Müfidə Fərid Tək
Müfidə Fərid Tək (29 aprel 1892, Kastamonu, Kastamonu ili – 24 mart 1971, İstanbul) — türk roman müəllifi, türkçülük axınının roman sahəsindəki ilk təmsilçilərindən biri. Türkiyə İstiqlaliyyət müharibəsinə qələmi vasitəsiylə qatılmış qadın yazıçıdır.[1] Türkiyənin ilk daxili işlər naziri Əhməd Fərid Təkin həyat yoldaşıdır. Sənət tarixçisi Əməl Əsinin anasıdır.
| Müfidə Fərid Tək | |
|---|---|
| Müfide Ferit Tek | |
 | |
| Doğum tarixi | |
| Doğum yeri | Kastamonu |
| Vəfat tarixi | (78 yaşında) |
| Vəfat yeri | İstanbul |
| Milliyyəti | türk |
| Fəaliyyəti | yazıçı |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Atası Kemahlı Mazhar paşanın oğlu və hürriyyət tərəfdarı zabit olan Şövkət bəy, anası Plevne şəhidlərindən Zaimzadə İsmayıl Əfəndinin qızı Fəridə Xanımdır.
Atasının vəzifəsinə görə, ibtidai təhsilinə Trablüsqərbdə başladı. Orada hələ türk məktəbi olmadığı üçün italyanların hakimiyyəti altında olan Müqəddəs İosif Rahibə Məktəbində oxudu. Məktəbdə italyanca və fransızca öyrəndi. Bundan əlavə, xüsusi dərs vasitəsiylə ərəbcə və farsca öyrəndi. O illərdə İstanbulda olan Hərb Məktəbində qanundan kənar fəaliyyətlərə görə, Fizana sürgün edilən bir qrup tələbə arasında Əhməd Fərid ilə Yusif Akçura da var idi. Gələcəkdə evlənəcəyi Əhməd Fərid bəylə burada tanış olmuşdur.
Yazıçı 1903-cü ildə gizlicə göndərildiyi Paridə Versal liseyinə qəbul oldu. Onun Parisdəki təhsilini valideyni kimi atasının yaxın dostu olan məşhur Jön Türk Əhməd Rza bəy izlədi. Trablusdan qaçaraq Parisə gəlmiş olan Əhməd Fərid Tək ilə 1907-ci ildə, hələ 15 yaşında ikən evləndi. Bundan sonrakı həyatı ərinin sürgün və ya təyinatda olduğu müxtəlif şəhər və ölkələrdə keçdi.
24 mart 1971-ci ildə 77 yaşında ikən vəfat etdi. Erenköy məzarlığında dəfn edilmişdir.[2]
İkinci məşrutiyyətin elan edilməsindən sonra həyat yoldaşı ilə İstanbula gəldi. Əhməd Fərid Tək İttihad və Tərəqqiyə müxalif olduğuna görə Sinopa sürgün edildikdə Müfidə xanım da onunla birlikdə Sinopa getdi. 1913–1918-ci illər arasındakı illərini Sinop və Biləcik də keçirdi. Bu zaman Yusif Akçuranın dəstəyilə ilk romanı olan "Aydəmiri" yazdı və 1918-ci ildə nəşr etdirdi. Xalidə Ədibin 1912-ci ildə yazdığı Yeni Turan adlı romanından sonra ikinci turançı roman olan bu əsər bir neçə qəzetdə hissə-hissə yayımlandı. Roman bir nəslə təsir etdi və illər sonra Şövkət Sürəyya bəy Aydəmir soyadını bu romandan təsirlənərək aldı.
İşğal illərində yazdığı məqalələrə görə, ingilislər tərəfində axtarıldığı üçün Anadoluya keçdi. Atəşkəs və milli mübarizə illərində "İfham" ilə "Hakimiyyət-i Milliyyə" qəzetlərində milli mübarizəni dəstəklədi. Müharibənin sonlarına doğru Mustafa Kamal ilə türk dostu Pierre Loti arasındakı yazışmalara vasitəçilik etdi. Əri 1921-ci ildə diplomatik tapşırıqla Fransaya göndərildiyində École des Sciences Politiquesdən məzun oldu. Bu arada Pierre Lotini ölüm döşəyində ziyarət etdi. İkinci romanı "Pərvanələr"i 1924-cü ildə qələmə aldı.[3] Roman Yeddi gün jurnalında hissə-hissə yayımlandı.
Həyat yoldaşının diplomatik tapşırıqlarına görə 22 il xaricdə yaşadı. Paris, London, Varşava, Tokio və s. kimi şəhərlərdə yaşadı. Xaricdə olduğu zaman "Bağışlanılmayan günah" adlı üçüncü romanı almanca nəşr edildi. Son romanının mövzusu Türkiyə İstiqlaliyyət müharibəsidir.
1948-ci ildə Türkiyədəki ilk Soroptimist klubun yaradıcısı oldu.
- Aydəmir (1918)
- Pərvanələr
- Die unverzeihliche Sünde (1933)
- Leyla (1925)
- ↑ "Müfide Ferit Tek". tekesin.org. 26 iyun 2020 tarixində arxivləşdirilib.
- ↑ "Müfide Ferit Tek (1971)". turkedebiyati.org. 26 iyun 2020 tarixində arxivləşdirilib.
- ↑ "Pərvanələr". ufukotesi.com. 26 iyun 2020 tarixində arxivləşdirilib.