Media savadlılığı
Media savadlılığı — savadlılığın genişləndirilmiş konseptuallaşdırılmasıdır ki, bura media mesajlarına daxil olmaq və təhlil etmək, eləcə də dünyada dəyişiklik etmək üçün informasiya və kommunikasiyanın gücündən istifadə etməklə yaratmaq, əks etdirmək və hərəkətə keçmək bacarığı daxildir.[1] Media savadlılığı bir mühitlə məhdudlaşmır,[2] iş, həyat və vətəndaşlıq üçün vacib olan səriştələr toplusu kimi başa düşülür.[1] Media savadlılığı təhsili media savadlılığı səriştələrini inkişaf etdirmək üçün istifadə olunan prosesdir. Bu, medianın təsiri barədə məlumatlılığın artırılması ilə yanaşı, medianın həm istehlakı, həm də yaradılması istiqamətində fəal mövqe yaratmaq məqsədi daşıyır.[3] Media savadlılığı təhsili ABŞ və bəzi Avropa İttifaqı ölkələrində kurrikulumun bir hissəsidir. Media alimləri və pedaqoqlarından ibarət fənlərarası qlobal birlik bilik, elmi və peşəkar jurnallar, milli üzvlük assosiasiyaları ilə məşğul olur.[4]
Media savadlılığı üçün təhsil adətən insanları izlədikləri, eşitdikləri və oxuduqları şeylər haqqında suallar verməyə təşviq edən sorğuya əsaslanan pedaqoji modeldən istifadə edir. Media savadlılığı ənənəvi çap olunmayan mətndən kənara çıxır və daha müasir mənbələri tədqiq etməyə yönəlir. Media savadlılığının bəzi nümunələrinə televiziya, videooyunlar, fotoşəkillər və audio mesajlar daxildir, lakin bunlarla məhdudlaşmır. Media savadlılığı təhsili insanlara mesajları tənqidi formada təhlil etmək üçün qəbuledici media qabiliyyətini inkişaf etdirməyə kömək edən alətlər təqdim edir, öyrənənlərə media ilə bağlı təcrübələrini genişləndirmək üçün imkanlar təklif edir və öz media mesajlarını hazırlamaqda yaradıcı bacarıqları artırmaq üçün generativ media imkanlarını inkişaf etdirməyə kömək edir.[5][6] Tənqidi təhlillərə müəllifin məqsəd və baxış bucağının müəyyən edilməsi, konstruksiya texnikası və janrlarının tədqiqi, media təmsilçiliyi nümunələrinin tədqiqi, xəbərlər və ictimai işlərlə bağlı proqramlaşdırmada təbliğat, senzura və qərəzliyi aşkar etmək daxil ola bilər. Media savadlılığı təhsili media mülkiyyəti və ya onun maliyyələşdirmə modeli[7] kimi struktur xüsusiyyətlərin təqdim olunan məlumatlara necə təsir etdiyini araşdıra bilər.
"Media savadlılığı təhsilinin əsas prinsipləri"ndə müəyyən edildiyi kimi, "media savadlılığı təhsilinin məqsədi hər yaşda olan fərdlərin müasir dünyada tənqidi düşünən, effektiv ünsiyyət quran və fəal vətəndaş olmaq üçün lazım olan sorğu vərdişlərini və ifadə bacarıqlarını inkişaf etdirmələrinə kömək etməkdir".[8] Media savadlılığı ilə bağlı təhsil, daha tənqidi təfəkkür və anlayışların, mətnlərin daha dərin təhlili və sorğulanması ətrafında pedaqogika inkişaf etdirməklə uşaq yaşlarında başlaya bilər.[9] Şagirdlərin yaşları artdıqca və yetkinliyə qədəm qoyduqca media savadının öyrənilməsindən istifadə mediada etik və texniki standartların müəyyən edilməsində, eləcə də medianın onların idrak, sosial və emosional ehtiyacları ilə necə əlaqəli olduğunu başa düşməkdə təsirli olur.[10]
Şimali Amerika və Avropada media savadlılığı həm səlahiyyətləndirmə, həm də proteksionist perspektivləri əhatə edir.[11] Media savadlı insanlar həm hər bir medianın spesifik keyfiyyətlərini başa düşmək üçün, həm də media yaratmaq və fəal vətəndaş kimi iştirak etmək üçün məharətlə media mesajları yarada və istehsal edə bilərlər. Media savadlılığı kütləvi informasiya vasitələrini, populyar mədəniyyəti və rəqəmsal mediaya təhlil və qiymətləndirmə tələb edən yeni tipli "mətnlər" kimi yanaşaraq, savadlılığın geniş konseptuallaşdırılmasına töhfə vermək kimi nəzərdən keçirilə bilər. Media istehlakı prosesini aktiv və tənqidi prosesə çevirməklə insanlar təhrif və manipulyasiya potensialı haqqında daha çox məlumat əldə edir, reallığa baxışların formalaşmasında kütləvi informasiya vasitələrinin və iştirakçı medianın rolunu başa düşürlər.[12]
Media savadlılığı təhsili bəzən media manipulyasiyası, dezinformasiya, gender[13] və irqi stereotiplər, zorakılıq, uşaqların seksuallaşdırılması və məxfiliyin itirilməsi, kiberbullinq və onlayn yırtıcılarla bağlı narahatlıqlar da daxil olmaqla medianın mənfi tərəflərini həll etmək yolu kimi konseptuallaşdırılır. Media və texnologiyadan istifadə ilə bağlı bilik və bacarıqları inkişaf etdirən media savadlılığı təhsili, uşaqlara və gənclərə media istehlak vərdişləri və istifadə nümunələri ilə bağlı düzgün seçim etməkdə kömək edərək onlara bir növ müdafiə bacarığı təmin edə bilər.[14]
- ↑ 1 2 Hobbs, Renee. Digital and Media Literacy: A Plan of Action (PDF). Aspen Institute. 2010. 2023-07-02 tarixində arxivləşdirilib (PDF). İstifadə tarixi: 2023-10-30.
- ↑ Potter, W. James. "The State of Media Literacy". Journal of Broadcasting & Electronic Media. 54 (4). 2010-11-30: 675–696. doi:10.1080/08838151.2011.521462. ISSN 0883-8151.
- ↑ Renee., Hobbs. Digital and media literacy : connecting culture and classroom. Thousand Oaks, Calif.: Corwin Press. 2011. ISBN 9781412981583. OCLC 704121171.
- ↑ Supsakova, Bozena. "Media Education of Children a Youth as a Path to Media Literacy". ProQuest. 7 (1). April 2016. ProQuest 1785832718.
- ↑ The European Charter for Media Literacy Arxivləşdirilib 2019-11-04 at the Wayback Machine. Euromedialiteracy.eu. Retrieved on 2011-12-21.
- ↑ Jacobs, Heidi. Active Literacy Across the Curriculum. New York: Routledge. 2017. 17–18. ISBN 9781138909571.
- ↑ See Corporate media and Public service broadcasting
- ↑ "National Association for Media Literacy Education". 2021-12-18 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2023-10-30.
- ↑ Share, Jeff. Media Literacy is Elementary: Teaching Youth to Critically Read and Create Media. Peter Lang Inc., International Academic Publishers. 2015. ISBN 978-1433124877.
- ↑ Friesem, Yonty. "Teaching Truth, Lies, and Accuracy in the Digital Age: Media Literacy as Project-Based Learning". Journalism & Mass Communication Educator (ingilis). 74 (2). June 2019: 185–198. doi:10.1177/1077695819829962. ISSN 1077-6958.
- ↑ Hobbs, Renee. "Empowerment and protection: Complementary strategies for digital and media literacy in the United States". Formare. 2010: 1–17. 2019-11-04 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2023-10-30.
- ↑ e.g., Media Literacy Resource Guide.
- ↑ Fueyo, Aquilina; Andrés, Susana de. "Educación mediática: un enfoque feminista para deconstruir la violencia simbólica de los medios". Revista Fuentes (ispan). 19 (2). 2017-12-28: 81–93. ISSN 2172-7775. 2023-07-21 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2023-10-30.
- ↑ Frau-Meigs, D. 2008. Media education: Crossing a mental rubicon." It will also benefit generations to come in order to function in a technological and media filled world. In Empowerment through media education: An intercultural dialogue, ed. Ulla Carlsson, Samy Tayie, Genevieve Jacqui¬not-Delaunay and José Manuel Pérez Tornero, (pp. 169 – 180). Goteborg University, Sweden: The International Clearinghouse on Children, Youth and Media, Nordicom in cooperation with UNESCO, Dar Graphit and Mentor Association.