Nüsrət Muxtarov

Nüsrət Muxtarov (1925-?)—rejissor.

Həyatı

On üç yaşlı Nüsrətin həyat və sənət kitabına bu unudulmaz hadisə 1938-ci ildə yazıldı. Çox keçmədən Nüsrətin xeyirxahı və sənət müəllimi Ağası Zeynalov Zaqatala teatrına dəyişildi. Onu Şuşa teatrında Əzizağa Məmmədov əvəz elədi. Nüsrətin ifasını ilk günlərdən bəyənən təzə rejissor da bu gənc aktyora öz dəyərli məsləhətlərini verdi, onu səhnəyə daha da ruhlandırdı. Nüsrət Əzizağa müəllimin rejissorluğu ilə yeni-yeni obrazlar qalereyası yaratdı. "Aşıq Qərib"də Aşıq Vəli və Aşıq Qərib, "Əsli və Kərəm"də Kərəm və Sofi, "Arşın mal alan"da Əsgər, "O olmasın, bu olsun"da Qoçu Əsgər, "Vaqif"də Əli bəy və sair rolları oynadı, qəhrəmanlarını tamaşaçılarına sevdirə bildi.

Nüsrət Muxtarov 1939-cu ildə Üzeyir bəy Hacıbəyovun nəzər-diqqətini cəlb etmişdi. Böyük Bəstəkar yazırdı: "Olimpiadada əsas yeri Sovet hakimiyyəti dövründə yetişmiş, qədim melodiyaların ifasına yenilik gətirən gənclər tuturdu. Şuşalı məktəbli Nüsrət Muxtarov və 10 yaşlı pioner Ənvər Nəzərov xoşbəxt sovet uşaqlarının həyatına həsr etdikləri və böyük ruh yüksəkliyi ilə oxuduqları şerlərində sovet xalqının ən yaxşı oğullarının yaradıcılığı üçün ilham verən arzunu—Kremldə partiya və hökumət rəhbərləri ilə görüşmək arzusunu ifadə edirdilə".

Böyük Vətən müharibəsinin başlanması ilə Şuşa teatrının aktyorlarının sayı azalmağa başladı. Çoxları müharibəyə yollandı. Arxa cəbhədə qalan teatr işçilərinin çiyinlərinə ikiqat yük düşdü. Nüsrətgil teatrın nəzdində yaradılan təbliğat və təşviqat briqadasının tərkibində respublikanın bir sıra rayon və kəndlərinə qastrol səfərlərinə çıxdılar. Nəqliyyat vasitələri olmadığı üçün çox təhlükəli yollarla piyada kəndbəkənd gəzməyə başladılar, fərarilərin, qaçaq-quldurların qorxusu altında açıq havada, fermalarda, binələrdə konsertlərlə, məruzələrlə çıxış edərək camaatı qələbəyə ruhlandırdılar. Bununla yanaşı, Nüsrət dərslərinə də davam elədi və 1942-ci ildə orta məktəbi başa vurdu.

Ağası müəllim elə həmin il Nüsrəti rejissoru olduğu Zaqatala Dövlət Teatrına işləməyə dəvət elədi. Şuşalı aktyor bu teatrda bir-birinə bənzəməyən müxtəlif və maraqlı obrazlar yaratdı, Ismayıl Dağıstanlı, Yavər Kələntərli kimi müqtədir sənət xadimləri ilə tərəf-müqabil oldu, burda bir az da püxtələşdi. "Leyli və Məcnun"da Məcnun, "Əsli və Kərəm"də Kərəm, "Qız qalası"nda Gündüz və sair obrazlara həyat verdi.

Böyük Vətən müharibəsinin şiddətli çağları idi. Peşəsindən, sənətindən asılı olmayaraq cavan da, qoca da, hətta qız-gəlinlər də dəstə-dəstə cəbhəyə yollanırdılar. Vətənin bu ağır günündə Nüsrət də tay-tuşlarından geri qalmamaq üçün 1943-cü ilin fevralınla ərizə verib, könüllü surətdə müharibəyə yola düşdü. Əvvəlcə Orconikidze şəhərində 77-ci Azərbaycan milli diviziyasında hərbi hazırlıq keçdi və üç aylıq təlim məşqlərdən sonra Kursk qövsünə göndərildi və ilk döyüşlərə burda başladı. Faşistlərlə ilk dəfə olaraq Desna çayı sahilində üz-üzə gəldi. Elə birinci döyüşdə sağ döşündən yüngülcə yaralandı və onu arxaya — qospitala göndərdilər. Novoçerkassk şəhərində qısamüddətli müalicədən sonra yenidən xidmət etdiyi diviziyaya qayıtdı. Həmin vaxt diviziya Çerniqov şəhərinin azad edilməsi uğrunda döyüşlərə atılmışdı. Şiddətli döyüşlərin birində Nüsrət indi də əlindən yaralandı. Yenə Novoçerkassk qospitalına gətirildi. Döyüş qabiliyyətini itirdiyinə görə hərbi xidmətini davam etdirmək üçün Bakıya göndərildi. Gözəl əl qabiliyyəti olduğundan o, rəssamlıqla məşğul oldu. Bir müddətdən sonra Hərbi Gürcüstan Yolunda işləməyə başladı. Nüsrət burda moskvalı həmkarları ilə yol kənarlarında plakatlar çəkir, şüarlar yazır, hərbi hissələrdə bədii tərtibat işləri aparırdı. Nəhayət, faşizm üzərində qələbədən sonra o, ordudan tərxis olundu.

Nüsrət Yevlaxa gəldi, dəmiryol klubunda işə düzəldi, güclü bir dram kollektivi yaratdı. 1947-ci ilə qədər burda işlədi. Ağası Zeynalov köhnə həmkarının sorağını Yevlaxdan alıb, onu yenidən Zaqatala teatrına dəvət elədi. Nüsrət onun çağırışını məmnuniyyətlə qəbul edib, Zaqatalada fəaliyyətini davam etdirməyə başladı. Lakin elə həmin il rayon dövlət teatrları, o cümlədən, Zaqatala teatrı da bağlandı. Nüsrət yenidən Yevlaxa qayıtdı, bir müddət burda və Bərdədə çalışdı.

Nüsrət həm də gözəl tar çalır və toy şənliklərində, dram kollektivlərində, mədəni-kütləvi tədbirlərdə öz sevimli musiqi aləti ilə xalqa xidmət göstərirdi. Bu Şuşalı tarzən İldırım Həsənov, Şövkət Ələkbərova, Əbülfət Əliyev, Fatma Mehrəliyeva, Yaqub Məmmədov kimi görkəmli sənətkarları müxtəlif konsertlərdə və tədbirlərdə dəfələrlə müşayiət etdi.

1954-cü ildə Nüsrət Muxtarov Əli-Bayramlıya (Şirvan) dəvət olundu və şəhər dram dərnəyində bir sıra tamaşaları, o cümlədən, S. Vurğunun "Fərhad və Şirin" əsərini səhnəyə qoydu, özü də Xosrov rolunda çıxış etdi. Həmin tamaşada o, müğənni Dərya xanım Əliyeva ilə tanış olaraq ailə həyatı qurdu. Bir neçə ildən sonra hər ikisi Göyçaya işləməyə dəvət olundu və 1958-ci ildən Nüsrət müəllimin həyatı bu şəhərlə bağlandı, özünün dediyi kimi, "ilişib" burda qaldı. Həmin dövrdə Göyçay rayonunun mədəniyyət sahəsində bir gerilik, bir süstlük duyulurdu. Nüsrət müəllimin ora gəlişi ilə nəinki teatr, eləcə də mədəniyyətin bütün sahələrində bir yenilik, bir canlanma yarandı. O, bütün bacarığını, istedadını bu rayonun teatrına həsr elədi. Cəmi iki il sonra, 1960-cı ildə mədəniyyət evində başqalarına nümunə ola biləcək güclü bir dram kollektivi yaratdı və onu xalq teatrına çevirdi. Otuz il ərzində yüzdən artıq əsər tamaşaya qoydu, Göyçay xalq teatrını respublikada məşhurlaşdırdı, onu dövlət teatrları ilə rəqabətə girə biləcək səviyyəyə çatdırdı. Nüsrət müəllim həm tamaşaların quruluşunu verir, həm də aktyor kimi çıxış edirdi. Istedadlı rejissorun Göyçay səhnəsində tamaşaya qoyduğu "Vaqif" pyesi nəinki rayona, həm də bütün respublikaya səs salmışdı. Teatrın kollektivi Bakıda Aktyor evində "Vaqif"i göstərərkən görkəmli aktyor, SSRİ xalq artisti İsmayıl Dağıstanlı tamaşaya baxmış və rejissor işindən, aktyor oyunundan çox məmnun qalmışdı. Ona görə də mərhum sənətkar həmişə tələbələrinə deyirmiş ki, "Vaqif" tamaşasına Bakıda yox, gedin Göyçayda baxın. Unudulmaz səhnə xadiminin bu sözləri Nüsrət müəllimin özünün dediyi kimi, bəlkə də, həyatında ən qiymətli mükafat idi. Nüsrət Muxtarov dramaturgiya sahəsində də qələm çalır, poeziya ilə də məşğul olur. Çoxdan yazıb başa çatdırdığı "Cəbhədə görüş" və "Qartallar qayıdanda" dram əsərləri isə hələ də öz səhnə həyatını gözləyir. Nüsrət Muxtarovun Şuşadan başlanan altmış illik səhnə fəaliyyəti 1988-ci ildə Göyçayda təqaüdə çıxması ilə başa çatdı.

Mənbə

• Vasif Quliyev, Mənim babam kim olub, Bakı, "Şuşa", 2001, 400 səh.