Lvov Opera və Balet Teatrı
S. A. Kruşelnitskaya adına Lvov Milli Akademik Opera və Balet Teatrı (ukr. Львівський Національний академічний театр опери та балету імені Соломії Крушельницької) və yaxud Lvov Operası (ukr. Львівська оперa — Ukraynanın qərbində ən böyük şəhəri və həm Polşa, həm də Ukraynanın tarixi mədəniyyət mərkəzlərindən biri olan Lvovda yerləşən opera teatrı. Əvvəlcə su altında qalmış Poltva çayının keçmiş bataqlığında tikilmiş Lvov Operası indi Azadlıq prospektində, Lvovun tarixi hissəsində ağaclarla bəzədilmiş mərkəzində şəhərin Halıç rayonunda yerləşən binada məskunlaşıb. Opera binası YUNESKO-nun Dünya Mədəniyyət Mirasları siyahısı daxildir.
| S.A.Kruşelnitskaya adına Lvov Milli Akademik Opera və Balet Teatrı | |
|---|---|
| ukr. Львівський Національний академічний театр опери та балету імені Соломії Крушельницької | |
 | |
 | |
| Ümumi məlumatlar | |
| Əvvəlki adları |
Lvov Operası Böyük Teatr İvan Franko adına Lvov Dövlət Akademik Opera və Balet Teatrı |
| Teatrın tipi | Musiqili |
| Əsası qoyulub | 1897 |
| Teatr binası | |
| Memarlıq üslubu | Neointibah memarlığı, Memarlıqda eklektizm |
| Açılıb | 1900[1] |
| Tutumu | 1100 |
| Heyət | |
| Direktor | Tadey Eder |
| Baş dirijor | Mixail Dutçak |
| Baş xormeyster | Vasiliy Koval |
| Yerləşməsi | |
| 49°50′38″ şm. e. 24°01′34″ ş. u.HGYO | |
| Ölkə | |
| Yerləşir | Lvov |
| Ünvan |
 Ukrayna, Lvov şəhəri, Azadlıq prospekti, ev 28 |
|
|
|
| opera.lviv.ua | |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Teatrın foyesindəki yazıya görə, bina 1897–1900-cü illər arasında tikilib. Bir neçə dəfə əsaslı təmir edilərək tarixi görkəmini saxlayıb. Əvvəlcə Lvov Avstriya-Macarıstan imperiyasının Qalisiya muxtar vilayətinin paytaxtı olarkən tikilmiş Lvov Operası əvvəlcə Hersoq Karl Lüdviq prospektinin sonunda yerləşirdi. Sonralar şəhər Polşaya daxil edildikdən sonra Böyük Teatr adlanıb. SSRİ dövründə teatr İvan Franko Lvov Dövlət Akademik Opera və Balet Teatrı kimi adlanırdı. Teatr 1956-cı ildə anadan olmasının yüzilliyində şəhərin məşhur şairi və siyasi fəalı İvan Frankonun şərəfinə adlandırılmışdı. 2000-ci ildə Lvov Operası, bu dəfə şəhərin tanınmış sakinlərindən biri, XX əsrin əvvəllərində tanınmış soprano Solomiya Kruşelnitskanın adı ilə adlandırılıb.
Şəhər teatrı üçün ayrıca binaya ehtiyac XIX əsrin sonlarında xüsusilə nəzərə çarpdı. O dövrdə Lvov rəsmi olaraq Lemberq adlanan Avstriya-Macarıstanın bir hissəsi idi və ayrıca böyük bir Avstriya əyalətinin — Qalisiya və Lodomeriya Krallığının paytaxtı idi.[2]
1895-ci ildə müsabiqə elan edildi və bu müsabiqədə Lvov Ali İncəsənət və Sənaye Məktəbinin direktoru Z. Qorqolevskinin layihəsi qalib gəldi.[3][4] O, yeni teatrın yeri ilə bağlı cəsarətli qərar təklif etdi. O vaxta qədər şəhərin mərkəzi sıx şəkildə qurulduğundan, layihə Poltva şəhər çayının bərk beton tonozlarla bağlanmasını nəzərdə tuturdu. Z. Qorqolevski bütün torpaq və tikinti işlərinə nəzarət edirdi. Əsas yük mühəndis İ. Levinskinin Lvov firmasının üzərinə düşürdü. Tikinti 1897-ci ilin iyununda başladı və təxminən üç il davam etdi.[3][4][5][6]
Teatr klassik ənənədə, İntibah və Barokko memarlıq üslublarının elementlərindən istifadə edilməklə, Vyana psevdo-intibahı adlanan ruhda tikilib. Teatr P. Voytoviç, Y. Markovski, A. Popel, E. Peç, T. Baronç kimi heykəltəraşların və T. Popel, M. Gerasimoviç, T. Rıbkovski, Z. Rozvadovski, S. Dembitski, S. Reyhan kimi rəssamların əsərləri ilə bəzədilib.[7]
Böyük Şəhər Teatrı (1939-cu ilə qədər Opera Teatrının adı belə idi) 4 oktyabr 1900-cü ildə açıldı. Təntənəli açılışda yazıçı Henrik Senkeviç, bəstəkar İqnatsi Yan Paderevski iştirak edib. Həmin axşam teatrda V. Jelenskinin Karpat Verxovynasının sakinlərinin həyatından bəhs edən "Janek" dramatik operasının tamaşası nümayiş etdirildi.
1934-cü ildə teatr iqtisadi böhran səbəbindən bağlandı. 1939-cu ildə burada Qərbi Ukraynanın xalq yığıncaqları keçirildi ki, onlar Qalisiya və Volıniyanın Ukrayna SSR-ə qoşulmasını dəstəklədilər. Teatr 1939-cu ildə yenidən açıldı və Lvov Dövlət Opera Teatrı adlandırıldı. 1940–1941-ci illərdə Lvov operası təcili olaraq ukraynalaşdırıldı, polyak dili istifadədən çıxdı.
1944-cü ildə, iyulun 22-də Lvov Opera Teatrı olmaya bilərdi. Lvov uğrunda şiddətli döyüşlərdə almanlar Lvov Opera Evinin binasını minalamaq və partlatmaq qərarına gəldilər. Bu məlumat Ural Könüllü Tank Korpusunun komandanlığına çatdı. Mühafizəçilərin komandanlığı altında pulemyotçu dəstələri olan iki tank texniki-leytenant N. Antoninovun əmri ilə teatra girib düşmənin dəhşətli planını həyata keçirməsinə mane olmaq üçün hərəkətə keçdi. Binanı 10–12 faşist qoruyurdu, onlar məhv edildi. N. Antoninovun ekipajı mühafizəni güllələyib, teatra birinci daxil oldu. Bununla da teatr binası xilas edildi. Bu şücaətin digər iştirakçıları sıravi Nikolay Zalunin, serjant İvan Boxan, baş serjant Karayev, kapral Xadoyan, sıravi Vsevolod Kozorez və başqaları idi.[8]
Teatr 1956-cı ildə İvan Franko adını aldı. 1966-cı ildə isə teatr akademik oldu. Lvov Opera və Balet Teatrı 1970-ci illərin sonunda təmir üçün bağlandı. Yalnız 1984-cü ildə yenidən tamaşaçıların üzünə açıldı. 1996-cı ildə Mərkəzi və Şərqi Avropa ölkələrinin prezidentlərinin görüşlərindən biri də burada olub.
2000-ci ildə teatr 100 illik yubileyini qeyd etdi və teatra məşhur opera müğənnisi Solomiya Kruşelnitskanın adının verilməsi qərara alındı.
2005-ci il oktyabrın 5-də teatrın güzgü zalında işçilər qarşısında Ukrayna Prezidenti Viktor Yuşşenko bütün kollektivin xidmətlərini, solistlərin yüksək ifa səviyyəsini qeyd etdi və teatra Milli statusunun verilməsi haqqında fərmanını açıqladı.
2008-ci ildə teatr "Opera Europa" assosiasiyasına üzv oldu.
Auditoriya lira formasında tikilib. Parter, 3 eyvan və 44 kiçik lojadan ibarətdir. Zalın ümumi şəkildə 1100 tamaşaçı qəbul edə bilir. Zal qızılı ilə ağ rəngə boyanıb. Balkonların bəzəyində əsas vurğu atlantların, koratidlərin, ilahələrin, dahilərin fiqurları, həmçinin gipsdən tökülmüş hermlərdir.[9] Zalın tavanı təmtəraqla bəzədilib. Mərkəzdə Z. Qorqolevskinin layihəsi üzrə hazırlanmış gözəl tunc çilçıraqlı dairəvi plafond var. Çiçəklər və yarpaqların çələngləri şəklində zərli qəlibləmə tavanın dairəsini on seqmentə bölür. Burada alleqorik qadın fiqurları olan rəsmlər var.
1900-cü ildən bəri stulların tünd qırmızı rəngi ənənəvi olaraq qorunub saxlanılır. Zalın ümumi mənzərəsini Henrik Semiradskinin yaratdığı "Parnas" dekorativ pərdəsi tamamlayır. Rəssam onun üzərində həyatının son illərində Romada işləmişdir. Məlum olub ki, müştərilərin sənətçiyə əsərin pulunu verməyə pulu çatmayıb. Semiradski bir neçə il üzərində işlədiyi nadir kətanını teatra təqdim edib. Semiradskinin özünün eskizi əsasında italyan ustası Retrossi tərəfindən hazırlanmış gözəl haşiyə ilə haşiyələnmiş ön pərdə ilk dəfə 1901-ci il yanvarın 13-də auditoriyanın qarşısında göstərilib. Semiradski teatrın açılışından bir il sonra vəfat etdi və onun pərdəsi hələ də teatrı bəzəyir. Bu tip pərdələr-şəkillər yalnız La Skalada, eləcə də Krakov və Lvov operalarında var. Tamaşaçılar qarşısında pərdə yalnız xüsusi hallarda, məsələn, premyeralarda endirilir.
Lvov Opera və Balet Teatrı bir sıra qruplardan ibarətdir:
- simfonik orkestr — 90-a yaxın musiqiçi;
- opera solistləri — 40-dan çox vokalçı;
- xor — 60-a yaxın artist;
- balet truppası — 60-a yaxın artist.
- Teatrın repertuarında 40-dan çox opera və balet var.
- Altenberg Maryan — Lvov Opera Teatrının dirijoru (1939–1941). Varşavada alman işğalçıları tərəfindən edam edilib.
- Qolinski Mixail Teodoroviç (1890–1973), opera müğənnisi.
- Qreçnyev Yakov — 1947–1960-cı illərdə rejissor və baş rejissor.
- Demçişin, Rostislav Petroviç — Lvov Operasının dirijoru.
- Nevyadomski Stanislav — Polşa bəstəkarı.
- Stalinski Oleq Nikolayeviç — Ukraynanın əməkdar artisti, teatrın aparıcı solisti.
- Çernenkaya, Mariya Yaroslavovna — Ukraynanın əməkdar artisti, teatrın priması.
- Lidiya Uluxanov — 1930–1940-cı illərdə teatrın solisti
-
Komediya ilahəsi — Taliya -
Tragediya ilahəsi — Melpomena -
Rəsmi himnlər ilahəsi — Poliqimniya -
Sevgi mahnıları ilahəsi — Erato
-
Vestibül -
Vestibül (tavan) -
Tamaşaçı zalı -
Foye
- ↑ European Theatre Architecture (ing.). Arts and Theatre Institute.
- ↑ The Lviv Theatre of Opera and Ballet official website. History: facts History of the building of the theatre Arxiv surəti 29 sentyabr 2007 tarixindən Wayback Machine saytında Arxivləşdirilib 2007-09-29 at the Wayback Machine
- ↑ 1 2 Philipp Ther. Center Stage: Operatic Culture and Nation Building in Nineteenth-Century Central Europe. Purdue University Press. 2014. p. 104.
- ↑ 1 2 Victor Hugo Lane. State culture and national identity in a multi-ethnic context: Lemberg 1772–1914. University of Michigan. 1999. p. 241.
- ↑ Jakub Lewiński. Między tradycją, a nowoczesnością; Architektura Lwowa lat 1893–1918. Neriton. 2005. p. 145.
- ↑ Markian Prokopovych. Habsburg Lemberg: architecture, public space, and politics in the Galician capital, 1772–1914. Purdue University Press. 2009. p. 177
- ↑ Fryderyk Papée. Lwów nowoczesny - Okres samorządowy // Historia miasta Lwowa w zarysie (Concise history of the city of Lwów) (polyak). Lwów-Warsaw: Książnica Polska. 1924. 2019-12-30 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2023-04-11.
- ↑ "С Верой по жизни". 2016-03-04 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2015-08-19.
- ↑ The Lviv Theatre of Opera and Ballet, Lviv Best Portal The Lviv Theatre of Opera and Ballet architectural description Arxiv surəti 30 iyun 2010 tarixindən Wayback Machine saytında Arxivləşdirilib 2010-06-30 at the Wayback Machine