Manç (mac. Mancs; 1994–2006) ― erkək alman çoban iti. O, Macarıstanın Mişkolts şəhərinin "Spayder" adlı xüsusi xilasetmə komandasının ən məşhur xilasedici iti idi. Onun adı pəncə deməkdir. Mançın xüsusi istedadı dağıntılar altında qalmış zəlzələdən xilas olanları tapmaq və xilasediciləri xəbərdar etmək idi. O, zəlzələ dağıntıları altında basdırılmış insanları tapa bilirdi və insanın öldüyünü və ya diri olduğunu ayırd etməklə yanaşı, bu barədə xilasetmə qrupunun digər üzvlərinə şarə verə bilirdi. Ölü insanı hiss edəndə uzanırdı,; dağıntılar altında canlı insan hiss etdikdə ayağa qalxırdı, quyruğunu silkələyirdi və hürürdü.
| Manç | |
|---|---|
 Mançın heykəli | |
| Məlumatlar | |
| Növü | İt |
| Cinsi | erkək |
| Cinsiyyəti | alman çoban iti |
| Doğum tarixi | 1994 |
| Doğum yeri | Mişkolç |
| Ölüm tarixi | 22 oktyabr 2006 |
| Ölüm yeri | Mişkolç |
| Ölkə | Macarıstan |
| İş verən | "Spayder" xüsusi xilasetmə komandası |
| Tanınmış rolu | Zəlzələdən zərər çəkmişlərin axtarış və xilasetməsi |
| Tanınır | Dünya üzrə əlzələ sonrası həyatları xilas etmək |
| Sahibi | Laslo Lexotsi |
| Şərəfinə adlandırılıb | adı macar dilində "pəncə" deməkdir |
| Mükafatları | Doğma şəhərində şərəfinə ucaldılmış ictimai heykəl |
Manç və sahibi Laslo Lexotsi 2001-ci ildə El Salvador və Hindistanda baş verən zəlzələlər də daxil olmaqla bir neçə zəlzələdən xilasetmə əməliyyatında iştirak etmişdilər. Manç 1999-cu ildə Türkiyədə İzmit zəlzələsindən sonra 82 saat xarabalıq altında qalan 3 yaşlı bir qızı xilas etməyə kömək etdiyi zaman məşhur oldu.
2004-cü ilin dekabr ayında Mişkoltsun mərkəzində çayının və yeni şəhər meydanının yaxınlığında Mança heykəl qoyuldu. Heykəlin müəllifi Borbala Sanyi oldu.
Manç 22 oktyabr 2006-cı ildə ağciyər iltihabından öldü. 2015-ci ildə onun xilasetmə qrupu insanları xilas etmək istiqamətində 20 illik fəaliyyətinə görə Avropa Vətəndaş Mükafatına layiq görüldü. 1999-cu ildə Mançın xilas etdiyi qız Hatira Kaplan mərasimə fəxri qonaq olaraq qatıldı və Mişkoltsda Manç heykəlini ziyarət etdi.
Manç mediada
"Dialectical Anthropology" jurnalında yayımlanan bir məqalədə Melinda Kovaç Mançın dünya miqyasında xilasetmə əməliyyatları barədə məlumatların mətbuatda yayımlanmasını Macarıstanın digər ölkələrə (xüsusən də Türkiyəyə) beynəlxalq yardımının ən yaxşı nümunəsi olaraq qiymətləndirir. Kovaç yazır:
|
O andan bir qədər əvvəl Türkiyə yardımlara səbəb olan zəlzələdən viran qaldı. Mediada, televiziya söhbət-şoularında dəfələrlə görülən, yardım və xilasetmə səyləri ilə əlaqəli ən gözə çarpan şəxsiyyət alman çoban xilasetmə iti Manç idi. Melinda Kovaç Bilateral Relations, Dialectical Anthropology 27, fn. 29 |
|
Film
"Mancs" (beynəlxalq səviyyədə "Pəncə" olaraq yayımlandı) adlı beynəlxalq bədii film 2014-cü ilin sonunda, bir neçə il gecikmədən sonra nümayiş olundu. Canlı aktyorların oyunu və animasiyanı özündə ehtiva edən film Manç real həyatından çox da bəhs etmir. Robert Adrian Pejo tərəfindən çəkilən film Macarıstanda birmənalı qarşılanmadı; tənqidçilər "ailəvi" hesab edilən filmdə faciəvi hadisələrin əhəmiyyətinin azaldılmasını xüsusilə pis qarşıladılar. Bundan başqa, filmdə hadisələrin hansı illərdə baş verdiyini təyin edilməsi ilə bağlı çaşqınlıqlar yaranırdı, bəzi səhnələr 1980-ci illəri, digəri 1990-cı illəri, bəziləri isə 2000-ci illəri xatırladırdı. Film 2015-ci ildə əsas mükafatı qazandı. Münsiflər heyəti animasiyaları və "ailəvi" yanaşmanı yüksək qiymətləndirdi. Almaniyada film "Mika ― sənin ən yaxşı dostun böyük qəhramandır" (alm. Mika – Dein Bester Freund ein grosser Held!)
İstinadlar
- (mac.) 2021-04-29 at the Wayback Machine
- (mac.) 2008-06-22 at the Wayback Machine
- 2021-04-30 at the Wayback Machine listed as Miskolci Speciális Felderítő és Mentőcsoport, Miskolc Special Search and Rescue Team
- 2017-01-09 at the Wayback Machine europarl.hu, September 18, 2015.
- 2019-04-11 at the Wayback Machine Szabolcs Online, September 19, 2015.
- Melinda Kovács, Gazing 'There and Back Again': Bilateral Relations as Constructions of Hungarian Identity in the Press, Dialectical Anthropology 27: 297–312, 2003, pages 306 & fn.29
- (mac.) 2018-04-19 at the Wayback Machine
- (mac.) 2016-03-04 at the Wayback Machine
- 26 sentyabr 2016 tarixindən Wayback Machine saytında 2016-09-26 at the Wayback Machine Schlingel International Film Festival, official site]
Mənbələr
- 2011-06-05 at the Wayback Machine