, çol "daş"; kala, kula, xola, xula qədim türk sözü "qala" ilə əlaqədardır. Şəhərə yerli marilər isə İkarman (İ-"yeni", karman, kirman "qala" deməkdir) adlandırırlar, deyə Fasmer "Rus dilinin etimoloji lüğəti" ində yazır. Müqayisə et: Siktıvkar, Çeboskar, Kudımkar və s.

Bədii əsərlərdə və memuar ədəbiyyatında tarixi hal qorunur: Puşkin qoca çuvaşdan öyrəndi ki, çıxıb gəldiyi Nijninovqorod adlandırılan şəhər Çol-Xola yəni "Daş şəhər", Puşkin özü isə "Vıros" (yəni rus) imiş.

20 noyabr 1985-ci il də Nijni Novqorodda metro açıldı. 2020-ci il məlumatına görə 2 xətti və 15 stansiyası var.

Mənbə

Minaxanım Təkləli. Türk kitabı. Unudulan tarix.Dəyişdirilən adlarBakı, Nurlar, 2009, səh.85-87

İstinadlar

Mənbə — ""

Informasiya Melumat Axtar

Anarim.Az

Sayt Rehberliyi ile Elaqe

Saytdan Istifade Qaydalari

Anarim.Az 2004-2023