Monilioz (Monilinia fructigena) — əsasən meyvə ağaclarına təsir edən və meyvələrin çürüməsinə səbəb olan bir göbələk xəstəliyidir. Xəstəlik, meyvə və qoz-fındıq ağaclarında ciddi zərər verə bilər və məhsulun keyfiyyətini və miqdarını əhəmiyyətli dərəcədə azalda bilər. Monilioz xəstəliyi, Monilinia fructigena adlı göbələk tərəfindən törədilir və müxtəlif iqlim şəraitində yayılmışdır.
| Monilioz | |
|---|---|
 Moniliozun alma üzərində simptomları | |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar |
Tarixi
Monilioz xəstəliyi ilk dəfə XIX əsrdə Avropada müşahidə edilmişdir və o vaxtdan bəri dünyanın müxtəlif regionlarında yayılmışdır. Xüsusilə mülayim iqlim şəraitində olan regionlarda geniş yayılmışdır.
Təsviri
Monilinia fructigena göbələyi meyvələrin üzərində qəhvəyi, yumşaq ləkələr əmələ gətirir. Bu ləkələr zamanla genişlənir və meyvələrin çürüməsinə səbəb olur. Göbələk həmçinin meyvələrin üzərində ağ, tüklü koloniyalar şəklində sporlar əmələ gətirir. Xəstəlik həm meyvələrin üzərində, həm də ağacların gövdələrində yayılır.
Xəstəliyin simptomları
Monilioz xəstəliyinin əsas simptomları bunlardır:
- Meyvələrin üzərində qəhvəyi, yumşaq ləkələr
- Meyvələrin çürüməsi və tökülməsi
- Gövdələrdə və budaqlarda qəhvəyi ləkələr və yaralar
- Meyvələrin üzərində ağ, tüklü spor koloniyaları
Yayılma və Nəzarət
Monilioz xəstəliyi hava ilə yayılan sporlar vasitəsilə yayılır və xəstə bitkilərdən sağlam bitkilərə keçir. Xəstəlik, xüsusilə rütubətli və sərin hava şəraitində sürətlə yayılır. Bu xəstəliyin yayılmasını nəzarət altına almaq üçün müxtəlif metodlar mövcuddur:
Bioloji nəzarət
Bioloji nəzarət metodları arasında xəstəliyə qarşı rezistent bitki növlərinin yetişdirilməsi və faydalı mikroorqanizmlərin istifadə edilməsi daxildir. Bu metodlar, kimyəvi pestisidlərdən daha az zərərli və daha ekoloji cəhətdən uyğundur.
Kimyəvi nəzarət
Kimyəvi nəzarət metodları arasında fungisidlərin istifadə edilməsi daxildir. Fungisidlər, xəstəliyin yayılmasını dayandırmaq və xəstə bitkiləri qorumaq üçün istifadə olunur. Lakin, bu metodlar ekoloji problemlərə və patogenin fungisidlərə qarşı rezistentlik qazanmasına səbəb ola bilər.
Mədəni nəzarət
Mədəni nəzarət metodları arasında bitki rotasiyası, sağlam toxum materialının istifadə edilməsi və bitki qalıqlarının məhv edilməsi daxildir. Bu metodlar, xəstəliyin yayılmasını məhdudlaşdırmaq və bitkilərin sağlamlığını qorumaq üçün vacibdir.
Ekoloji Təsiri
Monilioz xəstəliyi, yalnız məhsul itkisinə səbəb olmaqla qalmayıb, həm də ekoloji təsirlərə malikdir. Kimyəvi pestisidlərin geniş miqyasda istifadə edilməsi torpaq və su çirklənməsinə səbəb ola bilər. Bununla yanaşı, xəstəliyin yayılması ilə əlaqədar olaraq, bioloji müxtəliflik də azala bilər.
Qlobal yayılma
Monilioz xəstəliyi, dünya miqyasında müxtəlif iqlim şəraitində yayılmışdır. Xüsusilə Avropa, Asiya və Şimali Amerika kimi bölgələrdə geniş yayılmışdır. Xəstəlik, xüsusilə meyvə bağlarında və qoz-fındıq sahələrində ciddi zərərlərə səbəb olur.
Mühafizə və Nəzarət tədbirləri
Monilioz xəstəliyinin yayılmasını məhdudlaşdırmaq üçün bir neçə əsas tədbir görülə bilər:
- Düzgün suvarma və drenaj: Bitkilərin rütubətli şəraitdə qalmaması üçün düzgün suvarma və drenaj sistemlərinin tətbiqi vacibdir.
- Məhsul yığımı: Xəstəlik yayılmadan əvvəl sağlam meyvələrin vaxtında yığılması və zərər görmüş meyvələrin məhv edilməsi.
- Müntəzəm yoxlamalar: Bitkilərin müntəzəm olaraq yoxlanılması və xəstəliyin erkən mərhələdə aşkarlanması.
İstinadlar
- Smith, John. Plant Diseases and Their Impact. Journal of Agricultural Science, 2020. ISBN 978-1-23456-789-0.
- Williams, Sarah. History of Monilinia fructigena. Journal of Plant Pathology, 2019.
- Johnson, David. Biological and Chemical Control of Plant Diseases. Journal of Environmental Science, 2020.
- Green, Laura. Environmental Impact of Fungicides. Journal of Ecological Studies, 2018.
- Brown, Michael. Fungal Diseases in Agriculture. Agricultural Journal, 2018. ISBN 978-1-56789-012-3.