Maqsud Əlisimran oğlu Cavadov (13 aprel 1912, Basqal, Şamaxı qəzası25 may 1972, Bakı) — fizika-riyaziyyat elmləri doktoru, professor, əməkdar elm xadimi, əməkdar müəllim, Azərbaycan Milli Elmlər Akademiyasının müxbir üzvü, SSRİ dövrünün ən yüksək mükafatı olan "Lenin", iki dəfə "Qırmızı Əmək Bayrağı" və "Şərəf Nişanı" ordenləri ilə təltif olunmuşdur.

Maqsud Cavadov
Doğum tarixi 13 aprel 1912(1912-04-13)
Doğum yeri
Vəfat tarixi 25 may 1972(1972-05-25) (60 yaşında)
Vəfat yeri
Elm sahəsi riyaziyyat
Elmi dərəcəsi
Elmi adları Professor, Azərbaycan Elmlər Akademiyasının müxbir üzvü
Təhsili
Mükafatları "Lenin" ordeni "Qırmızı əmək bayrağı" ordeni "Qırmızı əmək bayrağı" ordeni "Şərəf nişanı" ordeni
Azərbaycan SSR əməkdar elm xadimi Azərbaycan SSR əməkdar müəllimi

Həyatı

Maqsud Əlisimran oğlu Cavadov 13 aprel 1902-ci ildə Şamaxı qəzasının (hazırda İsmayıllı rayonunun) Basqal qəsəbəsində kəlağayı toxucusu ailəsində anadan olmuşdur. İbtidai təhsilini Basqal məktəbində almış, 1914–1918-ci illərdə isə təhsilini Şəki Gimnaziyasında davam etdirmişdir. 1918-ci ildə doğma kəndinə qayıtmış və orada şərbaflıq (ipək toxuculuğu) ilə çalışmağa başlamışdır.

Əmək fəaliyyəti

Maqsud Cavadov 1920–1924-cü illərdə nahiyə və kənd soveti müəssisələrində işləmişdir. Yerli təşkilatlar onu ali təhsil almaq üçün Bakıya ezam etmişlər. Azərbaycan Elmlər Akademiyasının müxbir üzvü Maqsud Əlisimran oğlu Cavadov 1924-cü ildə Bakıya gəlmiş, Azərbaycan Dövlət Pedaqoji İnstitutuna daxil olmuş və 1927-ci ildə bu institutun fizika-riyaziyyat fakültəsini müvəffəqiyyətlə bitirmişdir. 1927-ci ildə Pedaqoji İnstitut ilə Azərbaycan Dövlət Universiteti birləşdiyi üçün elmi işlərdə çalışmaq məqsədi ilə Bakıda saxlanılan M. Cavadovun sonrakı fəaliyyəti ADU-nun ali riyaziyyat kafedrası ilə bağlanmışdır. M. Cavadov universitetdə təhsilini davam etdirmiş və 1930-cu ildə (Bakı) Dövlət Universitetinin də fizika-riyaziyyat fakültəsini bitirmişdir. O, 1930–1934-cü illərdə indiki Azərbaycan Dövlət Neft Akademiyasının "Ali riyaziyyat" kafedrasında çalışmışdır. M. Ə. Cavadov 1934-cü ildə Azərbaycan (Bakı) Dövlət Universitetinə dəvət olunmuş və dosent vəzifəsində çalışmağa başlamışdır. O, 1938-ci ildə həndəsə kafedrasının müdiri, 1943–1944-cü illərdə fizika-riyaziyyat fakültəsinin dekanı, 1944–1952-ci illərdə isə Universitetin tədris işləri üzrə vəzifəsində çalışmışdır. Universitetlə yanaşı olaraq M. Cavadov respublikamızın digər ali məktəblərində də fəaliyyət göstərmişdir.

Elmi fəaliyyəti

M. Ə. Cavadov 1940-cı ildə "Homometrik sistemlər" adlı namizədlik dissertasiyası, 1957-ci ildə isə "Cəbrlər üzərində həndəsələr və onların həqiqi həndəsələrdə tətbiqləri" adlı doktorluq dissertasiyası müdafiə etmişdir.

Respublikada riyaziyyatın tədrisi metodikasının bir elm kimi inkişafında onun böyük xidmətləri olmuşdur. O, 30 ildən artıq bir müddətdə Maarif Nazirliyinin Elmi Metodik Şurasının riyaziyyat bölməsinə rəhbərlik etmişdir. Həmçinin, məktəblilərin Respublika riyaziyyat olimpiadası təşkilat komitəsinin daimi rəhbəri olmuşdur.

Onun Azərbaycan dilində tədris ədəbiyyatı yaratmaq sahəsində də böyük rolu olmuşdur. M. Ə. Cavadovun Azərbaycan dilində çap olunmuş və ali məktəblər üçün tədris vəsaiti olan 10 kitabı indi də tələbələr tərəfindən maraqla oxunur. Bu kitablardan "Xətti və kvadratik formalar"(1941), "Qruplar nəzəriyyəsi elementləri" (Ukrayna EA-nın akademiki Y. B. Lopatinski ilə birlikdə) (1942), "Vektorlar hesabı"(1957), "Həndəsə kursunun strukturu", "Analitik həndəsə kursunda afin və proyektiv çevriləmələr", "Böyük rus alimi N. İ. Lobaçevski", "Sonlu fərqlər hesabı", "Riyazi analiz kursu" və s. göstərmək olar. M. Cavadov AMEA-nın həqiqi üzvü Ə. İ. Hüseynov ilə birlikdə "Azərbaycanda riyaziyyatın inkişafı tarixi" (1920–1960-cı illər) monoqrafiyasının müəllifidir.

Riyaziyyat elmi sahəsində qiymətli işlərinə və həndəsə sahəsində maraqlı elmi nəticələrinə görə prof. M. Cavadov 1962-ci ildə Azərbaycan Elmlər Akademiyasının müxbir üzvü seçilmişdir.

M. Cavadov respublikanın ictimai-siyasi işlərində də fəal çalışmışdır. O, bir neçə dəfə Bakı şəhəri və rayon Sovetlərinə deputat seçilmişdir. Həmçinin, SSRİ Ali və Orta İxtisas Təhsili Nazirliyi nəzdindəki elmi metodik sovetin üzvü olmuşdur. Elmi və siyasi biliklər yayma işində M. Cavadov iki dəfə — 1968 və 1970-ci illərdə SSRİ "Bilik" cəmiyyəti tərəfindən razılıq fərmanları ilə təltif olunmuşdur.

O, 1943-cü ildə Respublikanın Əməkdar Müəllimi, 1962-ci ildə isə respublikanın Əməkdar Elm Xadimi fəxri adına layiq görülmüşdür. M. Cavadov SSRİ dövrünün ən yüksək mükafatı olan "Lenin" ordeni ilə, iki dəfə "Qırmızı Əmək Bayrağı" və "Şərəf Nişanı" Ordenləri ilə təltif olunmuşdur.

Universitet tələbələri üçün o vaxtlar Azərbaycan dilində tədris ədəbiyyatının az olması çətinliklər yaradırdı. Bunu nəzərə alan M. Cavadov Azərbaycan dilində "Həndəsə kursunun əsasları", "Vektor hesabı", "Afin və npoyektiv çevirmələr", "Böyük rus alimi N. İ. Laboçevski" və sair kitablar yazıb nəşr etdirmişdir. Rus dilindən analitik həndəsəyə, ali cəbrə, astronomiyaya aid bir çox kitabları Azərbaycan dilinə tərcümə etdirmişdir.

Maqsud Cavadov namizədlik müdafiəsini 1940-cı ildə Moskva Dövlət Universitetində P. K. Raşevskinin rəhbərliyi ilə müdafiə etmişdir. 1957-ci ildə isə Kazan Dövlət Universitetində M. Cavadov "Cəbrlər üzərində həndəsələr və onların həqiqi həndəsələrdə tətbiqləri" mövzusunda doktorluq dissertasiyası müdafiə etmiş və 1959-cu il iyul ayının 18-də ona doktorluq diplomu verilmişdir. P. K. Raşevski isə M. Cavadovun doktorluq işinə məsləhətçi olmuşdur. 1946-cı ildə o, M. Cavadovu B. A. Rozenfeldlə tanış edir. Həmin vaxtda M. Cavadov BDU-da elmi işlər üzrə , həm də kafedra müdiri işləyirdi. Bu səlahiyyətlərindən istifadə edərək istedadlı, gənc B. A. Rozenfeldi Bakıya, BDU-da işləməyə dəvət edir və onun işləməsinə şərait yaradır. B. A. Rozenfeld BDU-da M. Cavadovun təklifi ilə riyaziyyatın tarixi haqqında mühazirələr oxuyur. O vaxtlar SSRİ məkanında, o cümlədən Azərbaycanda Ömər Xəyyamın, Nəsirəddin Tusinin riyaziyyata aid əsərləri haqqında heç bir məlumat yox idi və ya çox az idi. B. A. Rozenfeld riyaziyyatın tarixinə dair mühazirələrə hazırlaşarkən, ingilis və ərəb dillərindəki mənbələrdən bu Şərq alimləri haqqında məlumatları toplayır və onları rus dilinə tərcümə edib nəşr etdirir. N. Tusinin ərəb dilində yazılmış "Ekvilidin başlanğıclar əsərinin şərhi", Amerikada ingilis dilində nəşr olunmuş "Ekvlid, Tusi və Şakerri" əsərini rus dilinə tərcümə edir. Tusinin Marağa rəsədxanasındakı fəaliyyətini rus dilinə çevirməklə yanaşı, onlara şərh yazır. Gənc Azərbaycan riyaziyyatçılarını bu işlərə cəlb edir. Nəticədə, BDU-da bu işləri davam etdirən, genişləndirən R. Sultanov, N. Abbasov, S. Qasımova, M. Əkbərov kimi alimlər yetişir. Həbib Məmmədbəyli, Məmmədağa Soltanov, Nadir İbrahimov bu tərcümələr sayəsində N. Tusinin, Ö.Xəyyamın, Əl-Biruninin, Uluqbəyin işləri ilə tanış olurlar, astronomiya sahəsində irəliləyişlər olur. Sonralar o dövr üçün Avropada ən böyük olan Şamaxı Rəsədxanası inşa olunur və orada aktual elmi işlər aparılır. Bütün bu elmi işlərin ilhamçısı Maqsud Cavadov olur. Professor Maqsud Cavadov Azərbaycanın riyaziyyatçısıastronomu Nəsrəddin Tusidən sonra Azərbaycan riyaziyyatı tarixində ikinci həndəsəçi kimi məşhurlaşmışdı. Onun həndəsə sahəsində apardığı 21 elmi tədqiqat işi bunu cəsarətlə deməyə əsas verir. Maqsud Cavadov həndəsə məktəbi ölkəmizin üçüncü həndəsəçi alimi kimi tanınan Əməkdar Elm Xadimi, professor Arif Səlimov tərəfindən müasir diferensial-həndəsi metodlarla daha da inkişaf elətdirilərək, dünyanın həndəsə üzrə tanınmış elmi məktəbinə çevrilmişdir.

Vəfatı

M. Cavadov 1972-ci ildə 70 yaşında vəfat etmiş və II Fəxri Xiyabanda dəfn olunmuşdur. Azərbaycanın elm tarixində yaddaşlarda qalan bir şəxsiyyət olmuşdur. Onun xatirəsi elmi ictimaiyyətin, eyni zamanda Azərbaycanda riyaziyyatın inkişafında xüsusi xidmətləri olan neçə-neçə nəslin hafizəsində daim yaşayacaqdır.

Təltif və mükafatlar

Riyaziyyat elmi sahəsində qiymətli işlərinə və həndəsə sahəsində maraqlı elmi nəticələrinə görə prof. M. Cavadov 1962-ci ildə Azərbaycan Elmlər Akademiyasının müxbir üzvü seçilmişdir. M. Cavadov respublikanın ictimai-siyasi işlərində də fəal çalışmışdır. O, bir neçə dəfə Bakı şəhəri və rayon Sovetlərinə deputat seçilmişdir. O, 1943-cü ildə Respublikanın Əməkdar Müəllimi, 1962-ci ildə Azərbaycan Elmlər Akademiyasının müxbir üzvü seçilmişdi. Həmin ildə o, həm də Respublikanın Əməkdar Elm Xadimi fəxri adına layiq görülmüşdür. M. Cavadov SSRİ dövrünün ən yüksək mükafatı olan "Lenin" ordeni ilə, iki dəfə "Qırmızı Əmək Bayrağı" və "Şərəf Nişanı" Ordenləri ilə təltif olunmuşdur. Həmçinin, elmi və siyasi biliklər yayma işində M. Cavadov iki dəfə — 1968 və 1970-ci illərdə SSRİ "Bilik" cəmiyyəti tərəfindən razılıq fərmanları ilə təltif edilmişdir.

Həsr olunmuş kitablar

  • , Р.М. Асланов, М.Д.Марданов, Издательство:Прометей-2016, ISBN 978-5-9908018-4-4,
  • Alim Maqsud Cavadov Haqqında Xatirələr, Mayisə Cavadova, Bakı — "HEROQLİF" — 2016, İSBN:5-8020-7018-4
  • Zirvələri Fəth Edən Böyük Alim, Mayisə Cavadova, "Gənclik" nəşriyyatı, Bakı — 2018

Həmçinin bax

Ədəbiyyat

  • Магсуд Алисимран оглы Джавадов, Юбилейная Комиссия, издательство "Коммунист", 1973

Xarici keçidlər

Mənbə — ""

Informasiya Melumat Axtar

Anarim.Az

Sayt Rehberliyi ile Elaqe

Saytdan Istifade Qaydalari

Anarim.Az 2004-2023